Katalog

11 HAZlRAN 2000. SAYI 742 Her resim, her mektup, her kâğıt belge sizın karşmıza sınav kâğıdındaki yarut arayan sorular gibıdir. Fotoğraftakı kişıleri es geçmck ya da bol seçeneklerden bırinin altını çizmek gibi bir 1 üksünüz de yoktur üstelik. Torbadan çıkan ılk fotoğraf tnönü'ye aitti. Yurtiçi gezilerinden bırinde çekilmişti. Ikinci, derken üçüncü tnönü çıktı. Yanmda ise hep fötr şapkalı, iyi giyimli, güler daha doğrusu temiz bir yüzlü bir kişi. Sonra tnönüler ortadan yok oldu, bu temiz yüzlü, iyi giyimli kişi ağırlık kazandı. Tıpkı o da İnönügibi Anadolu'nunçeşitli kentlerine, hatta kasabalara yaptığı zıyaretlerde kalabalık bir topluluk tarafından karşılamyor, çevresındekı tüm insanlar onu odak noktasına alıp bir adım değilsebileheparkasındaduruyordu. Belliki, eski deyımle "önemli bir zat", yeni deyimle"saygın"birisiyidi. Amakimdi? Sonra torbadan, onlarca, bu saygın kişinin yüzlerce fotoğrafı sökün etmeye başladı. Tavla oynarken, denize girerken, dinlenirken, gezerken, ailesiyle dolaşırken, resmi ve özel yaşamının çeşitlı dönemlerine aithertürlüfotoğraf. Çöptorbasını deştikçe, yumağın ucunu yakalamış mitoloji kahramanı gibi o anlatılmaz gizeme de yaklaşıyordunuz. Ama ipin ucu kaçarsa balmumu kanatların erimesi olasılığı da vardı. Fotoğraflar, fotoğraflar, fotoğraflar... Arkası yazılı olmayan, tarih düşülmemiş fotoğraflar. thmalkârlıktan mı, yoksa saygın kişinin tanınmışhğından kaynaklanan gcreksizlikten mi, bilemiyorum. Tek bir satır, tek bir tarih yoktu fotoğraflann arkasında. Yüzlerce fotoğraf arasında neler yoktu ki. TBMM'nin40'lı yıllardaki hararetli tartışmalannın görüntüleri, Afgan Kralı 'nm Ankara'yı ziyareti, resepsiyonlar, resmi karşılamalar, Avrupa'runçeşitli kentlerinde çekilmiş görüntüler, aile içi özel anılar ve ailenin dedelerine belki de onlann babalanna dek giden çok ama çok eski resimler. Kısacası bir ailenin kuşaktan kuşağa, elden ele dolaşmış albümler dolusu fotoğrafi... Hasan Saka ilk kez 1921 'de bakan oldu. Başbakanhk dahil sayısız üst dtizey görev yaptu Hasan Saka (sağda) ikiyakıntyia... Altına tarih ve isim düşülmemiş fotoğraflardan biri... Sakalar yakınlanyla... BİR SAYGIN POLİTİKACI (18861960) Türk siyaset adamı. 19471949 seneleri arasında başbakanlık yaptı. Hasan Hüsnü Saka, Trabzon'da doğdu, 29 Temmuz 1960'ta Istanbul'da öldü. Trabzon Rüştıyesi ve Istanbul Mercan Idadisi'nden sonra 1908'de Mülkiye Mektebi'ni bitirerek Divanı Muhasebat'a (Sayıştay) girdi. 1909'da Paris'e gıttı. 1912'de Ecole LJbre des Scıences Polttıques'in diplomasi bötümünü bitirerek Istanbul'a döndü ve eski görevine başladı. Nisan 1915'te Maliye Nezareti'ne geçti. Bu görevine ek olarak Ekim 1915'te Hukuk Fakültesi'nde iktisat dersleri vermeye başladı. Ekim 1916'da Eskişehir Sancağı İktisat Müdürü oldu. Eylül 1917'de Maliye Nezaretı'ndeki görevine döndü. Eylül 1918'de Müikiye Mektebi'nde iktisat dersleri verdi. Ocak 1920'de toplanan son Osmanlı Meclisi Mebusanlığı'na Trabzon mebusu olarak girdi. 16 Mart 1920'de meclis kapatılınca, bir süre laşe Umum Müdürlüğü'nde görev yaptı. 6 Şubat 1921 'de Anadolu'ya geçerek TBMM'ye Trabzon mebusu olarak katıldı. Bundan sonra Fevzi Paşa (Çakmak) hükümetinde 19 Mayıs 1921 24 Nisan 1922 arası maliye vekilliği, 11 Mayıs9 Temmuz 1922 arası iktisat vekilliği, 24 Eylül 27 Ekim 1923 arasında da Fethi Bey (Okyar) kabınesinde iktisat vekilliği yaptı. Lozan Konferansına katılan Türk kurulunda görev aldı. 30 Ekim 1923 6 Mart 1924 arasındaki I. lsmet Paşa (Inönü) hükümetinde iktisat vekilliği, 6 Mart 22 Kasım 1924 arasındaki II. lsmet Paşa hükümetinde ticaret vekilliği yaptı. Kasım 1926'da TBMM Reis Vekili seçildi. 