Katalog

CUMHURİYET DERGt Sabiha Gökçeıu.. 20. yüzyılın ilk kadınlan YELtZ ERKILIÇ E tkek egemen bir toplum yapısı olarak kabul edilen Türkiye'de yaygın bır şekilde olmasa bile artık her alanda kadının da imzası var. Bugun, pilottan müzeciye, hâkimden belediye başkanına, mühendisten rektöre kadar uzanan meslek yelpazesinin her köşesinde yer tutmuş, başanlı kadınlara rastlamak mümkün. Ancak Türkiye'de kadmlann iş dünyasma girmesi ve yükselmesi, kendilerini kanıtlaması, cinsiyetiyle değil başanlanyla değerlendirilmesi pek de kolay olmadı. Osmanlı Devleti döneminde, "fıtnenin ba şı" kabul edilen, pencereden dışan bakması bileayıplanan,evlerindedemirkafeslerardına hapsedilmış, dışanda peçesı, çarşafı olmadan gezmeyen kadınlann kabuklannı kırması yıllannı aldı. Kadının toplum içindekı yerinin değışmeyebaşlamasıilkolarak 1900'lüyıllardaoldu. Tanzımat'tan sonra Batılılaşmayameyil veren Osmanlı 'da bazı aileler kızlanm da okutmaya başladı. Batılı eğitim veren okullarda artık kız öğrenciler de yer alıyordu. Osmanlı Devletı'nde giin geçtikçe kadınlann da sesi duyulmaya başlanmıştı. Bilgıli, eğitimli kimi kadınlar, hemcinsleri için dergilerçıkanyor, yavaş yavaş dış dünyaya açılıyordu. Ancak kadının toplumda hak ettiği yeri alması Cumhuriyet döneminin ilk yıllanna rastladı. Seçme ve seçilme hakkını elde eden kadınlar, Turkiye Büyük Millet Meclisi 'nin sıralarınaoturabilecek kadar toplum içinde yükseldiler. Yabancı ülkelerde eğitim alan Türk genç kızlan ise yurda dönduklerinde birçok mesleğin öncüsü oldular. İlk hâkim, doktor, avukat, pilot, fotoğrafçı, tiyatrocu, heykeltıraş... Süreyya Ağaoğlu: Hukukçu Prof. Dr. Ahmet Ağaoğlu'nunkızı olan Süreyya Ağaoğlu, Türk kadın tarihine ilk avukat olarak geçti. Ağaoğlu, tam 58 yıl boyunca avukat olarak görev yaptı. Avukatlığının yam sıra ka DIGER ILKLER... Başbakan: Tansu Çiller, valı: Lale Aytaman, TBMM başkanvekili: Neriman Neftçi, Milli Eğitim müdürü: Güler Karakülah, Hazine genel müdürü: Aysel Gönül öymen, Sayıştay üyesi: Fahrünisa Etmen, Danıştay başkanı: Füruzan Ikincıoğullları, Oanıştay üyesı: Şükran Esmerer, Dışışlerinde görev alan: Adile Ayla, belediye başkanı: Müfide llhan, hâkim: Suat Berk, savcı: Meliha Sanu, subay: Ülkü Sema Toksöz, emniyet müdürü: Feriha Sanerk, polis müdürü: Betül Diker, zabıta memuru: Afıfe Ipek, karakol amiri: Nevlan Kulak, kaymakam: özlem Bozkurt, muhtar: Gül Esin, milli maç hakemi: Lale Orta, fotoğrafçı: Semiha Es, radyo spikeri: Emel Gazimihal, profesör. Prof. Dr. Fazıla Şevket Giz, diş hekimı: Ferdane Bozdoğan Erber, eczacı: Rukiye Kanat Arran, veteriner: Sabıre Aydemir, jet pilotu: Leman Atınçekıç, kimyacı: Remziye Hisar, makinist: Seher Aytaç, mühendis: Sabiha Gürayman, orman mühendisi: Binnaz Zehra Sert, petrol mühendisi: Halide Ural Türktan, yüksek mühendis: Sabiha Ecebilge, ziraat mühendisi: Nezahat Süer, savaş pilotu: Şenay Günay. ^ Zehra Kosova... dın haklan savunucusu olarak da adını duyuran Ağaoğlu, bir yazar olarak ürünlerini de ortaya koydu. "Adli Mülahazat", "BirHayat Böyle Geçti" ve "Londra'da Gördüklerim" adlı kitaplan yazan Ağaoğlu, 1960 lhtilali'nin ardından Yassıada'da tutuklu bulunan babasının avukatlığını da yaptı. 