Katalog

CUMHURİYR'I sonsuzluğu yakalamaya çalış,an ve bunu "tann" kavramında bulan ılk insan gibi, kendi merkezıni kaybetmis, bu ikı ınsan taslagı için de, özlenen hırdış. ıktıdar metaforu olarak belırir. Beckett, oyununda, tarihin başlangıcından beri çeijitli biçimlerdc sistemleşen, insanm içsel ve dişsal özgürlük alanlarını daralttıkça, kendi direnrnebıçimleriniyaratan iktidarın, katlanılamayan, başcdılcmeycn kaos dıırumunda, ınsan tarat'ından yeniden üretilmesi zorunlulugunda, insanlık için en uınutsuz olanı görür. Ona göre, sanki Zeus'un herseferinde ycnıden dırıhşı, ya da dmltılişi, kaosa kendi düzeninı kabulettirmesi ilc sonuçlanaeak, insanlık için her şey, her sefcrindegelinensıfirnoktasında ycnıden ba'jlayaeaktır. Oysa bu bir başlangıç değıl, insanlığın ölümüdür. ölüm halinı,oyunda, PozoLucky ilışkisinde allegorize cder. Harold Plnter'ın oyunlarında, iktidarın tehdit edici Bu ikili fıgür, ıktıdarbırey varlığını her an içeri almaya hazır olan "kapı"lar var. arasındaki döngiisel, ölümeül ılişkinin soyutlamasıdır. Onedenle BecF* anıınsayabilclığıınız, konvansiyonel eykett, Ciodot'yu sahneyegelirmez. Son derelcının, düşünccmn ve sö/üıı ötesinde, tanımce bilınçlı olarak, insanlığı, bır süre ıçin keıılanamayan,çok farklı bırzaman ve nıckân dinieminkollarınabırakacağı vcdahasonra boyutuna gcçtiğımızı hissederiz. Vladımir karşı koyacağı bir dayanaktan yoksun bırave listragon bu ani geçişın şokunu vc şaşkınkır. Bu.biranlamda, iktidarolgusunun,ona lığmı yaşaı laı. Düs. ünSmez, ey leyemez ve şıkariji gelistirilen direnç odaklarının ve bu zofrcniksabuklamalardışında,korıu^aınazbcyhudcçabadanüretilenanlamın.kısacası lar. Sadecc dürtüscl olarak, atalarının abartıinsanlığın "yaşam" dediği başarısız lı bcnlikalgiM ileicadettığı"düs,ünüyorsam "oyun"un, sanatçının zihnindc tümdcn redvarım" öncrmcsıne, "bır cylcm ortaya koydedilişidir. Beckett'in yarattığı vızyonda, nıa" sayıntısına, kurmaca zamanma, öğrePozo ve Lucky'ye rağmen, ne Akrep vardır nilmişkorkulurına.dayatılarakcdindirilmiş nedconunkıskacındakiler. Hepside insanlıbilgiye, bir di!j güç larafından denetlenme ve ğın uzak gcçmişindeycralan,yaşam sanılan yönctilmcycmckanikbirbiçinıdcku.'julluunutulmuş bir oyunun ögcleridir. durlar. Saçmaeylcmlerının,sabuklanıalarınınözündeyatan,kcndilerincbildikdünyaIktidarvedirenç ııııı güvenli atmosfcrini sağlayacak olan bu ko'jiıllanmalardır ve bunlar, oyun boyunca ŞüphesizkiFoucaulfnundeğindiğigibi, yönelişjerınin vekonusjrıalarınınözündebeher tarihscl oluijum kendi iktidar ve direnmc lırır. Hu bağlamda, gelmesı beklenen, arna biçımini oluijturdu. Yunan'ın kahramunlık gelmeyecek olan (iodot, tıpkı ınsanhğın baş. çağındaürettiğıdcstanlardabelireniktidarlangıcında,"sonluolma"durıımuilebaşedcdirençdıyagramı.Antik AltınÇagdiyagrabilmekiçin, varlığını birdıs.gücebağlayarak mı.Ortaçağ, Rönesans, 17. yy diyagramları ıle, ]'•>. yy'a gelinceyc kadar, yanı Batı dünyası Iıberal ckononıiyconunürettiğideğerler cvrenine, giderek normların egemenliğindeki disiplinci toplıım yapısına ve nihayet 20. yy'ın sekilsız görünmez modern iktıdarınateslımoluncaya kadar, hep farklı iktidardirenc diyagramları oluşturdu. Bu bağlamda üoğu ve Batı toplumları da kendilerine özgü iktidardirene diyagramları yarattı. 20. yy Batı dünyasındaki iktidar ve direnmc, daha doğrusu2().yysanatındakarşılıklarını bulduğumıi7 ve yukarıda tiyatro yazımında imgesel, metaforikörneklerleaçımlamaya ealıstığımız, "iktidar ve direnmeme"bieimlerınibiryanabırakırsak, insanlığın politik, ekonomik, sosyal ve etik gerçekliğini oluşturan güçlerin, netbiranalizininyapılabildiği, çeli.şkılerin karma^ık da olsa giin ısığında görünebilir olduğu tarihsel döncmlcrdc, iktidar ve direnme biçimlcrinin her coğrafyada benzcr özellikleri yansıttıgını söyleyebiliriz. En T. VVİIIiams'ın çürümüş slstemln parçaladığı kaçak azından onları buluşturan en kahramanlarını özdeşleştlrdiği Imge ayaksız kuşlar. öncmlı ortak paydanın, hiyerarsikdikey ya (jeliscbılmesi için ön koşul olan, dcğişımler pıdakı birsiyasıekonomikhııkııksal örgütdendoğaeakdinamizmikullanmayıbeceıe leıııneveyönetimanlayı^ıolduğunu;buyömez. KrconYlan (Antigone) beri (!), her deği netim biçimine göre belirlenen, terkibi tanı şimi, üstesınden gclemeyeccğı bır anarşizn nabılir bir değerler sistemiyle kusjatılmı^ "in tehlikcsi olarak algılama gibı evrenscl bi san" ile karşı karşıya olduğumuzu ay ırt ede alışkanlığı vardır. (îencllıklezamanıgcrıdeı bılırız Butahloda iktidar, hiyerar^ininenüst i7İcr. Tarihı olu.