Katalog

CUMHURİYET DERGİ "Çahşmak özgür kılar" yazıh kapıdan içeriye giriyoruz. Ama şimdi müze olan bu mekânın özgürlükle bir alakası varsa, o da kapatıldığı güne dair... Münih yakınındaki Dachau, Nazilerin ilk toplama kampı, 31 bin 951 kişinin mezan... Belgeler, fotoğraflar faşizmin şiddetini, insanlığın üzerinden silinmeyen Dachau kurbanlan için dikilen anulardan birL. Bu kampta ölenlerin sayısı kayıtlaragöre 31 bin 951. utancı anımsatıyor... Altmış vıl sonra Dachaıı'da anliyötrenimizMünihGan'nıardında bırakmış, bir istasyondan diı ğerine «essiz ve hızlı yol ahyor. Ben bugün Dachau'yagidiyorum. Almanya'nın ilk toplama kampına. Dachau Toplama Kampı 1965 'ten bu yana uluslararası bir müze ve insanın insana yabancılaşmasının en acı belgclcrindcn biri. Dört yanı duvarlar, dikenli tel ve gözetleme kuleleriyle çevrili alana girdiğimizde tüm binaların inanılmaz bir geometrik monotonlukla inşa edilmiş olduğu dikkatimizi çekiyor. Sadece dar, uzun dikdörtgen formlar var ve renk yok. Sadece grinin tonlan... 19331945 yılları arasında kampgirişi olarakkullanılmış olan kapı ise kamp yönetiminden sorumlu SS subaylarının bürolannın bulunduğubinanınaltındangeçenbirtünclşeklındetasarlanmış. Ağırdemırkapının üzerinde bugün de şu sözleri okumak mümkün: Arbeit macht frei Çalışmak özgür kılar. Bugün kamp kayıtlarından yola çıkılarak tam 206.206 kişinin "tutuklu" veya "savaş esiri" sıfatıyla bu kapıdan içeri girdiği söyleniyor. Yine aynı kayıtlardan 31.951 kişinin bu duvarlar arasında can verdiği bilgisine ulaşılıyor. Fakat tarihçiler gerçek rakamlann çok daha yüksek olması gerektiği konusunda hemfikir.Örneğin 1941 Ekimi'yle 1942Nİsanı arasında Nazilerin Dachau'da her gün toplu şekilde Rus savaş esirlerini kurşuna dizdikleri biliniyor, ama bu konuda hiçbir belge bulunamıyor. Yine Dachau komutanlığımn "ekonomik" ve "bürokratik" birtakım kolaylıklardan dolayı ölümlerin birçoğunun bir kamptan diğerine nakil sırasında olmasını sağladığı biliniyor. "Çalışmak özgür kılar" yazan kapıyı arka B YAZI VE FOTOĞRAFLAR: ERHANŞERMET , .,. nıza aldığınızda önünüze çakıltaşlanyla kaplı geniş bir açıklık çıkıyor. Burası içtima ve sayım alanı. Dachau'daki tutuklulargüne her sabah 05.00'te düzgün sıralar halinde kamp komutanlanna selam durarak başlamışlar. Selamlama aynı zamanda sayım anlamına geldiği için bir gün önce ölen tutukluların da içtima alanına taşınması istenirmiş. Bir saat kadar süren sayımdan sonra SS'in topluluk önünde vermek istcdiği cczaiara geçilirmiş: Kopuk bir düğme, yanlış bir cevap ya da yatakhane olarak kullanılan barakaların zeminindeki küçük bir leke 25 kırbaçtan idama kadar çeşitli cezalara yol açarmış. Toplu bir cezalandırma ya da sayımda eksik yoksa tutukiular asker adımıyla çalışma alanına doğru yola koyulurmuş. önceleri Dachau çevresinde bataklık alanlann ku rutulması vetaşkırmagibi ağırişler,yerini, savaş yıllannda da Münih'e düşen patlamamış bombalann kazılarak topraktan çıkanlması veya çökmeye meyilli yıkıntılann kaldınlmasıgibitehlikeli işlerebırakmış. Sekiz klşi bir yatakta... On bir saatlik çalışma gününden sonra asker adımıyla kampa dönülüp yeniden içtima alanındasırayagirilirmiş.Yeniden sayım ve cezalandırmalar... Sayımda eksik çıkması tutuklulann en büyük kâbusuymuş, çünkü toplu cezalandırmalar hemen başlarmış. örncğin 23 Ocak 1938 akşamı sayımda bir kişi eksik çıktığı için o gece birçok tutuklu bir daha kalkmamak üzere içtima alanına yığılmış. Akşam yemekleri genellikle sadece sulu çorba ve birparça ekmekten oluşurmuş. Ye mekten sonra barakalara doldurulan tutuklulann sayım, yürüyüş, çalışma vc yemek süreleri düşüldükten sonra yalnızca birkaç saatlik uyku sürelerinin kaldığını hesaplıyoruz. Kamp nüfusunun arttığı y ıllarda barakalarda ancak sekiz kişiye bir yatak düştüğü biliniyor. Dachau'da tatil yasak olduğu için haftanın7 günüaynı şekildeyaşanırmış. "Bu anlatılan tabii Dachau'nun rutin işleyişi," diye sözüne devam ediyor kırmızı yanaklı babacan görünüşlü rchberimiz. "Insan bu şartlarda günde birkaç dakikalığına bile olsa kendine küçük mutluluklar bulabilir, hartabelki içselbirözgürlükduygusu geliştirebilir. Bunu iyi bilcn SS, son özgürlük alanlannı da zapt edebilmek için kamp içerisinde aynca bir hapishane kurdu." "Unutmayın," diyor rehberimiz, "Dachau'nun tutuklulan öncelikle 'politiksuçlardan' dolayı burayagetirilmişlerdı. Hitler'in 1933 'te çıkarttığı bir yasay la sosyal demokrasi, komünizm veya monarşiyi savunmak birersuçolaraktanımlanmıştı. 1933'ekadar birbirleriyle de ciddi şekilde mücadele eden bu üç grup biranda dikenli tellerin arkasında buluşmak zorunda kalmıştı". Sonradan onlara Yahudiler, Nazizmi kabul etmeyen din adamlan.çingenelerveeşcinsellerdekatılacaktı. SS'in kampa belli sayıdapsikopatsuçlu ve katili de alması iki sebep taşıyordu: Halk nezdinde tutuklulann say gınlığını düşürmek ve SS'e yardımcı olacak birgardiyantutuklukadrosuoluşturmak. Daracık, ama sonsuzluk gibi uzun bir koridorda işkence odalan ve hücreler boyunca yürüyoruz. 70 cm'ye 70 cm boyutlannda hücreler; mutlak karanlığın hüküm sürdüğü, içinde çömelmenin bile mümkün olmadığı ceza alanları. Tutuklulann günlüklerinden alıntılar okuyoruz: "Günde birkaç dilim ekmek dışında hiçbir şey yok; su yok, sabun Dachau 'nun girig kapısu.. "Arbeit machtfrei"(Çaltşmak özgür kılar)