Katalog

CUMHURİYET DERGİ Karyalı Emine çoban,.. Prenses Ada'nın hüküm sürdüğü topraklan şimdilerde çoban Emine ile seksenlik Pembe Nine bekliyor. Selene Endymion'dan hiç vazgeçmemiş; Bafa'yı her gece gümüş tepsiye çeviriyorlar... Insanlar yıllan saymaya Karya 'nin Pembe Nine 'sL. başladığından beri.... Kaç yüzyıl, kaç binyıl? YAZIVE FOTOĞRAFLAR: ÜMİT OTAN P renses Ada'nın Karya'sında en görkemli döneminı yaşadı; Karyahlar'aveMenteşeBeyliği'nebaşkentlik yaptı. Lelegler'den PersIer'e; Romahlar'dan Bizanslılar'a; Menteşoğullan'ndanOsmanlılar'ayurtoldu. Büyük Menderes ile Dalaman Çayı arasında ovalanndaki bolluk ve güzellikleri bugünlere taşıdı, bize kadar getirdi... Antik dönemin Mylasa'sı bugünün Milas' ı banndırdığı onca güzelliğe, tarih, kültür birikimine karşın yıllardır "Bodrum, Marmaris heyecanı"na yenik düştü. Istanbul 'dan lzmir'den turistik yörelere, daha çok da Bodrum'a akın cdenler hep önünden geçtiler. AmaBodrum'ayanmsaatlikbiryoI kalmışken kimselerin Milas'ı görecek hali olmuyordu. Yan gözle bakılıp geçiliyordu... Bafa Gölü'ne yaklaştığımızda artık Karyalıyız. Bafa'nın etrafındaki zeytinliklerde kadınlargüne erken başlamış; zeytinlertoplanıyor.'Beşparmak dağlan sis perdesinin ardında. Bafa'nın keyfini dönüşte, günbatımında çıkaracağız... Solumuzda sütunlan asit yagmurlanndan siyaha dönüşmüş Euromos' un Zeus Tapınağı göründüğünde, Karyalı olmakla öğünen ve yöreyi karış kanş bilen Şükrü Tül anlat mayabaşhyor: "Mylasa'dan Milas'aeskidenkalanlaraslında çok sınırlı. Yine de görülecek ve anlaülacak çok şey var. Karyalılar uzun süre paralı askerlikyapmış, Girit'eparalı askerolarak gittikleri biliniyor. Savaşta kullanılan kalkana kulp yapmak da onlann aklına gelmiş. Bir Milas sokağt... Yöre antik çağdan bu yana zengin bir insan mozaiği banndırmış. Bu mozaiğin izlerini hâlâ görmek mümkün." Gazeteci dostum Nedim Atilla da yörenin tutkunJanndan. "Milas'a kimbilir kaç kez geldin. Amabilmediğin farkedemediğin ne kadar çok yer olduğunu görüncc şaşıracaksın" diye dikkatimi çekiyor. Sırtını eski bir volkan olan Sadra dağına dayayan Milas'ta ilk durağımız Beçin Kalesi. Milas ovasını 200 metre yuksekten gören kalenin girişinde bir çoban kadın koyunlannı otlatıyor. Aynı işi üç bin yıl önce aynı yerde Lelegler yapıyordu. Karyalılann çobanhk, balıkçılık yapan Lelegleri neyse Osmanlı 'nın yörükleri de o. "Bütün ömrüm koyunlann peşinde geçiyor. Bu dağ başında başka ne yapılabilir" diyor çoban kadın. Adı Emine. Sırtını ağaca yaslamış. Ara sıra anlaşılmaz bağmşlarla koyunlannın dağılmasını engelliyor. Sürüden ayrılmaya kalkanlan elindcki sopasıyla uyanyor. O, Mylasa'nın Karyalı çobanı sanki... Beçin' in yerleşim alanı olarak kullanılması M.ö 2000 yıllanna kadar uzanıyor. Eskı tapınak kahntılan şimdilerde Osmanlı, Türk yapılanmanın ya altında kalmış ya da tümden yok olmuş. Peçin, Berçin, Barçın ve benzeri adlarla anılan kent, 1260 yılında Menteşe Beyl iği 'nin clinc geçiyor. Orhan Bey zamanında başkent, Milas'tan Beçin'e taşını yor. MenteşeBeyi Ahmet Gazi'nin ölümüne, 1391 'e değin başkentliği süren kcnt, Osmanlı egemenliğıne girdikten sonra gözden düşüyorve 1400'lüyıllannsonundanitibaren gerileme süreci başhyor. Ahmet Gazi