Katalog

51 OCAK 1999. SAY1671 iizmisafirgüvercinin varlığında, kutsal ruh iimgesi, özgürlük ve barış iıngesi tersine ;evriliyor,güvercin,özgüregementoplumarın iktidar imgesi olarak kabullenılipredlediliyor, suçlandırılıyordu. Aynı toplumsal nlinçaltından hareketeden Harold Pinter'in, )yunlannda,güvenliiçmekânaaçılanvedı;ansının(iktidarın)tehditedici varlığınıher ın içeri almaya hazır olan "kapf'nın, fıziksel conumu vc işlevi dışında, ürkütücü, soyut bir ınlam ve işlcv kazanması gibi. Ya da Şaro'nun.abartılıpoliskorkusuvedalkavuklu;undabeliren, iktidarbirey iliş.kisi ironisinleki traj i komik durum gibi. Her üç örnekte le, dramatik, komik ya da traji komik olan, >irtoplumunpsikolojikiçgerçeğiilegeniş )iralanda kurumlaşarak, çeşitli baskı strateileri uygulayan ideolojik dış gerçeğin, yani ktidar gerçeğinin karşılaşmasından doğuordu. Akrep metaforu, bazen mide bulandııcıbir"güvercin"e, bazen yokedici bir "kan"ya, bazen de bireyin önündc cüceleşip, ıeceriksizbirsoytarıyaindirgendiği,belinte yasallaşmış işkence aleti copuyla, asık üzlü, dev bir"polis"e dönüşerek, çoğul göiinümlerkazanıyordu. Türü ne olur ise olsun, baskının niteliğinleki veboyutundaki artış, niteliğini dc değişiriyor, maruzkalan toplumun üyesi sanatçıınbilinçaltındaalgılanışbiçiminietkiliyoru. Kullanılanimgeleriçeşitliyor.anlamıdaa da damıtıp, soyutlamay ı derinleştiriyoru. Soyutlamadaki derinlik, sanatçının nihiızmindeki derinlcşme ile de doğru orantılı Ji. Bu nedenle, Pinter, Git Gel )olap'ta, ikikiralıkkatilinbekleiği, dışarısı tarafından tümüyle le geçirilen ve sistemli olarak ontrol edilen iç mekânda, bir kas tasarımına yöneldi. Insan yaimının tüm alanlanm ele gecirıiş, amorf, tanımı yapılamayan e aslında, "hükmetmek için hiçir belirli ideolojiye de zorunlu ir gereksinim duymayan" moern iktidarın işleyişindeki mcanikliği, mekanik bir aygıt ile mgeleyerekgörselleştirdi. KaI ler, iktidar mekanizmasının saece birer unsuru, çarkın bircr işlisiydilcr. O bekleyişte, tuzaın kimin için kurulduğu belli de ildi. Önseme, dışarıdaki birini aretediyorgibiydi.Oysa,eylenı ıını bildiren emir geldiğinde, bıdiğeri tarafından yok edildi. (), iri, en çok soru soran, sistemı >rgulayandı. Benzerşekılde, Per İ landke, Caspar adlı oyununı, rakama indirgenen 20. yy 'ın ıtle insanını denetleyen, yönlcniren amorf iktidarın ezici gücü j , hoparlörlerden gelen mekaık seslerin, Caspar üzerinde uy jladığıterörleyansıttı. Handke. /ununda, başlangıçta, sahncdefigüreyönelikolanbusessel ! > •;nceyi, çok geçmedcn seyirciy ı ; felç eden bir kakafoniye dö jştürdü. Yazarınamacı,yarattıkaotik estetik içinde, işitscl îamın (iktidar uzamı) görsd iamüstündekatkatyükselışinı istererek, sahnede silinen Cas ir'ın veparterde hiçlenen seyirnin, gerçek dünyadaki karşılıkrı üzerinde düşünmemizi sağla>aktı. sözedilen oyunlannda, mekanik aygıtlar aracıligı iledaha soyut, dahagizli,daha tanımlanamayan.başedilmesiolanaksızbirdışgüç (iktidar) imgesi olarak uzamdaki yerini alır. Her iki yazarın da, adı geçen oyunlarda yansıttığı iktidar tıpi.Akay'ın Foucault incelcmesinde ele aldığı, "demokratik" toplumlardaki, yatay geçişli (transversal) modern iktidar biçimidir ve görünmezliğin iktidarı olarak yapılanmıştır. Bu şekilsiz iktidar yapısı içinde kontrgerilla ile modern toplumların ilişkisinin yanı sıra, siyaset, mafya, bilim, karteller vb., kısacası tekelci tüm güçlerin bir arada banndığını söyleyebiliriz. Modern iktidar, bireyleştirilerek görünür kılınan.nesncl leşen bircyi.kendisinigöstermedenGitGelDolap'taveCaspar'daörneklenenbiçimde, yazarın seçtiği metamorfikdüzenekleraracılığı ile görünmeden denetleyip, yönetmekÇizlm: GALİP TEKİN tedir. Bir başka yazar, Samuel Beckett, Gorcp, oyunun ilerleyen bölümlerinde soyut, dot'yuBeklerkcn'de, Platon'danbuyanaevgörünmeyen.tehditedicibirmetaforadönürenscl aklı rehber edinip, kusursuz dünya şürveuzamdışınaaçılır. Yazar.mahkumlar ütopyasınıgerçekleştirmeyolundagururla kadar, kurban arayan tu/aklarla dolu yerleşik ılerlediğini sanan modern insanlığın "haşr düzende.