Katalog

2MAYIS 1999. SAY1684 ncmacı'olarakilanctmışti. Ayrıca Vigosokaklarda fırdönüp kameralannı tabanca yeriie koyan bütün özencilere dc s.ablonluk ctrnişti... Kariyerinecıvıl cıvıl ba$lamış., kayınjederindenaldığıparaylaedindiğieldendüşmc kamerayla Nice l lakkında (A Propos de Sice)'i çekmişti. Vigo ve görüntü yönetmeni BorisKaufrnan,Cöted'Azurtatilbeldesinin »ezinti yerlerinde ve arka sokaklannda, kalalalığın içindcgrotesk göriintüleri yakalamışlar, bul var kahvelerinde gaztelerine ve kahve Fincanlanna yumulmuş uykulu tiplere göz atmışlardı. Planlarını yakalayabilmek için kanalizasyonmazgallannagizlenmişlerya Ja Vigo kendisini tekerlekli sandalye ile iter<cn Boris Kaufman kamerasını dizleri üstündeki battaniyeninaltınasaklamıştı. Vigo'nun •etoriği bugünün video kamera savaşçılaniınilkçağrılarısayılabilır. 1933'te"Gelecek lağımsızlarındır" dıyordu. Nice Hakkınla'yıseyırcıyesunarkenbir'toplumsalsinena'nın bildirisini açıkltyordu. "Bu sadcce, iinemaya yemek üstüne hazım yapmaya gelcnbcylcr ve hanımların gcğirtılerinden daha "mşkasesleri birarayagetirmek sorunudur!" 1905 'te Paris'te mütevazı koşullarda dünyaya gelen Vigo, Miguel Almereyda takma ıdıylaradikal gazetelerçıkaran Eugenc BolaventuredeVigoadlımılitanbiranarşistin ığluydu. Genç Vigo çocukluğunun büyiik lölümünüanababasınapolitiktoplantılarda ;şlik ederck geçirdi. Almereyda'nın atcşli nilitarizmkarşıtlığı 1917'deölümüneneden îldu.GazctesineAlmanfonlarındanparaallığısuçlamasıylahapsedildi.Birhafta sonra ıücresinde asılmiş olarak bulundu. Resmi ıçıklamaintihardı;genelgörüşpolisbuyruŞuylaöldürüldüğüyönündeoldu.Sonraları, Mmereyda'nın Fransa'ya ihanet ettiğine nandı kamuoyu, ne varki kendi yandaşı bir;ok kişideonun anarşistdavaya ihanet ettiğiıe inanıyordu,gazetesi Kızıl Berearacıhğıya fazlasıyla zengin olmuştu çünkü. Almereyda'nın suçsuzluğuduygusuJean Vigo'nun sabitfikriydi:L'Atalante'ınoyun;usu Michel Simon onu babasının öeünü alnayakararlıbirHamletgibigörüyordu. Vi•o'nunyapıtındaapaçıkanarşistanlardanbiı Hal ve Gidış Sıfır'da babasına saygı gönlermesi olarak görülebilecek bir sahneydi; jğrenci Tabard, öğretmenine meydan okur;asınahaykırır"Je vousdi' Merde!'":'"Pısik' diyorum sıze". Bu bır lanetli Almereyda nanşetininyinelenmesiydi. Gidiş Sıfır'daki başöğretrnen rolünc Vigo, geeenin geç saatlerinde belirip gürültüden şikâyetçi olan apartman kapıcısını seçmişti. Filmin şamatacı küçüköğrencilerini, Vigovearkadaijları bu amaçla Paris sokaklanndan toplamışlardı. Zaman zaman çocuk avınaçıkmışpedofillerzannedilerek başları belayagirmişti. Sette ayaklanan ve yemek kavgalan yapan çocuklarakarşı Vigoyöneticidençok işbirlikçigibiydi.Ölümünübeklerkenbir köşeye çekilen sanatçı stereotipinin aksine, Vigo azalan zamanını dolu dolu yaşayan açgözlü bir şakacıydı. Anektodlar arasında hamilc kılığına girip akşam yemeğine gelen Vigo ve Daste' nı n yumurta kavgalan, eşek şakalan yaptıkları da var. Bu fars havası Nice Hakkında ile başlayarak filmlerin tümündc sürüyor. Birbelgeselpanoramanıteliğin Jean Vigo... Başına buyruk bir anarşistyönetmen. deki film görünürde Vigo'nun 'ölüme yargılı' bir kente olan düşmanlığındunyola y lya fırlarken yada yavaş çckimdc boğulmak çıkıyordu."tnsanıhastaedenbirkaçi!