Katalog

OC'AK IW9. SAYI 671 >onraKraliçe ViktoryaOsmanlıSultanı'nadizbağınişanıta<arakonuGarter.şövalyesi ilanetti. Böylecetarihteherhalde IkdefabirHalite'yellıristiyanlıgıkorumaklayükümlübir jövalyelik sımfının üyeliği vcriliyordu. WiııdsorKalesi'nin •>tGeorgeKili.sesi'ndeba:>rahibinhu7urundagerçekleşme> gereken bu törcn bclk i dc bu hassas sebeptcn dolayı bir gei ; nigüvcrtesinealınmıştı. .': sebep! Techrifi, teehrifi, Abdoul Azi/han, Abdoul Azizhan chadoumanedirsebep'. Koro burada Sultan Abdülaziz'in tcşrifinden dolayı duyduklarımutlulugudilegctırıyordu. Bütün kasidenin Ingilizce tercümesi de konserin ertcsi günü çıkan The Times gazetesindeolduğugibiyeralmıştı. Kasidenin uzunluğu yaklaşık altı dakikaydı. Londra'da basılan British Library nüshasınınkapağındada Abdülaziz'intuğrasıyeralmı^tı. llanda dabelirtildiğigibibukonsere Londra'nın bütün koro deınekleri katıldığı için o geec sehirdeki çoğu opera ve tıyatrolarkapalıydı. Konseredcseyirciolarakyaklaşıkotuz bin kİ!)i katılmı^tı. Ilanlarda Mccıdıye nişanı takan subaylarınCrystal Palace bahçelerinebcdavaolarakgirebilecekleri de bildirilmiştı. Konserin gerçekleştiği Crystal Palace mcv hur 1851 sergisi için önce Hyde Park'ta insa edilen ve sonra sergi bitişi sökülerek Londra'nın Sydenham semtinde tekrardanmonteedilendevcamekânyapıydı. Burası 1936 senesinde korkunç biryangında yok oluncaya kadar Londra'da pekçokbüyükkonservefuaraevsahıpliğietti. Hatta Abdülaziz'in gelişinden önce de bina yangın tehlikesi gecirmiş ve Osmanlı Sultanıdayardım fonuna bin liralık bir bağı^labulunmuştu. Bellini, Verdi, Donizetti, Mozart ve Mendelssohn' un eserlerinin yer aldığı yaklaijik altı saatlik konser maratonuogledensonrabasladi.Sultanveberaberindekileri.se sadecesonkısmınaiştirakettiler. Abdülaziz'insalonagirı.'ji iledev koro etkileyici bir dille Sultan 'a kasıdeyi söylcmeyc başladı. Zamanın The MusicalTimcsdergi.sinde çıkan krıtik buolayı Ingiln'.müzik dünyası açısından şu şekilde yorumlayacaktı: 'Stıltan'aKasideTürkçesöylendi;dahadoğrusukoristlenn çıkartabildikleri en yakın telafFuzla, cünkü eseri ancak Ingiliz alfabesi yardımı ile okuyabildiler. Ancak Sultan'ın kulaklarına ulaşan kelimeler kendisine gcrçekten Türk dili gibi mi geldi, bunu bilemiyoruz, ancak müziğin evrensel dilinden yolaçıkarsak, süphcsiz hiç olmazsa işittigı notalarkalbineulaşmısvebuülkcnin kendisine gösterdiği misafirpervcrliğin hiç de sıradan olmadığını anlamıştır'. • Nitekım Türk heyeti açısından Ömer Faiz Efendi 'nin de bu olayı aktanşı Ingilizgörüşünü teyidediyordu: 'lki bin şantöz, ZatıŞahaneninnamıhümayunlannatertipedilmismanzumeyi birağızdan söylüyorlardı. Bu ahenk harikulade bırcoskunlukla saatlerce devam etti. Bu nezaket tezahürü belkı dünyada görülmemi^ bir şeydi'. Bütün bu sözler söylenirkcn ortada hiç kimsenin bilmediğı birgerçek vardı. F.seri besteleyen Luigi Arditi'ninyolu Osmanlı Hanedanı ile daha önceden de kesişmişti. Ardili 1856 senesinde bir sezon Istanbul'daki Naum Tiyatrosu'nda orkestraşefliğiileoperadirektörlügüyapmıs,busırada Sultan Abdülmccid'in huzurunda da temsillcr ıdare etmış ve hatta Padısah için taltifedicı sözlcrle birde kaside bestclcmişti. Abdülmecid de kendisini, aynen Abdülaziz'in Londra konserınden sonra yaptığı gibi para ve nişan ile ödüllendirmiştir. Crystal Palace konserindeki kasidenin de Arditi 'ye siparisedilmesibelkiTürkleritanıdıgı içindi.Oysa Arditi gazeteilanlarınınduyurduğu gibi yepyeni bir eserbestelemenaişti; Abdülmceid'c ithaf edilen bu kaside ile Abdüla7i7'e ithafedilen kasidenin notalarını yan yana koyduğum zaman karşıma.sondcreccjaşırtıcıbırgerçekçıktı: lki esertıpatıp aynıydı vesadecesözlerdeğiştirilmişti. Abdülmceid'c ithafen 'Ardit kulun eylerdua' gibi sözlerçıkartılını^ ve bunun yerine 'Teşrifi teşrifi Abdülaziz Han şadumanedir sebep' gibi sözler konmuştu. Kısaca Arditi iki padisaha da aynı eserı ithafetmis ve ikisinden de on senearayla ikı ödül almıştı. Crystal Palaec'taki