Katalog

CUMHURİYET DERGİ neğın Ukaduyeniyayımlanan Siyah Afrika Sineması kitabında Uys'utrajedıyi komediyeçevirmeklesuçluyor. Gcrgek ilk 'siyah' filmolarak bılinen"Bü1 yülüBahcV beya/.yönetmen DonaldSvvanson tarafından 1951 'deyapılmiN,tıumasonu getirilmcdı. 1980'lerde"Büyülü Bahçe" Siyah Afrikalılar'a scslenen bir filmolarak yeniden gümdemc geldi. Bıı fılm, beya/ların yaptıgı filmlerin tersine siyahları beyaz kahramanın öyküsünü peki^tireıı bir öğe gıbi göstermeyen ilk filmdi. 1960'lardaeylem, güldürü, eglenccfilmleri ile Ross Devenish,,lans Rautenbaclı gibi yönetmenlerçıktı ortaya. Afrikaan toplumunabirakıl hastanesini microcosm alarak bakan "Johnny, Ho^^akal" ilgi topladı. Ross Devenısh ıle Athol Fugard bir auteur sineması yarattılar. Fugard'ın kahramanları toplumundışladığıkı^ilerdı.Devenishisebelli tarihkavşaklarındayaşayankişilerikullanarak Güney Afrika gerçeklerıne bcyazların gözünü açmak ve daha önceleri ya yabanı I ya da giilünç gösterilen siyahlara da olumlu yankılarvermckamaeınıgüdüyordu.Örneğin 1974'te gerçeklcşen "Bushman ve Lcna" apartheidekarşı bir filmdi. "Konuk" (jüncy Afrika'nınenönemliozan ve düşünürlcrindenCugeneMarais'inöyküsüydii. (,'ağdaij sinema tarihçileri, beyaz yönetmen Oliver Schmıt/'in "Mapantsııla" (1988)filminıülkenin ilk gcrçck'siyah' filmi olaraktanımladılar. llkolupolmadıgıtartışılabilirdi ama film, öyküyii bir siyahın aeısındanveriyordu. 1975 yapımı "UDelıwe"nin yönetmeni Simon Sabela uzunbır sürc için tek siyah yönetmendi ama kendisi farkında olmadan beyaz partneri onu hükiimet propagandasma araç olarak kullanmiş ve Sabela bunu çok geçögrenmİ!)ti... Sovveto'lu müzisyen ve senaryo yazarı (iibson Kente'ninapartheidekarş.ı filmyapan ilk siyah Giiney Afrikalı olduğu biliniyorduama 1976yılındagcrçekle.ştırdigi"Ne ZamanaKadar"kayıplarakari!jmıijtı. Perdede siyah öyküler (JÖNÜL DÖNMEZ COLİN "Benim Afrikum "da Hollywood'un gözleriyle bakıldı Afrika'ya. M. Streep, iyi heyaz kadmdı ve öykii onundu... G üney Afrika ve sinema sözcüklerinibirarayakoyduğumuzdausutnuza ilk gelen Sıdney Poiticr, Whoopi Goldberg, Meryl Streep gibi Hollyvvood yıldızları. "Afrika'dan", "Kuru Beyaz Bir Yaz", "Ağla, Özgürlük" bir soluktasayabilcceğimizfilmler. Eğerbira? daha bilinçlı bir sınemascversekbelkiCoca Cola^i^esiyle ilkkezkarşılaijanbirycrli imgcsibelirirgörüntübelleğimizde/'Tanrılar Çıldırmıs,Olmalı" filminees.likederek. Son yıllarda siyasal açıdan adını çok duyuran Güney Afrika kimlığını kanıtlama savaşımından ba^arılı çıktığma göre, sinema dalında da bunun örneklerini görmenin zamanı değil ıni? llk Güney Afrika filminin RdgarHyman tarafından 1896'dagerçeklcşen bir belgesel olduğunu, Johannesburg'dan sahneler içerip Haşkan Paul Kruger'i görüntülediğini yazıyoıtarıhçilcr. 1940'larda güldürü filmleı i çok popüler. Obızım"lannlar(,'ıldırmışOlmah" filmi ile tanış.tığımızJamıe Uys'un 1951 yapınıı ilk filmi "Çok Uzaklarda, » . Bushveld'de" nişanlısına İİK ( j Ü n e y ulafjabilmek içinbinbirgüç fji • lüğe göğüs gercn bir adamın öykiisü. Uys bu filmi i/leyiciye ulaştıracak bırdağıtımcı Amerikan sinemasının etkisi... buiamıyor.odagidipbirgezginprojektöralıyorveoka kendıgöstcriyorfilmini.Gerçi 1980yap.m,"Tanr.larÇ.Id.nn.şOlmah" çokbaşarılı amaycrlilerinsaflığınıalaya aldığıgerekçesiylebirkesim tarafından hiç ho!> karşılan sabasenınbukasababenim, "TanrılarÇıtdırmışOlmalı Il"yi yaratan Uys'un ırkçı olııpolmadığıüzerinetartışGüney Afrika sineması denilincc Hollymıod sineması geliyor akla bir de W. Goldberg.» malarbugünbilesürüyor.Ör madı. 1980 yılında bir de Fransa'nınNanteskeıılındegei(,ekle^en3 KıtaFestivali'nindüzenledigibirtoplugösteri sırasında sinema ve tiyatro yönetmeni, oyuneu ve yapımcı Johan Blıgnaut 'a Afrikaan filmlerininkendineözgüözelhklerıolup olmadıgmı sordum: " 1970'lcrde Afrikaan filmleri hem konu hem de genre açısından korkunç milliyctçiydi. Bunun amaeı Afrikaan kültürünü Ingiliz ve Amerikan kültürlerinekaiiji koruınaktı. Ama yalnızca Afrıkaan'ları temsıl edip toplumun diger kesimlerini görmezlikten geliyor, Afrikaaıı'lanüstünrollcrdcgösterıyordu. Jans Rautenbach'ın, Jannie Totsiens'in,belkı Jamie Uys'un dı.şındagervekten iyi sinema yoktu. Onların yapıtları Avrupasinemasınadahayakındı. 1980'lerdebırcok Amcrikalı geldı vcortak \f\ yapımlaragiriijti. AmerikalıAtnka lar bızı çok etkiledi. Özellıkle o devırde Avrupa tarafından boykot cdı Idığimizden ve helc Fransa kültürel boykot yarattığından, Amerıkalılar'a Sonra hcp bcyazlar fırsatdüijtü. Şimdi Amerikan etkisi öyle güçlü ki Afriaillattl Afnkalllar 1. ka'nın kafasını kariijtırıyor. „, . ... . . Giiney AfrikaözgürbirülGerçek llk Siyah ke veyenıbirülke. Bırçocuk r, • "nüvülü gibi, gcliijip serpilme sorunı u m l b C DUyuiU ları olan birgenç gibi. İyi ana Rahce'Vdİ baba ile büyümek daha ko* laydır. Güney Afrika'dakül"GÖkkllŞağl türel birsorun var. 13 ayn kül.. türüınüz var çünkü. Bir GüUlke Şimdl ney Afrikalı kiınliği bulmalı, . ... . yız. Zulukimliği var, AfrikaKimllgini