Katalog

CUMHURİYET DERGİ tstanbul gecderine bir başka hava veriyor Yannis Saoulis ve grubu... (Fotoğraflar: ÖZGE GÜNERKEN) Tekrar çal Yannis SİNEMtS DOĞAN • kiyakayı.Anadolu ile Yunanistan'ıbirleştiren bir müzik var, rembetiko. Bu müziğin tarihine inerseniz, yine iki halkı bulursunuz, iki halkın hüznünü, ısyamnı, müziğin içinde yitip giden küfrünü. Şitndi, barlarda, ruhunu yitirmiş tavernalarda çaldığına bakmayın, bir yeraltı müziğidir «embetiko... Her hafta sonu, Ege'nin öte yanından, rembetiko tınılannı tstanbul'a taşıyor Yannis Saoulis. Bir rembetiko gönüliüsü o. Buzikisini alıp Yunanistan'dan lstanbul' a rembetiko şarkılan çalmaya geliyor. Rembetiko, 1920'lerde büyük mübadelenin ardından ortaya çıkmış. Yeraltında, esrar tekkelerinde serpilip büyümüş. Sonralan Atina'nın büyük kulüplerinde yer bulmuş kendine. Varoşlarda yaşayan halkın dertlerini anlatan şfcrkılara Akdeniz ınsanının duyarlılığı, Ege'nin aşkı, hüznü, tutkusu sinmiş. lnsanlan yerinden yurdundan eden göç, rembetiko müziğinin yeniden doğuşu olmuş. Günümüzde tekrar popülerleşen rembetiko müziğini Saoulis şöyle anlatıyor:" Rembetiko'nun doğuşunda iki toplumsal olgu var. Birincisı, Yunanistan'ın Pire ve Selanik gibi kırsal kesimlerinde yaşayan rembetler. Dışlanan bu fakir insanlar yeraltında buluşarak, tekke adı verilen mekânlarda ya da izbe kahvelerde, esrann eşlik ettiği gecelerde yaratmışlar rembetıkoyu. Rembetikonun aslı da bu. Temeli karakteristik olarak Yunan folk müziğine dayanıyor. tkinci olgu ise mübadele yıllannda Anadolu'dan (Izmir'den) Yunanistan'a göç eden Rumlar. Yunanistanlılar, önceleri bu insanlan kendilennden kabul etmeyip dışlamışlar. Böy lece iki dışlanmış kültür olan tekkeliler ve Izmirliler bir araya gelmiş. Müzik bakımından Asia Mi I nor (Küçük Asya) denen bölgede doğan rembetiko ile Yunanistan'daki rembetiko arasında farklıhklar vardı. Ancak zamanla bu iki tür Yunanistan'da kaynaşb ve rembetiko müziği yeniden şekillendi.Santurvekeman bırakıldı, yerine bağlama çalınmaya başlandı." Tamamen oryantal insanlara özgu olan o hüzünlü coşku rembetikonun en belirgin özeliiği. Çoğu zaman buzukiyle başlayıp içli bir ud sesiyle noktalanan şarkılan içiniz yanarak dinlıyor ama yıkılmıyorsunuz. Bu dertli insanlann coşkusu müziklerine de yansıyor. O kadarki bu şarkılan siz de söylemek, kalkıp bir zembekiko da siz dönmek istiyorsunuz. Yıllarca Ege'nin iki kıyısında aynı melo diler dinlenmiş, zeybek ya da zembekiko, aynı danslar yapılmış. Bir tarafta hüzünlü bir sessizlığe büriinen Fethiye'nin Kaya Köyü'nde, diğer tarafta Pire'deki bir göçmen kahvesinde, Anadolu'ya hasret türküler çaIınmışsazlarla: tzmir'inkavaklan/Dökülüyoryapraklan... Nargile dumanı ve haşhaş kokusunun eşlik ettiği gecelerin, küçük, izbe kahvelerin müziği olan rembetikonun yaratıcısı rembetler, toplum ve devlet baskısından kaçıp yeraltını meskenedinmişlerkendilerine. önceleri yasal olan nargile ve haşhaşın yasaklanması da vazgeçirememiş onlan bu zevklerinden. Anadolu Rumlan'nın aralarına katılmasıyla komboloi, santur, kanun da eklenmiş çalgılanna. Yıllar sonra, rembetiko mü Yannis Saoulis bir rembetiko gönüliüsü. Her hafta sonu Yunanistan ile Türkiye arasında mekik dokuyor. Ege'nin iki yakasını bir araya getiriyor. Son projesinin adı ise Exodus. 1920göçünü yaşayanlarla yapılmış ropörtajlardan yaratılacak bir rembetiko albümü... ziğinin farkl ı türleri Ege'nin Yunanistan kıyısında buluşupkaynaşmış. 