şturama/, tarıhın sınırlarınd, basamağında,genellıklc,tümkurum veyan bir yerlcrde gczınır dıınır ()ncmlı tarıhse kurulu^ları ile din devletı ya da bır monarkın dönemeçlercle, kontrolünü kaybctmetchlı denetimindeki ulus devletin alanında, yani kesiilekapjikarşıyakalırveciddibocalama "kutsalyadamutlakdevlet"inyapısıiçinde, largeçirir. Özellikle.toplumsaluyanışlabc legal birformilekarijimızaçıkar. Yadagerliren bu tiir döncınlcrde, akıntıya kapılma çck anlamda bir Aydınlanma, Rönesans ve mak için daha radıkal önlemlere başvuruı Reformsürecindengeçmemi.ş;kapıtalizmi Sertleşir, katılaşır ve halkın göremeyeeeg gerçekanlamıylakurumlaştıramamışîburyüksckliklerdckcndısinebiryerbulur. Yiı juvakültürünüolu^turamamıs;ithalyasalacelik.ulaşılmazlık ve güç ımgesını daha d rın dıstan dayatıldığı bir hukuk sistemi ile keskinleşlırerek l.evıathan'adöniişür, baskı "varkalma"yaçalışan;demokrasininemeknın türlii bıçımlerını, ışkencenın akıl alma leme dönemini yaşayan ülkelerde, Robert türlerini vealetlerını üretır, uygulamak üzc Micherindeyimiile"dahafazlaiktidarbire yery üzüne iner, ey lcme geçer. Bu, aynı za riktirmeeğilimi"ileoligarşikbiryapıyakamanda iktidarın kendisine kaı >ı direnç oluss yar ki, bu da dcmokratik olduğu ıddiasında turan odaklaıa da haıekct alanı yaıatır. Antı ki iktidarı, "mutlak devlet" anlayışındaki hi gone'de, Promethcus'ta,.leanneDaıc'taol yerarşik yapılı iktidarbiciminden duğııgibi,hükmcdcninlıaksızli{. farksızkılar. Samuel Beckett, oranında direnmeyi haklı ve say gınkılar. Mutlak ya da Kutsal devletin "Godot'yıı beliıii bir formu vardır. (Jörünür Beklerken"de, Evrensel direncin sözleri ve kendisini gösterir. Gücü ora Platon'dan bu Plalon'daıı Aristoteles'cCiec nırıda yüccdir, ya da her zaman yana evrensel aklı ro'ya, Seneca'ya; Isa'dan l.ııi yönetilenler üzerinde güelü ve rehber edlnip, her'e, Münzcr'c; Moore'da sarsılmazolduğudüijiineesiniyakusursuz dünya C'ampanclla'ya; Bodın'den 1 lob ratacak yollara başvurmayı, deütopyasım bes'a, Lockc'a; Rou.sseau'dan lir vamlılığınbir7orunluluğu olarak gels ve Marks'a varıncaya kada benimser. Gerektiğinde, kendisi gerçekleştlrme "ideal devlet" üzerine görüşleriı ne karşı direnç oluşturan kişi ya da yolunda gururla odakları şiddete başvurarak ceza llerlediğini sanan sistemleştiren hemen lüm düşL landırmayolunu seçer. Tek veya modern İnsanlığın nürlcr ve siyaset kuramcıları, iktı darbircytoplıımarasındaki ılıi; nılmaz gcrçeğin, kendi pencere kıyametinln kiyi temelde, öncelikle ctik bı sinden görüncn gercek olduğu dühemen sonrasını problem olarak ele alırlar. Bu sı şünccsindcdir. Yönetilenleri bu yasal ctik tcmel ü/erindc, Miinzc pencere öniine y ığarak, evreni ve görselleştirmif vc uygar toplum ve devlet kuram Şpbldlr. dünyayı oradan seyre zorlar. HiikÖnümüzde uzanan larının yaratıcıları llobbes v metmek için kullandığı gelenekselstrateji,"sürüleştirme"politi "Çorak dünya"da, özellikle Lockc, haksız iktidarla karşısında bircyin ve topluınuı kasıdır. Narsistiktir, güç kavranıı artık ne doğal yada yasal direnme hakkıı na vc kendi güçlii imgesinc tut bireysellestlrllen kullanma koşul larının vcbiçimı kundur. Narsısızmi oranındager insanın, ne nin yollarını ararlar. Bu arayışt çek kimliğinc yabancılaşır, varokltlelerin, ne de Locke, siya.sal kargaşa ve ıç sava luşamacından uzaklaşır. Ilantal Iktidarlara karşı durumunda, asıl sorumlunun iktı ve statiktir, statükocııdıır. Dcğişimlerden ölesiye korkar Bu ne gelişlerin direnme dar olduğu düşüncesine ula!,ı ()na göre, siyasal crkin, halkın dc denle zatnanın akışına, değişimle blçlmlerinin ğal haklanni çiğneycrek kendi k Beckett Goılol 'yıı Keklerken V İ.\vı\'te iki tıyrı hapislıancde sahneye koyan Jönsson 'la. re uyum sağlama yetisi sımrlıdır. önemi vardır.