}eğiliüzerc olan bır kaçıkgibi homurdanırkengörni içinde yitmiş, bir toplumun son nefesini rülüyordu. verişini" sergilcmek istediğini söylemişti. Hal ve Gidiş Sıfır (1933) Vigo'nun başına Ne var ki Vigo kendını görüntülerin hedoniz buyruk bir anarşist kahraman olarak ünlenmine bıraktığında, film egzotik bir faunanın mesini sağlamıştı. Kendi okul günlerinin izbaşrolü oynadığı bir türenscl sabuklamalar lerinı sürerfılm, karakterler öğrenci arkadaştoplamınadönüşüyor.Toplumsaleleştirı fillarının adlarını tasjr. öğretmenleren deli domin karikatürize iştahlılığıyla gölgeleniyor. lu öğrenci imgelcmindenfışkınrlargürsaÖzellikle ünlü trükaj sahnelerinde; suratını kalı ve sakalına benzeyen pantuflalany la cüekşitmişyüzücü güneşle karanyor, modcl kız ce başöğretmen, geniş kenarlı şapkası ve gaaltı planda çınlçıplak kalıyor. Vigo kendisi dc rip,bedenineaykınsesiylemümeyyiz.. ortalığı şenlendiriyor; birgrup hizmetçi kız Sansür yasakladı... eteklerinı kaldırıp uzun paçalı külotlarını göstererekBakkhalargibidönenirkenonlarHal ve Gidiş Sıfır'ın derin antiotoriter ladansediyor. provokasyonu sınırh biretki yarattı. Filmin ilk Parıs gösterimi düşmanca karşılandı ve DahaazgösterilmişkısafiImiTarıs'dede (1931) görsellik benzer biçimde elden avuç anlaşılamadı. Sansürün fılmitoptanyasaklaması için bu kadarı yetmişti, besbelli filmi dc tankaçar. Aslında kamera biryüzme şampigörmemişlerdi.Olasıbirmotivasyonuyönetyonununyüzmetelcniklerinianlatandersini meninhâlâhorgörulenAlmereyda'nınoğlu görüntülergibidir. Amaalkişscsleri vedalga olması gerçeğiydi. hışırtılarındanoluşankonkrebirsesbandının Vigo'nun yeni bir film yapması için yacs, liğinde Jean Taris havuzdan gerisin geri kıpımcısı Nounez'inskandal yaratmayacakzararsızbirmalzemebulması gerekti. Bunu Jcan Guinee adlı bir yazarın genç bir çiftin L'Atalanteadındaki birçatanadaki sıkıntılannı anlatan senaryosunda buldu. Vigo'ya göre 'suya sabunadokunmayan' bir öyküydü bu. BaşlangıçtaisteksizgörünenVigo malzemeyi yorumlayınca, ortaya katı gerçckçil iği,erotizmi vedüşcülbirakıcılığıdikbaşlılıklabirarayagetirenbenzersiz bir film çıktı. Kaptan Jean (Jean Daste) ve yeni evlendiği Juliette(DitaParlo)ParisLeHavrcarasındakikanaldagidergelirler.yanlarındaeskidcnizciBabaJules (Michel Simon) vardır. KadındırdırdanusanıpgizliceveanidcnPans'e kaçar, aynlan çiftbirbirlerini ölesiye özlerler, sonunda Baba Jules kadını alıp geri getirir. Öyküböylesincyalındı.nevarkıL'Atalantc karmaşık ve son kertede sıradışıdır. Film kadın cinselliğinin anlatımıdır Juliette'in çatananın erkeksi hapishane havası ncian kaçmak arzusu ve Jean'ın bunun önüne geçmek için yapabileceklerıninkısıth olması üzerincdir. Kadın terk edince erkek paramparça olurvegeziganimetleriiledövmelerinigöstererek simgesel anlamda kadını zaten baştan çıkarmışolan keçi kılıklı bir baba f igürii kadını alır geri getirir. L'Atalantcafallatıcıbirimgelertoplamıdır;Jules'ündolabındakıkavanoz içinde eller, sualtındaeşinin hayalini arayan Jean, cıyak cıyak bağırarak ckranı çaprazına geçen kedilerinbolluğu.Cinsellikapaçıkheryerdedir, Vigobirbirlerindcn kilometrelerce uzakta, yataklannda ter içinde dönüp durarak uyuyan Jean ve Juliette'in çekimlerini sanki telepatiylesevişiyorlarmışgibibirbiriarkasına