1965 'te ılk kez gıttiğı Yunanistan'da karşılaştığı bu müzik türünc duyduğu ılgıyi kitaplaştıran Gail Holst, "Rembetika" adlı kitabında şöyle anlatıyor bir rembet gecesini: "...Içerinin havası dumandan iyice ağırlaşmış. Kekik ağacıy la tutuşturulmuş nargile elden ele dolaşırken etkâr dağıtmaya, tekkeci de bakır mangahn karşısında oturan diğerlerine katılıyor. lyisinden Türk haşhaşıyla dolduruyor nargılesini, başlıyor fokurdatmaya.Siyah esrar duınanı dertli bir rembetiko şarkısına kanşıp odaya dağılıyor. Bir derviş kendinden geçmişçesine ayağa kalkıyor, sigarası dudağından aşağı sarkmış, dengede durmayaçalışırcasınaıkiyanaaçıyorkollannı. Gözlen yan kapalı, usulcadaırelerçizmeye başlıyor. Hızh yere çöküşlerie ve ani sıçramalarla devam eden zembekiko dansının ardından közler tekrar tazeleniyor, nargile elden ele dolaşmaya devam ediyor. Gece boyu, yan Doğu yan Batı kokan, bazen flamenco'yu, bazen blues'u bazen de Türk ve Arap müziğini anımsatan melodiler eşlik ediyor bir rembetin hüzünlü ve boğuk sesine." 19. yüzyılın sonlannda Atina, Larissa, Pire, Hermupolis gibi Yunan kentlerinde Siros Adası'nda, tzmir ve tstanbul'da açüan müzikii kahvelerde gün yüzüne çıkmış eski rembetiko şarkılan. Zamanla popüler bir müzik türü olmuş. Rembetler de yeraltındaki zorlu yaşamlanndan cenneti aramaya çıkmışlar. Yıllar sonra büyük gece kulüplerinde ceplerini paray la doldurarak bulmuşlar da... Ama artık rembetiko, o içten hüznünü ve samimiyetini gece kulüplerinin kalabahğuıda kaybetmiş. Şimdilerde ise rembetiko müziği özüne dönüşçabası içinde. Eski kayıtlar arşivlenn tozlu raflanndan çıkanlıp klasık rembetiko şarkılan dinleyicisine ulaştınhyor. Bir müzik dükkâmndan kolayca edinebileceğiniz bu rembetiko kayıtlan aynı zamanda ıntemet aracıhğıyla da tüm dünyada satışa sunuluyor. Artık Avustralya'da ya da New York sokaklannda rembetiko çalan kafelere, restoranlara rastlamak mümkün. özünde Türk ezgılerini de banndıran rembetiko, bugünlerde Türkiye'deki barlarda, kafelerde de yerini aldı. özellikle tstanbul'da her gün bir rembetiko gecesine rastlamak mümkün. Eski Yeşil, Pazartesi Meyhanesi, Insh Pub'da rembetiko dinleyebilirsiniz. Türk, Rum, Enneni her kültürden genç ve yaşlının bir araya geldiği gecelerde, yan Türkçe yan Rumca hep bir ağızdan şarkılar söyleniyor. Rembetikonun sıcaklığı, Burgaz Ada'nın "Cennet Bahçesf'ndeki dillere destan eğlenceleri yeniden tstanbul gecelerine taşıyor. Rembetiko Yunan ve Türk halklannın ortak ezgisi. Çünkü, her iki taraf için de Ege'nin öteyanıyla iletişim kurmak anlamına geliyor. Birçok kültürün ızlenni taşıyan bu müziğin temelinde birbiriyle ilişkili üç tür var. Bizans Müziği, bunun devamı olan Osmanlı Musikısi ve Klasik Türk Musikisi. Aynca Arap Müziği'nin Osmanlı Musikisi'ne etkileri rembetıkoya da yansımış. Rembetiko ticari olmayan,bluesyadatango gibi gettolarda doğmuş bir müzik türü. Hüznü, aşkı, coşkuyu saklamış notalanna. Gail Holst bu müzikle tanışmasuu şöyle anlatıyor "Beni rembetiko müziğiyle asıl Atina'nın müzik otomatlan tanıştırdı. Yunanistan'agelinceyekadarbuotomatlarazüppece antıpatı duymuştum. Şimdı büyük bir sevecenlikleyaklaşıyorum. Onlan drahmilerle, bir Las Vegas âşığının oyun otomatlannı beslediği gibi besliyorum." Avustralyalı müzikolog Holst gibi Yannis Saoulis de küçük yaşlarda dınledığı bu müziğin büyüsüne kapılmış. 14 yaşında buzuki Yannis Saoulis...