Medresesi' nin ön kapısı onarımda. Medrese bugün artık bir türbeye dönüşmüş, çünkü içinde Ahmet Gazi'nin ve IIyas Bey'in yan yana mezarlan bulunuyor. Parmaklıklardan mezarlar görünüyor ancak içeri giremiyoruz çünkü kilitli. Yörede bir bekçiolduğusöyleniyoramabirtürlübulunamıyor. Kaleye komşu köhne bir evden sanki yıllar öncesinden bir kadın çıkıyor. Sevimli.güleç. Kale etrafındaki tümevlerterk edileli çok olmuş ama bir tek o kalmış. Pembe Nine 80'li yaşlanm sürüyor. Köpeğiyle birlikte yaşadığı küçük bahçeli evinde çok mutlu olduğunu söylüyor. Milas'a inmeyeli yıllar olmuş. O, Milas'ı ancak kuşbakışı görebiliyor, durumundan hiç yakınmıyor. Pembe Nine fotoğrafı çekilirken utangaçlaşıyor, "Yeter artık" diye azarhyor bizi.. . Gezimizi Milas' ın pazanna denk getirmemiz iyi olmuş. Türk ve Rum evlerinin birbi, rine yaslandığı dar sokaklardan geçip, Mi \ las'a özgü, antik yapılara öykünülerek yapılmış bacalan inceleyip pazar yerine vanyoruz. Sebze veel işlerinı satmayaçalışanköylü kadınlar, at arabalan, traktörler ve son model arabalann geçtiği antik Baltalı Kapı çelişkiliduygularuyandırıyor. Kenti çevreleyen surların ve su yolunun uzantısı olan kemerli kapının kilit taşı üzerindeki çift balta kabartması Zeus Labraundos'un simgesi. Baltalı Kapı'nın hemen altında rengarenk sebzc meyvelerin arasında yöresel giysileriylc oturmuş Karyalı kadınlar. Hepsı bırer Prenses Ada sanki... Milas 'ta tarih içiçe girmiş. Bizans dönemi yapı duvarlanna monte edilmiş bir ev, Osmanlı döncminin kendi haline terk edilmiş yapılan, antik sütunlar üzerinde oynayan çocuîdar, hemen arkalannda Zeus Karios'a ait olduğu öne sürülen tapınaktan geri kalan ve "Uzun Yuva" diye bilinen tek antik sütun... Milas' ın Gümüşkesen yöresi insanı büyülüyor. Hal ikarnassos' un şimdilerde olmayan dünyanın yedi harikasından biri sayılan Mausoleum'unun küçük bir benzeri yörede dimdik ayakta duruyor. M.ö 1. yüzyılda yapıldığı sanılan ve Karya döneminin en önemli simgesi olarak günümüze gelen Gümüşkesen Anıt Mezan, iki katlı bir taş yapı. Çiçeklerle bezeli parkın içinde çocuklann oyun yeri durumunda. Parkın içinden geçip dar bozuk yoldan dik yokuşu tırmanmaya başlıyoruz. Nedim Atilla, "Gideceğimizyeri görmediğinden kesinlikle eminım" diyor. Uzun bir yürüyüşün ardından derme çatma evlerin arasında yeşilliklerin arasında bir mezarlık. Şükrü Tül, burasının iyi korunmayaçalışılmışbir Yahudi mezarlığı olduğunu söylüyor. Yer seviyesindeki beton plakalann üzerinde isimler okunabiliyor. Bazı mezarlarda ölen kişinin yaptığı meslekle ilgili işaretler yer alıyor. Yöre çocuklannın tek oyun alanı burası. Mezarlığın etrafındaki tel örgüler bir işe yaramamış sökülüp atılmış. Milas'ın merkezindeki çok az kalan Macarevleri de yöreye ayn birrenk katıyor. Milaslı ağaların, zenginlerin Ege adalanndan ustalara yaptırdıklan evler Orta Avrupa mimarisinı yansıtıyor. Aslında daha çok gczilecekveanlatılacak şeyvarMilas'ta. AmaHeraklia'dagünbatımını yakalama heyecanı ağırbasıyor. Bafa Gölü'nün Beşparmakdağlannı karşıdan gören kıyısındadurulacakveyorgunlukçaylanoradaiçilecek. Eğer iki bin yıl önce gelseydik, Ege Denizi'nin büyük birkörfezindesoluklanacaktık. Menderes nehrinin alüvyonlannın oluştur