kurgular. Filmin bütünü son derece akışkandır,birgerçeklerdünyasındamıyız,yoksadüşscl soyutlamalarmı izliyoruz kolayca söyleyemeyiz. Vigo'nun başarısını öven Truffaut noktayı koyar: "Düzyazıyı fi Ime çekerken, hiç zahmetsiz şi ire yakalamıştır o " Cîaumont stüdyosunun görüşü böylc değildi. L'Atalante'ı başına buyruk bir kurguyla yeniden düzenlediler, adını GitGcl Çatana (LcChalandqui Passe)yaptılar. Bubırpopülerşarkınınadıydı,şarkıyıdafilmınorasına burasınayamadılar. Çatana çok az izbırakarak geçti gitti. Ama savaştan sonra L'Atalante yeniden keşfedildi, Vigo da ünc kavuştu. 1990'danihayetL'Atalante'ın Vigo'nun orij inal ine benzeyen bir rcstorasyonu yapı Idı. Yönctmen L'Atalante'ı bitirdikten sonra 1934 Ekimı'ndc tiiberkiiloza yenik düştü. Bunu duyan Lydou apartman dairesinden aşağıatmayakalktıkendini. Lydou Vigo'nun ölümündcn beş yı 1 sonra ölecekti. Başarısı doruğa ulaşmış olmasına karşın Vigoyaratırkenöğrendığibirdildcustalığı yeni elegeçiriyordu. Daha ncleryaratabilirdı bunu kestirmck giiçtür ama daha yctkin şiirleryaratabılccekgızılgücütaşıyordu. 1951 'denbuyana 'düşünselbağımsızlığı1 olanyönetmenlereverilmek üzerc Jcan Vigo ödülii kuruldu. Birçok filmde Vigo filmlerine saygı anlamındabölümleryeraldıLeou Carax'ınKöprüüstüAşıklan'nınsonundakı çatana L'Atalantc'ınta kendisi olmalı. (İnemlı olan Vigo'nun filmlerinin 60yılın ardından doksanlı yılların yönetmenlcrinc bayatlamışgörmebiçimlerinibirkenaraatmak içincapcanlı birerörnekoluşturmalarıdır. Renoir'ınodöncmdekifilmlcnnıgörürkcn bilcotuzlu yılların sinemadilını ı/lcdığımizi unutmamalıyi7. Vigo söz konusu olduğundaysaişbambaşka .Bu Vigo'nun sınemayı, tiyatrodan hele hcle edebiyattan ötc mü/iğe yakın bir sanat biçimi olarak görmcsindendir. Vigo'nun filmleri dörtdcvinimli bir senfoni gibidir... O sadcce Renoır vc Bunuel'indcğil, RavclvcStravinsky'nindeçağdaşıydı.^ The (îuardian 'dan çeviren: EMRE ÇAĞATAY Dönüşüm Daha dayazgısal olarak Vigosağlıksızlı>ın baskısı altındaydı. llk kez I926'da Anlorra yakınlarında bır sanatoryumda kaldı. Jrada bır başka hastayı, Elızabeth (Lydou) ^ozinska adlı Polonyalı kadını tanıdı; I 929'da evlendiler. Yazaı Pierre Lhermini:r'yegörebubirliktclik Vigo'yu 'öfkeli bir ianatheveskârından' 'azımlibircylcmadanına'dönüştürmüştü. Vigodenli Lydou da rcmple'ın filminin özncMydi. "Kendisini tckleyen bir kadınla bu ilişkisi olmasaydı ,imdi Vigo'dan sözediyorolmayacaktık, kaıımca" diyorTcmple "Lydou, Vigo'nun ya;amını en uç noktaya itmesinde büyük bir /ardımcıydı."TemplearaştırmasısonucunJa Lydou'nun, Vigo'nun sosyal yaşamının Jaçimcntosuolduğunainanıyor, "Vigo'nun ;evresindeki crkekler Lydou'da âşıktı, Lydo^u çok karizmatik birki^ilikti." Bu çemberde aktör Jcan Daste, bestecı Vlauricc Jaubert, yapımcı JacquesLouis Nounez vc Polonya doğumlu kameraman Boris Kaufmanda vardı. Lydou ile Vigo bir !ç,ıksalonişlctirgibiydilcr;arkadaşları Andre Negis'ye göre "Sabahın üçiinde damlayabılırverahatsızctmışolma7dınız.Herhangi birkurala.disiplinebağlıdeğillerdi.Diğerinsanların yaptıkları onların yapamadıklarıydı. Spontanlık filmlere de uzanmıştı. Hal ve "Nke Hakkında". "Hal veGidiş Sıfır". L'Atalunte, 11. Ankara Uluslararası Film Festivali'nde 4 Mayts'tagösterilecek.