Katalog

1 EKİM 2000. SAYI 758 şimdi Zeytinburnu'nda düşünüyoruz. Dolayısıyla metro ile Yenikapı'ya gelmenin bir anlamı yok " diyor. Metro hattının sur dışından Zeytinbumu'nabağlanmasıgerektiğine işaret eden Suher şunlan söy lüyor: "Boğaziçi tup geçiş hattı üzerinde 210 tescilli sivil mimarlık ömeği ve beş anıtsal yapı var. Metro gibi ağır bir teknoloj iyi yanmada kaldıramaz. Yenikapı ile Boğaziçi tup çıkışı olan Sarayburnu'nun yegâne yerler olduğuna inanmıyorum. Kaç alternatif sonucu bu seçime gelmişler, biz de görelim ve ikna olalım. Alternatifsiz tekşeyçizipdeonuuygulamaya gitmek, son derece dar ve sınırlı bir planlama anlayışıdır. 21. yüzyıla girerken bunu reddediyorum. Nereden, nasıl bilemem ama bulunsun o güzergâh ve Tarihi Yanmada özgürbırakılsın." 19841986 yıllan arasında, tstanbul Ulaşıtn Ana Planı çerçevesinde belirlenen tüm raylı metro sisteminin, tarihsel ve kültürel varlıklara etkisi konusundaki çahşmalan yürüten Prof. Dr. Afife Batur, Yenikapı'nın sorıınlu bir bölge olduğuna işaret ederek " Bir fikir niteliğinde olan Metro Avan Projesi aşamasında, biz istasyonun arkeolojik açıdan daha az sakıncalı olan batı yönüne kaydınlması örenisinde bulunmuştuk," diyor. İÜ Prehistorya Anabilim Dah Öğretim Üyesi olan Yar. Doç. Dr. Aslı Erim özdoğan ise, Yenikapı' nın ana arter durumuna getirilmesinin ranta davetiye çıkarmak anlamına geldiğini söy lüyor. Yoğunlugu çekecek olan Yenikapı'nın, düşürülmesiplanlanannüfus ve istihdamı arttıracağını belirterek, istasyonlann öngörülen akslarla entegre olmadığını da kaydediyor: "Ayn kanallarda, anlamsız eğriler çizerek, yanmadayı inadına en kritik noktalarda kat etmeye niyetli görünen metro hatlan, Langa/Yenikapı 'da farklı seviyedeki iki ayn ıstasyonaulaşıyor. tstasyonların sahildeki feribot iskelelerine ve banliyö hattına oldukça uzakta kalması sistemin amacına da pek ulaşmadığını gösteriyor. 19951997 yıllan arasında "tstanbul Ulaşım Ana Planı" projesini yurüten tTÜ Ulaştırma Anabilim Dalı öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Gerçek, yanmada dışından bağlanma alternatifini de incelediklerini, ancak insanlann taşınması açısından sur dışının o kadar uygun olmadığını gördüklerini belirtiyor: "Çalışmaya başladığımızda Yenikapı bir veriydi zaten. Yanmadaya günde 2 milyon civanndabir yolcu girip çıkıyor. 600 bine yaklaşan bir nüfus ve 500 bin civannda da bir istihdam söz konusu. Siz bu insanlan buradan çıkaramayacağınıza göre onlann da ulaşım ihtiyacını karşılamak ve en uygun ulaşım planını sunmak durumundasınız. Yüzeyde buyolculuktaleplerinikarşılayabileceksistemler için yer olmadığı için mutlaka yerin altına inmeniz gerekır. Ama metro hattını tamamen sur dışına çıkardığınız zaman da, insanlarbu hattı diğeri kadar kullanmayacaklardır. Ulaşımda genel bir kural vardır: Iki nokta arasında bir talep varsa, mümkün olduğu kadar enhızlı,enekonomikveenkısa biçimde onlan birleştirmek. Aksi takdirde insanlar yine otobüse, minibüse kayarlar. Marmararay ile entegre olacak metro için Yenikapı'nın terminal noktası olması gerekliliği burada ortaya çıkıyor." Tarihi Yanmada'da, 32 m'ye kadar arkeolojik buluntu çıktığına dikkat çeken Prof. Suher, 40 m 'de de çıkıp çıkmayacağını kimsenin iddia edemeyeceğini belirtiyor. Suher, "Temellerin altında sarnıçlar, saraylar ve daha bilemediğımiz, ama gelecekte bilmemizi gerektiren bir arkeoloj ik dolgu var. Kısacası koskoca bir tarih yatıyor ve öykülerini bilmiyoruz. 