1989 yıhnda 86 yaşındayken hayata veda eden Ağaoğlu, devrının en cesur ve entelektüel kadınlanndanbirisiydi. Liseyıllannda Cumhuriyet rejımindensöz ettiği ıçınarkadaşlannın "gâvur" diye seslendiği Ağaoğlu, avukat olmaya o dönemde karar vermişti. Hukuk Fakültesı'ne yazılmak ıçin gittiğinde kız olduğu içın binbir zorlukla karşılaşan Ağaoğlu, tüm engellere rağmen bu fakülteye kaydoldu. Ağaoğlu, fakülteyı başanyla bitirdiğindeyse ilk Türk kadın avukat olarak tarihegeçmişti. Sabiha Gökçen: Atatürk'ünmanevıkızı olarak tanınan Gökçen, mcsleğinde ilk olarak tarihe geçen Türk kadınlan arasında en ünlü isimlerden. İlk Türk kadın havacısı olan Gökçen, 24 yaşmda askeri pılot oldu. Avcı ve bombardıman uçaklarında görev alan Gökçen, askeri harckâtlara katıldığında tüm Türkiye'nin konuştuğu isimler arasında yer alıyordu. 1913 Bursa doğumlu olan Gökçen, 12 yaşındayken Atatürktarafından eylatedinildi. Çankaya llkokulu ve Istanbul Üsküdar Kız Kolej i 'ne okuyan Gökçen, 22 yaşında Türk Hava Kurumu'nun Türk Kuşu Sivil Havacılık Okulu'na girdi. Gökçen, cğıtimıne devam ederken yedi erkek öğrenciyle birlikte yüksek planörcülük eğitimi alması için Rusya'yagöndenldi. Döndüğünde Askeri Hava Okulu'na girdi ve aldığı özel eğitim sonrasındaasken pilot oldu. Türk tarihinde ilk kadın havacı olarak yerini alan Gökçen, avcı ve bombardıman uçaklarında görev yaptı. 1937 yıhnda DersimHarekâtı'nakaüldı.Balkandevletlerinin davetlisi olarak uçağıyla Balkan turu yaptı. Türk HavaKururnu'ndabaşöğretrnen olarak 17 yıl görev yaptı. Selma Rıza: Avusturyalı bir anneve Türk bir babanın kızı olan Selma Rıza, tanhe ilk kadın gazeteci olarak geçti. Selma, eğitime çok önem veren Rıza ailesinin yedi çocuğunun en küçüğüydü. özel hocalann denetiminde eğitim alan Rıza, yirmıli yaşlannın başında Istanbul 'daki evlerinden kaçarak Paris'e, Jöntürk liderlerinden olan ağabeyı Ahmet Rıza'nın yanına gitti. Rıza, Paris 'te yaşadığı 10 yıl boyunca Osmanlı Ittihat ve Terakki Cemiyeti' ne üye oldu. Cemiyetin tek kadın üyesiydi. Paris'te Fransızca olarak çıkan Meşveret ve Türkçe yayımlanan Şurayı Immetgazetelerinde çalıştı. 1908 yıhnda fstanbul'a döndüğünde gazetecilığe devam etmese de tanhte ilk kadın gazeteci olarakyerinialmıştı. Sabiha Bengütaş: Heykellere ilk şekıl veren Türk kadını Bengütaş oldu. Güzel sanatlara ilgısi küçük yaşlarda başlayan Bengütaş, 16 yaşındayken resim bölümü sınavlannı kazanıp bu bölümde eğitim görmeye başladı. Daha sonra ilk kız öğrenci olarak Sanayii Nefise Mektebi'nin heykel bölümüne kaydolan Bengütaş, Taksim Meydanı'ndaki ünlü Atatürk Abidesi 'ni yapan heykeltıraş Canonica'nın yanında asistan olarak çalışıp eğitim aldı. Atatürk, tsmet Inönü, Abdülhak Hamit, Ahmet Haşim gibi ünlü Türkler, Türkiye'nin ilk kadın heykeltıraşı olan Bengütaş' ın parmaklanyla ölümsüzleştı. Güzel sanatlardalında kadınlar adına ilk adınıı atan Bengütaş, 1992 yıhnda yaşama veda etti. Afife Jale: Jale, tiyatro sahnesine çıkan ilk kadın olma unvanını taşıyor. 1918 'de girdiğı Darülbedayı'nin oyunculuk sınavlannı kazanan Jale, Darülbedayi'yealınan ilkMüslü