Katalog

14 The Boston Globe gazetesi eleştirmeni Dyer, îdil Biret'in günümüze kadar sergilediği CD'leri yorumladı. Dyer'a göre, sanatçının bütün dünyaya yayılan CD kayıtlan "eşsiz" ve kimsenin ulaşamayacağı düzeyde. CUMHURİYET DERGt saat çahştıklannı, büyük ustayla kırlarda gezdiklerini, Kempff ile birlikte iki piyano için bestelenmiş olan Mozart Konçertosu'nu çaldıklannı, Beethoven'ın en zor sonatı, 'Çekiçli Piyano Sonatı'nı çalarken, Kempff' in "Fazla tumturaklı çahyorsun, her zaman dikkatli olmalı, dinleyiciye daha da ileri gidebileceğinin duygusunu vermeli", dediğini anımsıyor. Îdil Biret, Kempff'in bir eserin üslubu üzerinde dikkatle durduğunu söylüyor; ustanın "Chopin'in forte'si, Liszt ve Brahms'ın 'forte'sinden çok ayrıdır" cümlesinibenimsiyor. Kempff'in 1991 'deki ölümünc kadar hocasına sadık kalan Îdil Biret, Kempff'in 96. yaş gününde birlikte çalmış olduğu bir konser programıy la hocasına hürmetini kanıtladığını belirtiyor. îdil Biret, Cortot'ylabirlikte yaptığı çalışmalara da değiniyor. Cortot' y la ayda ikı ders alarak iki yıl çahştığını söylüyor ve Cortot'nun olağanüstü kişiliğini vurguluyor: "Cortot, giyinişi ve tavırlarıyla çok zarifbir insandı. Bu dcrslerde bir hocay la bir öğrencinin çeşitli üsluplann, tını renklerinin ve boyutlann karşılaştınlması üzerine çalışıldığını" anlatıyor, Cortot'nun derin bir "legato" ve "nefes" üzerinde durduğunu, pedalsız bir "legato"yla tek bir tınının büyüsünü elde etmeye çahştığını dile getiriyor. R. Dyer, "Chopin, Brahms ve Rachmaninoff'un sevilen romantik besteciler olduklannı, klasik bir disiplinden kaynaklandıklanm, kontrpuanda usta olduklannı, ancak Rachmaninoff'un her zaman popüler bir besteci olarak nitelenmesine karşın, son zamanlarda yapıtlanndaki bestecilik niteliğinin, hem zengin hem de zevksiz olduğunu, güçlü tınılar içerdiğini düşünenlerin de çoğunlukta olduğunu" belirtiyor. Îdil Biret ise şöyle yanıtlıyor: , "Hocam Nadia Boulanger, Rachmaninoff'a kesinlikle karşıydı. Rachmaninoff'un '3. Piyano Konçertosu'nu çalmak istediğimi söylediğimde, dünya başıma yıkıldı. Nadia Boulanger günün birinde Rachmaninoff'u tren istasyonunda görmüş ve 'Bu denli harikulade piyano çalan biri olarak, nasıl bu kadar korkunç müzik yazabiliyorsunuz', demek istemiş. Ben ise, Rachmaninoff'un müziğinde derin bir soyluluk buluyorum. Onun 'Corclli Çeşitlemeleri'ni çaldığımda, Boulanger'nin Rachmaninoff'u değerlendirmesi tümüyle değişti. Sanınm kişisel olarak tanıdığı Rachmaninoff'a karşıydı ve yine kişisel bir nedenden ötürü onu hiç affetmedi." Îdil Biret, bu üç büyük bestecinin CD kayıtlarını yaparken pek çok şey öğrendiğini söylüyor: "Küçük ve tanınmayan yapıtlarda bulduğumuz bazı özelliklerini, ünlü büyük yapıtlarda da görebiliyorsunuz. Müziksel bazı dalgınlıklan ya dazihni işgal edcn şeyleri, bestecilerin yapıtlannda yaşamları boyunca sürdüğünü de görebiliyorsunuz. Psikolojıkaçıdanılginç. Ancak hiçbiri değersiz yapıt y azmamıştır. Yapıtlarda her zaman bir öz, bir cevher bulunmaktadır." Îdil Biret, gelecekteki projeleri bakımından zengin. Beethoven'ın tüm piyano sonatlannı kaydetmeyi düşünüyor. Aynca çağdaş bir bestecinin üzerinde yoğunlaştığını da söylüyor, ama ad vermiyor. "Faure'yi kaydetmck isterdim, ama artık o dönemin üslubu bizim çok uzağımızda.. lnsanın sadece müzikle uğraşması yeterli dcğil. Bir dönemin tarihini, edebiyatını, bestecinin yaşamını da bilmeniz gerekiyor... Bütün bu yapılması gereken şeylerpiyanoçalabilmek için gerekli" diyor. Richard Dyer' in son cümlesi ise şöyle: "O 20. yüzyılın en büyük üç müzisyeninin gözde öğrencisiydi. Onun albümleri bu mirası haketmiştir."