4030 m'den geçirilecek metro hatlan bu dokulan zedeleyebilir. özellikle Şehzadebaşı çok derinde bir istasyonu gerektiriyor. Son derece değerli olan bu bölgede 1520 m'de yapılacak inşaat kültürel varhklar için büyük bir tehlike taşıyor" diyor. Bugüne kadar elde edilen verilerden, yanmadanın 4550 m'yi bulan muazzam bir höyük olduğunu düşündüklerini belirten Aslı özdoğan ise, arkeolojik dolgu kalınlığının 12 m olarak verilmesini bir gaf olarak nitelendiriyor: "Temel hafriyatlan, kazılar ve sondajlar, dolgulann yanmadada ne denli değişkenlikgösterdiğiniaçık olarak kanıtlıyor. Bu kimi yerde 27.5, kimiyerde 15 m'dedir. Üstelik, 15 m'de Helenistik dönemle karşılaşırken, 12.5 m'de de tarih öncesine rastlayabilirsiniz. örneğin, 1927'deki Hipodrom kazılansırasındaM.Ö. 5000'leretarihlenen kaplann bulunması Tarihi Yanmada'nın 7000 yıldır iskân edildiğini gösteriyor. Metro hatlannın, tüm verilerle birlikte çok detaylı etüt edilerek planlaması gerekirken, değıl bu veriler, kabaca iddia edilen 12 m'nin bile yeterince dikkate ahnmadığını görüyoruz." Arkeolojlk tabaka dellniyor... Batur ise, yapılan sondaj larda yanmadada 27 m'de arkeolojik dolgu çıktığını, bu nedenle de metro inşaatı sırasında tarihi kalıntı ya da buluntularla mutlaka karşılaşacağını öne sürüyor. Tarihi varhklar açısından en önemli sorunun, istasyonlar ve hava bacaları olduğunu vurgulayan Batur, "Ister istemez arkeolojik tabaka deliniyor. Onun için metro inşaatından önce özellikle istasyonlarda kapsamlı araştırmalarla birlikte arkeolojik kazı yapılması şart. Yoksakıyametkopar! Bunun için para da bulunur. Aynca hem yasalanmız hem de Türkiye'nin taraf olduğu anlaşmalar da bizi buna zorluyor. öte yandan metro projesi bir yurttaş olarak hepimizi ilgilendiriyor. Ama bu konuda kamuoyuna kabaca belirtilen güzergâh dışında doğru dürüst bir bilgi verilmiyor. tnşaat alanını tahta perdelerle çevirmişler,neyaptıklanbellı değıl. Bulganstan ve Macaristan'daki metro çahşmalan sırasında oradaydım. Çeşitli ölçeklerde, tüm güzergâhlan etap etap çizmişler, derinl iklerini, istasyon dalış ve çıkışlannı, ne kadar alanı etkilediğini, bittıkten sonraki iç ve dış görünüşlerini panolara asmışlardı. Bizde de Avrupa ülkelerinde olduğu gibi açıklık getirilmesi gerekir." Avan proje aşamasında hazırladıklan kapsamlı raporun dikkate ahnmadığını daifade eden Batur:" Kültür ve doğa varhklan ile ilgili tüm etki değerlendirmelerini içeren raporumuzdan, metro uygulama projelerini hazırlayan firmalann habersiz olduklannı öğrendim. Böylesine önemli bir proje bu denli körlemesine yapılamaz ki; çok iyi hatırhyorum, var olan 10 bin yapının işlendiği 60' a yakın harita ile birlikte, sekiz klasör vermiştikyetkililere. Ulaşımcılannsunduklan sekiz alternatif arasında tarihi yapılara en az zarar verecek modeli ve o model içinde belirlenen güzergâhlarla ilgili bir araştırma istenmiştı bizden. Bu çalışmalann sonucunda da önerilen güzergâhla ilgili pek çok noktada değişiklikler yaparak yönlendirmelerde bulunduk. Örneğin, bizim