1936 1941 arasında Siyasal Bilgiler Okulu Umumi iktisat Kürsüsü'nde profesördü. II. Şükrü Saracoğlu ve Recep Peker hükümetlerinde, 13 Eylül 19449 Eylül 1947 arası dışişleri bakanıydı. Hasan Saka, 10 Eylül 1947'de başbakan oldu. Demokrat Parti'nin baskısıyla iktidar ve muhalefet partılerinin yönetim karşısında eşit işlem goreceğine dair hedefler içeren hükümet programı yayımlandı. Iktidarmuhalefet ılışkileri Güleryüzlü adam... Fotoğraflann çoğunda, o güleryüzlü, temiz yüzlü saygın adam hep vardı. Kimi zaman çocukluk yıllan, kimi zaman lsmet tnönü'yle olan birliktelikleri, kimi zaman ise eşi ve akrabalanyla birlikte. Belli ki onun albümüydü. Peki ya o kimdi? Sonra beklenen an geldi. Tüm sorulann çözüm anahtan torbanın altına özenlc yerleştirilmiş kâğıt belgelerdeydi. tlk belge, bu saygın kişinin kimliğini ortaya koymaya yeriyordu. Bu kişi ve albümler, TürkiyeCumhuriyeti Hükümeti'nde on kez bakanlık, iki kez de başbakanhk yapan HAS AN S AKA BEY'e aitti. özel mektuplar, yazışmalar, Hasan Saka'nın ölümünden sonra eşi Melahat Saka'nın kimi özel evrakları, faturalar, makbuzlar, kartvizitler ve Bayan Saka'nın her gittiği yerde, kimi zaman bir bilet, kimi zaman ise bir peçete üzerine not ettiğiyemektariflerivs. Peki,nasılolmuş da bir başbakanın tüm evrakı mctrukesi bitpazanna düşmüştü? Ne yazık ki bu sorunundaseçenekleripekfazladeğil. Belki de yalnızca bir tane. O da: Kahrolası bir yalnızlığın sahipsizliği... Belli ki Bayan Melahat Saka yaşadığı sürece eşi Hasan Saka'ın her bir şeyini büyük bir titizl ikle albümler arasi nda saklamıştı. Ama yaşamdan veda sırası ona gelince, mobılyalar, gümüş takımlar, varaklı aynalar, kurdeleli şapkaların yanı sıra fotoğraflar da sahipsiz kalmıştı. Ne yazık ki bu kahrolası yalnızlığın alıcısı da, bilmcyerekbenoldum. ^ belirgin bir biçimde yumuşadı. Hükümet bir süre sonra sıkıyönetimin kaldınlmasını, seçim yasasında ve antidemokratik olarak nitelenen kimi yasalarda değişiklik yapılmasını karartaştırdı. Ancak bir süre sonra DP tarafmdan yeterince liberal olmadığı, CHP tarafından ise fazla ödün verdiği biçiminde eleştırılere hedef olan Saka 8 Haziran 1948'de istifa etti. 10 Haziran 1948'de kurduğu ikinci hükümette özellikle liberal ekonomi yanlılanna yer verdi. 9 Temmuz 1948'de TBMM'den çıkanlan yeni seçim yasasıyla gizli oy, açık sayım ilkesi getirilerek siyasi partilere seçim kurallanna katılma hakkı tanındı. Bir süre sonra hem DP hem de CHP'nin sert eleştırilerine yeniden hedef olan Saka, 14 Ocak 1949'da istifa ettı. Bundan sonraki dönemde uzun süre CHP Meclis Gaıbu Başvekilliği yaptı. 1954'te sona eren milletvekilliği ile birlikte siyasi yaşamdan çekildi. ^ F. Rıfkı Atay, H. Saka, E Ahmet Barutçu. Not: Saka ailesinden hayatta olan kişiler varsa, bana ait olmayan ve hıçbır zaman da olmayacak olan bu belge ve fotoğrafların hepsini onlara seve seve armağan edebilirim. Aynca çok özel belge ve fotoğrafları hiçbir yerde asla yayımlamayacağım. Onlan hiç kımsenın elde edemeyeceği bir başka yeriere göndereceğim. Çünkü sahipsiz kalan anılann da saygıya gereksınimleri vardır. Bu fotoğraf ve belgeler arasında resmı olan hiçbir şey yoktur. Hepsi Hasan ve Melahat Saka'nın gündelik yaşamına ilişkin özel belgelerdir. (B.E.)