konser sona ererkcn dcv orkestra ve korollandel'inMessiah oratoryosundanHallelujah korosunu seslendirmeye başladı; bir yandan da Abdüla/i/. ve beraberindekilerbaşlannı Londragöklerindepatlayan havai fişeklereçevirmişlerdi.Müzikşüphcsizevrenselbirdildirve Padişah dahil Türk heyet inin bu şekildeki bir nezakettcn etkilenmemiş olmalarına imkân yoktur. Osmanlı padişahının Londra ziyaretinin müzik dünyasmda yarattığı tck etki de Crystal Palace konserindeki kaside değıldi. Ziyaretin gcrçekleştigi ay çıkan gazclelerdeki ilan lara göre pek çok Türk Marşı'nındeğişikversiyonları Ingilizhalkıevleıindeçalsın diyesatışa sunulmuştu. O dönemlerde Osmanlı milli marşı sayılan Guatelli Paşa'nın bestelediği Aziziye Marşı da devamlı olarak ziyaret esnasında Kraliçe Viktorya'nın bandolarıtarafındançalınmıştı. Abdülaziz CoventGarden'dada Auber'in Maseniello operasınıscyrctti. Bütünbuyaşananlar, fazla bilinmeyen veya araştırılmayan tarihimizin renkli. heyecanvericiunutulmuşanlarıydı.^l (Kaynakça için bkz. Emre Aracı, 'Londra Crystal Palace'ta Abdülaziz şeref ine verilen konser, Toplumsal Tarih, Ocak 1998, sayı: 49, s. 2933; 'Luigi Arditi veTürk Kasıdesi'nın çözulen esran', Toplumsal Tarih, Eylül 1998, sayı: 57, s. 2327) Devkonser Sultan Abdülaziz'in Ingiltere 7İyaretinin eri unutulmaz ılayıyakla«jik I60()kısılikbirkoronunkatılmasrylaonunşeefine Crystal Palace'tagerçekleştirilenmuazzamkonserdi. \bdüla7İ7 AvrııpamÜ7İğinemeraklıbirpadişahtı;ltalyacla <endibesteleriolarakbazıpiyanoparçalarıbilebasılmıştı. nvitation a la Valsc, LaGondollc Barcarolle ve La llarpe rapriccgibi isimlertaşıyanbueserlerinhernckadarpadişah arafındangerçektenbestelenınişolupolınadığınıbilmesek le.buparçalarınvarlığıonunBatıınüzigineilgisinigösteri/ordu. Aynı şekilde Alman bestecisi Richard Wagncr'in 3ayreuth opera binasının inşa fonıına birçok Alman Prcnsi Igisizkalırken Abdüla/iz'inparayardımıyapmışolmaMda )iıun Avrupa rniiziği ılc adını bağdaştırma arzıısunda oldu>ununaçikkanıtıydı. NVagnerhernekadarbuyardımınüzeindepekdurmamışsa da Franz Liszt Osmanlı padişahının ıutavnnıtakdiretmişvediğer Alman prcnslcrinc örnck göserrnişti.Nevarki.yurtdışındakibiropcrabinasımnmşasına ıöylebiryardınıyapılırkcn Abdülmecid'inDolmabahçeSaayı'nda in^aettirdigi, bir yangınlakülolan opera binası entazhalindcbırakılmıştı. 16Temınıız l867,Salıgünü('rystal Palace'taverilenkonierKraliçc Viktorya'nınemriilcdiizenlenmişti. Konserden incegünlcrcega7etelerdeboyboyçıkanilanlarabakıldığıııla bu olayın hiç de küçümsenmeyecek boy utlarda olduğu anaşılıyor. "Kraliyet cnıri ilc Majeste Sultan'ın şerefine verilecek )lan olağanüstü ıııüzik söleni vc havai fişek göstcrisi: Bu nüstesnatcmsilmüthis.bırmÜ7ikfestivali ve havai f'ışek göserisinikapsayan,bınanındaaydınlatılacağıcşsizbirşölen ılacaktır. Mua/zam bir opera festivalişeklindegerçekleşeek olan geceye Her Majesty'sTheatre'ınsanatçıları.Crysal Palace orkestrası, askeri bandolar ve bütün Londra'nın coroderneklerindenseçilenkoristlerkatılacaklardır. Gece Sultan Abdülaziz... de Signor Arditi'ninbestelediğiveZafirakiEfendi'ninsözlerıni ya7dığı birTürk kasidesi orijinal dildesöylenecektir" (The lllustrated London News, 13 Tcmmuz 1867). llandan daanlaşıldığıgibi Ingilizlerbüyükbirincelikgöslercrek, Ingilizcebilmeyen Abdülaziz şerefineTürkçedilindeanlayabileeeği birkaside ısmarlamışlar ve bunu da 1600 kişilik bir lııgilizkorosunafonetikdildeöğretmeyekararvermışlerdi. Kasidenin notası Senelerdirkaybolduğunudüijündiiğümbukasideninnolasını geçenseneBrıtısh Lıbrary'dcgörmek isebanabiranda('rystal Palace'taki Tiirklerin yiizotuzseneönceduymu^ olmaları gereken heyecanı hissenirdi. tiserin sözleri gerçektcndegazeteilanlarındabelirtildiğigibiTürkçc dilindeydi ve foııetik !>ekilde Latin haı fleri kullanılarak yazilmüjtı. lijte ozamanın lisanıyla fonetık ijekilde yazılmi^birkaç mısra: •AfitabinevmidogdouKımzehınoundjelil!Zoullichemsi KionoulerzaneAdjepncdirscbep!adjepnedirsebep!nedir