Katalog

19 ARALIK 1999. SAYI717 biî sevindik. Ama üç gün sonra yeniden askere çağnlmay acağımızı kim temin edebilirdi. Hiçkimse! Bizlerdeböyleyarı sevinçli, yan tedirgin tstanbul' un yolunu tuttuk " Azınlıklar arasında çok yay gın bir söylentı de nercdeyse sarsılmaz bir kanaat olarak bütün azınlıklann ortak hafızalarında yer etti. Bu söylenti azınlıklann ihtiyat olarak silah altına ahnmalarının nedeninin onlann kitlesel olarak imha edilmelcrinin önlenmesi olduğu söylentisi oldu. tnanç haline gelcn bu söylentiye göre azınlıklan kitlesel olarak imha etme tasansı hükümetin bir planı idi. Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzı Çakmak bu tasandan habcrdar olunca Nafıa Vekâleti'ne bağlı olarak askere alınmış olan azınlıklan Millî Müdafaa Vekâleti emnne aldırarak onlan kendi emir kumandası altına soktu Bu söylentinin ortaya çıkmasındaki neden Anadolu'nun çeşıtli yerlerinde silah altında bulunan azınlık ihtiyatlannın hemen hemen tümiinün çahşmakta oldukJarı inşaat işlerinde çukurlar kazarken başlannda bulunan çavuşların ve onbaşılann onlara "Bu çukurlar sızın mezarlannız olacak!" şeklinde bağırmalarıydı. O dönemi yaşamış olan azınlıklar hayatlannı Mareşal Fevzi Çakmak'aveOrdu'yaborçluolduklanrusöylediler. Mareşal Fevzi Çakmak'ın adı yirmi sınıfihtiyat olarak silah altına alınmış olan tüm gayrımüslimler tarafından minnetle anıldı. Hükümetin Yahudileri kitlesel olarak imha etme niyetinde olduğu ve Yahudileri bu kaderden Mareşal Fevzi Çakmak' ın kurtardığı yolundakı söylence, yazan Türkiye'li bir Yahudi olan bir tiyatro piyesine bile konu oldu. Konusu 1943 yılındageçenbupiyeste Mareşal Fevzi Çakmak Büyükelçi Franz Von Papen'in Türkiye'nin Yahudı vatandaşlarını imha ctmesi konusundaki emnne uymayan ve Yahudi vatandaşlan koruyarak onlan kurtarankişi olarak temayüzetti. BİR ŞİİR. Topladılar aniden almadan fikrimizi, Sirkeci "sevkiyaf'ta bulduk kendimizi. Üç gün üç gece kaldık yastık diye baş taşta Pire torbası olduk, o yatılmaz koğuşta! "Tuzla yolcusu" dlye, çıkınca haberimiz, Orada hemen, bir anda, unutuldu derdimiz. Ürkerek ayak bastık Afyon Istasyonuna Kapıldık yabancının "ne olacak?" korkusuna Afyon'da kaldık bir ay. Sonra bizden sıkıldılar Çivril'e defetmeyi daha uygun buldular. Aynlırken Afyon'dan hepten umutlanmıştık Sivrisinek, toz, çamur, orada kalır sanmıştık Silahımız kazma oldu, kılıcımız da kürek, Kaz Allah sabah akşam dayanırsa bu yürek Sankl düşman bu toprak, çukur onun yarası Boş yere harcanmasın bize devlet parası öğlen yemeglnde bulgur, akşamlan fasulya Üç saatlik yoldan dolar mataramız suyla Anüannda 20 sımf ihtiyat günlerinden söz eden V. Hakko delikanlüık günlerinde ablasıyla. Azınlıklann beşinci kol faaliyetlerinde bulunabileceklen varsayımı ıse Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye'deki azınlıklann birbölümünün işgal kuvvetleriyle işbirliğinde bulunmalanndan ileri geldi. Yinni sınıf gayrimüslim ihtiyat, 27 Temmuz 1942 tarihinde terhis edildiklerinde yaklaşık üç buçuk ay sonra ikinci bir darbeye daha maruz kalacaklannı akıl lanna dahi getırmediler. Bu ikinci darbe 11 Kasım 1942 tanhinde kanunlaşan Varlık Vergısı kanunu oldu. Bilindiği üzere Müslüman bir burjuvazi yaratmayı amaçlayan ve uygulamada gayrimüslimleri ve Dönmeleri Müslüman vatandaşlara göre çok daha ağır bır şckıldc vergilendiren bu kanun gereğince kendılerine tahakkuk ettirilen vergiyi ödeyemeyen azınlık vatandaşlan Aşkale' ye çalışma kamplanna gönderildiler. 