önerdiğimiz güzergâh, Unkapanı üstünden AtatürkBulvan'nı izleyerek Yenikapı'ya ulaşıyordu. Ama şimdi görüyoruz kihatö Süleymaniye'nindibinden geçiriyorlar. Bu külliye ve Unkapanı arkeolojikaçıdançokönemlinoktalar. Yedikule'de de surlar var, kesinlikle olmaz" diyor. İyi tasarlanması koşuluyla metro köprüsünün Haliç üzerinden geçirilebileceğini sözlerine ekleyen Batur, "Köprü konusundaki deneyimlerimizinçokkötüolduğunubildiğimiz için bunun sualtından geçirilmesini önerdik ama bize zeminin uygun olmadığını söylediler. Sonuçta yüzeyden yapılabilir amasilüeti bozan 'birçirkinlikabidesi' olmaması için tstanbul onu yapacak yüksek tasanmcıyı bulmak ve ona ödemek zorunda Vefa'daki metro şantiyesi (Ağustos 2000)... dır" diyor. Metronun Suriçi'nden geçmek zorunda olduğuna savunan Batur, yeraltına çekilen yoğunluk sayesinde yanmadanın trafık gibi pek çok yükten kurtulacağını, böy lelikle de tarihi varlıklann daha iyi korunacağını düşünüyor. (Fotoğraflar: OSMAN BANKOĞLU) tstanbul Nazım Plan kararlan uyannca korunması hedeflenen Tarihi Yanmada'nın, planlanmakta olan diğer projelerle ^ u m sağlayamayacağını öne süren özdoğan ise, söz konusu çelişkileri şöyleaçıklıyor: "2023 yılına odaklanan tstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne ait tstanbul tçin Büyük Dönü«" METRO GUZERGAHINDAKI TARİHİ ESERLER. Suriçj'ne, biri, Boğaziçi tüp geçiş bağlantısı (Marmararay), diğeri TaksimYenikapı olmak üzere, iki yönden metro hattı giriyor. Langa/ Yenikapı'da her iki hattın entegre olduğu büyük bir transfer istasyonu planlanıyor. Bu istasyon aynı zamanda Istanbul içi tüm toplu ulaşım sisteminin terminal noktası olacak. Güzergâhlarda, Unkapanı, Şehzadebaşı, Sirkeci ve Yenikapı'daki 2 ayn istasyonla birlikte, toplam 5 metro istasyonu bulunuyor. Unkapanı dışında, yeraltında yapılacak istasyonlar, ortalama 650010.000 m2 ve en az 1530 m arasında değişen derinlikleri muazzam alanlan kaplayacaklar. Marmararay, Sirkeci'deki Hanlar bölgesi, Istanbul Erkek Lisesi, Mahmutpaşa/ Kürkçü Han ve altında eski dere yatağı bulunan Kapalıçarşı gibi önemli noktaların altından geçiyor. Süleymaniye'nin dibinden geçirilen TaksimYenikapı hattının ise caminin oturduğu teraslann dengesini, dolayısıyla temelini bozacağından endişe ediliyor. Aynı hat üzerinde, özellikle Vezneciler Kalenderhane ve Küçükpazar'da yapılacak metro hafriyatlan ve istasyonlar, Roma, hatta Helenistik dönemlerden rtibaren tarihi dokunun en yoğun ve üst üste geliştiği mahalleleri kapsıyor. Süleymaniye Külliyesi, Istanbul Üniversitesi ve Şehzadebaşı üçgeni, Bizans ve Osmanlı dönemine ait anıtsal yapı, saray kilise ve cami ve tekkelerin bulunduğu son derece zengin bir alan. Şehzadebaşı Istasyonu'nun, Kalanderhane Camii'nin restorasyonu sırasında ortaya çıkartılan hamam kalıntılarının ıçine açılacağı, hamamın altında da daha eski tarihlere ait bir yapının olabileceği öngörülüyor. Şehzade Mehmet, Mimar Mehmet Ağa, Şeyh Ebül Vefa, Kilise Camii, Nevşehirii Ibrahim Paşa Camii önemli yapılardan birkaçı yalnızca. Aynca Unkapanı istasyonunun yapılacağı Staurion/Küçükpazar semti ile Boğaziçi geçiş hattı ve istasyonu kapsadığı Strategion bölgeleri önemli antik yerleşimlerden biri olarak gösteriliyor. ^