^ Biret'in CD kayıtlan eşsiz Y irmi dört Eylül 2000 tarihinde The Boston Globe gazetesinin eleştirmeni Richard Dyer, Türk piyanisti Îdil Biret'in üç büyük projeyi Naxos şirketinden çıkan 40 CD'de gerçekleştirdiğini, kutu CD'lerinde Brahms, Chopinve lOCD'deRachmaninoff'untüm yapıtlannı sergilediğini belirtiyor. Dyer, Îdil Biret'in günümüze kadar sergilediği CD'lerin tüm inceliklerine dcğinerek, sanatçımızın olağanüstü yorumuyla çaldığı CD kay ıtlanna "eşsiz" sıfatını yakıştınyor ve bu CD'lerinbütün dünyayayayıldığını belirtiyor.. . Richard Dyer, Idil Biret'in CD'leriniirdelerken, sanatçımızın yetiştiği yıllara da eğiliyor. örneğin Martha Argerich in 1965 yılındaki Chopin yarışmasında heyecan içinde olduğunu, o yıllarda Îdil Biret'in mavielbisesiyle hiç kimsede görmediği birtutku, heyecan ve kesinkesliğin içinde Bartok'un 2. Piyano Konçertosu'nu çaldığını anlatıyor. 1963 yılıKasımayının2rindeldıl Biret, Boston Senfoni Orkestrası'yla Rachmaninoff'un 3. Piyano Konçertosu'nu çalmak üzere, ilk kez Amerika'ya gidiyor ve tarihsel biranısını anımsıyor: "Doğum günüm kasım ayının 21' indedir. O gün orkestra doğum günümü 'Happy Birthday' şarkısını çalarak kutladı, prova da çok iyi geçmişti. Ama öğleden sonra, nedenini bilmediğim bir sıkıntının içindeydim. O sırada orkestra şefi Leinsdorff odama geldi, sapsarıydı, bana' Sen burada mısın', dedi ve çıkıp gitti. Sonra sekrcteri odaya gelip oturdu, o da tuhafbirdurumdaydı, hiç konuşmadı. Sonra da babam gcldi ve Cumhurbaşkanı Kennedy' nin vurulduğunu söy ledi. Konserin yapılıp yapılmaması üzerinde epeyce konuşuldu. Mr. Cabot sahneye çıkarak babasını y itirdiğinde bir konsere gidip tcselli bulduğunu, dinleyicilerin müzikle avunabileccklerini umduğunu söyledi. Herkes feci bir ruh halinin içindeydi. Ama konser gerçekleştirildi.Benimiçintrajikbirbaşlangıçtı." R. Dyer, bu tarihsel konserin Bcethoven' ın IdilBiret.. Eroica Senfonisi'nin Cenaze Marşı ile başlatıldığını, Globe gazetesinin yazarı Margo Miller'ın23yaşındakipiyanist Îdil Biret'in derin tuşesini, dinamizmini, lirizmini, gençlik heyecanmı övdüğünü, Leinsdorf'un hızlı tepmolanna karşın, Biret'in piyanistik dengesini, duygusal ateşliliğini hiç yitirmediğiniyazısındabelirttiğini anımsıyor. R. Dyer, Îdil Biret'in Türkiye'deki çocukluğunu, henüznota bilmeden Bach' ın Prelüd ve Füglerini 3 yaşındayken kulaktan çalabildiğini, Ankara B. M. Meclisi'nden "Harika Çocük Kanunu"nun nasıl çıktığını, Türkiye'degördüğüpiyanoeğitiminiözetliyorve Biret'in 7 yaşında Paris'e gittiğıni belirtiyor. 7 yaşındaki Îdil Biret, Cortot ve Kempff'le tanışıyor, Kempff, Îdil' in gelişimini izliyor, kimi zaman Kempff'e öğrendiklerini çalıyor ancak Kcmpffhocalannınişinekanşmakistemediğinden, konservatuvar mezuniyetinden sonra kendisiyle çahşacağını söy lüyor. 11 yaşında, Paris Konservatuvan'ndan mezun olan Îdil Biret, Kempff'le günde beş îdil Biret, gelecektekiprojeleri bakımından da zengin. Beethoven 'in tüm piyano sonatlarını kaydetmeyi düşünüyor. özet çeviri: L. PAMİR