47 Aralık 1943 tarihlerinde Millı Şef lsmet Inönü Winston Churchill ve Theodore Roosevelt ile Kahire Konferansı'nda bir arayageldiktenve Türkiye'nin mürtefikler yanında savaşa katılmasını kabul ettikten sonra çoğunluğu Yahudi olan binden fazla gayrimüslim mükellef serbest bırakılıp Aşkale'den evlerine gönderildiGölge desen, tek ağaç yok. Temizlenmek için de Hayvan gibl at kendini, tepin dere içinde. Sivrisinek uçak gibi hedeflni aradı. "Stuka" gıbı ınış yapar, suratını tarardı. Orada iki ay doldurduk, "gel tezkere gel" derken, ömür geçer vakit geçmez, tezkereyi beklerken... (Daha sonra Adalar Metropoliti olacak olan Dorotheos'un erkek kardeşi, o gunlerin duygularını esprill bir üslupla şiire dökmuştü. Rumca yazılıp bir arkadaşa postalanan şiirden dlzeler...) Olayın nedenlerl Muhtelıfkaynaklara göre ihtiyata aynlmış azınlıklann tekrar silah altına alınmalannın nedeni olarak birbirlerini tamamlayanüç tez vardı: 0 Gayrimüslim vatandaşlan bir süre ticaretlerinden uzaklaştınp onlan ticari olarak zayıflatmak ve bu yöntem sayesinde Müslüman bır burjuvazinin doğmasını kolay laştırmak. # Gayrimüslim vatandaşlara güven duyulmadığından Türkiye'nin savaşa girmesi halinde onlann muhtemel beşinci kol faalıyetlerini önlemek ıçın onlan kamplarda enterneetmek. # Nazilerin, dönemin Hariciye Vekâleti 'ne yönclttıği taleplcri doğrultusunda azınlıklan kamplarda toplayıp enteme etmek. Gayrimüslımlenn kitlesel bir şekilde silah altına alınmalannın nedenlerinin ve bu karann nasıl, kimler tarafından ve ne gerekçeyle alındığı konusunda arşiv belgelerine ulaşılmamış oldugundan olayın bu en önemh yanı henüz aydınlığa kavuşmamıştır. O nedenle yukanda sıralanan ıhtımallcr arasında, CHP milletvekiliKâzımKarabekir'in 20Kasım 1940 günü CHP grup toplantısında yapmış olduğu ve Nazilerin Türkiye'yi istila etmeleri halinde istanbul'da yaşayan azınlıklann kaçmaya çahşırken yaratacaklan panik ile azınlıklannNazilerleışbirliğiyapıpTürkiye'yeihanetetmeihtimallerinigözönünde bulunduraraka7inlıklannIstanburdanAnadolu'ya nakledılmelerini tavsiye eden konuşmasıdadikkatealındığında, azınlıklann silah altına alınmalanna neden olarak Türkiye'nın savaşa girmesi halinde onlann bcşıncı kol faahyetlerindc bulunmalannı önlemek en kuvvetli ıhtımal olarak gözükmektedır. Rıfat N. Bali'nin araştırmasının tamamını ve başvurduğu kaynaklan Tarih ve Toplum dergisinın (lletışim Yayınlan) Kasım ve Aralık 1998 tarlhI1179 ve 180. sayılanndabulabilirsiniz. BİR ŞARKI. Her akşam balolarda, Her akşam bir yerde. Ve şimdi dağlarda, Matmazel yerine tüfekle. Kada noçe en los balos, Kado noçe en un lugar. I agora en las montanyas El tufek por demuazel Her akşam gezmelerde, Her akşam slnemalarda, Ve şimdi dağlarda, Matmazel yerine tüfekle. Kado noçe en paseos, Kado noçe en sinemas, I agora en las montanyas El tufek por demuazel. (Türkiye Yahudilerınin folklonında yer etmış olan Ispanyolca dilinde bestelenmlş askerlıkle ilgilı bır şarkı.) Yaş baş gözetilmeden askere ahnmışlardu Aralarında tek bir Müslüman Türkyoktu.