özgüryaşamyanılsamasıiçindeki günü"nün, kıyametinin hemen sonrasını insanların da hiçbir güvencesi olmadığı yogörselleştirmiş gibidir. Önümüzde uzanan lundakimesajını,toplumun ortakbilinçaltına gönderirken, seyircinin, Akrep'in varlığı "çorak dünya"da, artık ne bireyselleştirilen insanın, ne kitlelerin ne de iktidarlara karşı nı sürdürmesini olanaklı kılan koşullar üzerinde düşünmesini sağlar. Oyunda, henüz ta geliş lerin direnme biçimlerinin önemi vardır. Adeta bir "dilsizleşmenin", "tarih ve binımlanabilirbiçimdesistemleşmiş,mücadelinç dışı" oluşun oyunu olan bu oyunda, bir le edilebilir bir iktidar olgusu ve anlayışını /amanlar i nsan dünyasına özgü olduğunıı* 1 allegorize eden Akrep, Pinter ve Handke'nin DERGİ'DEN Merhaba, • , Bazı tarihleri diğerlerindenfarklı kılan acılar ve sevinçler vardır. Yeni biryıla girdiğimizde takvimlerimiz tek tek bufarkh günleri bize hatırlatır. Türkiye 'nin unutmaması gereken çokfazla siyah gün var takvimlerde. Geçen hafta bu siyah günlerden birini, Uğur Mumcu 'nun katledildiği 24 Ocak 'ı, yeniden yaşadık. 11 Ocak 'ta Onat Kutlar için gözyaşı dökmüştük, bugün ise 31 Ocak, Muammer Aksoy 'un öldürülüşünün dokuzuncu yılı. I Şubat Abdi îpekçi 'nin katledilişinin yirminci yılı. Katliamlar listesi öylesine tükenmeyen bir uzunlukta ki, bu cinnet haline karşm yaşamaya nasıl devam ettiğimize şaşırıp kahyoruz. 2000yılına cinayet çeteleriyle birlikte mi gireceğiz? Önümüzde bir seçim var. Bakahm vereceğimiz oylardan Türkiye yi bu kâbusla yaşamaktan kurtaracak sihirli bir çözüm pkarabilecek miyiz? Cinayetlerin hesabını soracak, yargının önünü kesmeyecek, bizi bir utanç toplumu olmaktan kurtaracak bir parlamento olusturabilecek miyiz? Bu haftaki kapak konumuz sanat ve iktidar... Hacettepe Öniversitesi Ankara Devlet Konservatuvan Tiyatro Bölümü 'nden Dr. Türel Ezici nin bir çalışması. Ezici, düşüncesini ifade ettiği için hapis cezasına muhkum edilen Eşber Yağmurdereli 'nin Akrep oyunundan yola çıkarak sanatm iktidara yaklaşımını inceliyor. Yağmurdereli 'nin yazıda da ahntılanan bir sözünün altını çizerek iyi hafta sonlan diliyoruz sizlere: "Değiştirmemi istediğiniz, yargılayıp, benim için ölüm demek olan 23 yıla mahkum ettiğiniz düşüncelerimi ancak, onlar hayta uymadığı, hayat onları reddettiği takdirde değistirebilirim." tpek Çalışlar CUMHURİYET DERGİ İMTİYAZ SAHİBİ: BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN: YENİ GÜN HABER AJANSIBASIN VE YAYINCIUKA.Ş.1GENELYAYINYÖNETMENİ.ORHANERİNÇ1GENELYAYINKOORDİNATÖRÜ:HİKMETÇETİNKAYA1YAZIİŞLERl MÜDÜRÜ: İBRAHİM YILOIZISORUMLU MÜDÜR FİKRETİLKİZİ YAYIN YÖNETMENl. İPEK ÇALIŞLAR 1GÖRSELYÖNETMEN: AYNURÇOLAKIREKLAM: MEDYA C KAPAK ÇİZİMİ: SEMİH POROY örünmezllğin iktidarı... Yağmurdereirnin oyununda. Mahkum'un daracık hücresınnemlı duvarındayaşamak için /gun ortaını bulan, sonıut varlı Akrep'in kıskacındaki insanın gösterdiği direnç, Eşber Yağmurderell'nln, Insana olan ile görünür ve tehlikcli olan ak Inancından, ancak bu Inanç ve direnç ile kurulabllecek bir dünya umudundan kaynaklanıyor.