Katalog

8 Nice insanın katili olan giyotin müzik eşliğinde dünyaya gelmişti. Kurbanın canını en kestirme biçimde alsın diye "incelikle" tasarlandığı söylenir. Ağnsız sancısız bir ölüm amaçlanmıştı! Fransız halkı, onca acının, kanm, gözyaşının kaynağı olan giyotine, pek eğlenceli adlar da takmıştı. "Makine", "Ulusal ustura", . "Aziz giyotin", "Capet kravatı" "Dul", "Küçükhava deliği", "Yasaların kılıcı". Ençok Fransız Ihtilaliyle özdeşleşse de giyotin Almanya, Ingiltere, Italya ve tskoçya'da da Kitaptaki resimaltı föyle: Herkesi giyotine gönderen Robespierre, celladı giyotine gönderirken. CUMHURİYETDERGİ Müziklegiyotınarasındaherhangibirilişkiolabilirmi? Bıçağın, yukarıdan aşağıya düştükçe çıkardığı "tak" seslerinin,cchennemi bir melodioluşturduğudüşünülebilirbelki. Yada, giyotinde can verenler için söylenecek bir "requiem"yakılacak bir ağıt, "giyotin müziği"olarakadlandırılabilir. Ama giyotinmüzik ilişkisinin, daha başka, çok daha ilginçbiröyküsüvar... Fransız lhtilali'nin celladı, XVI. Louis'den MarieAntoinette'e, Danton'dan Robespierre'e kadar, nice ünlünün kafasını kesmiş olan CharlesHenri Sanson, birkasaptı ama, duygusuz, duyarsız bir insan değildi. Kullandığı giyotinin, mahkumun canını en kestirmedenalabilmesiiçinkafayormuş,girişimlcrde bulunmuştu. Daha da şaşırtıcısı, Sanson'un bir müzik tutkunuolması.keman vcviyolonselçalmasıydı. İşte bu Sanson'un, Tobias Schmidt adlı, Almanasıllıbirarkadaşıvardı. Schmidt, mekanik işlere mcraklı, bu konulardan iyi anlayan, becerikli bir insandı. Sanson, ona giyotindcn sözetmiş, böyle bir aygıtı tasarlayıp tasarlayamayacağını sormuştu. Öte yandan, Schmidt, bir klavsen yapımcısı, bir klavsenonarımcısıydı vetıpkı Sanson gibi, bir müzik tutkunuydu. Alman bestecı (iluck'un müziğine âşık olan bu ikı müziksever arkadaş, sık sık birarayagelıp.kendikendilerinekonserlcrvcrirlerdi. Işte bukonscrlerinbirinde, Schmidt, Sanson'a, onun istediği gibi bir giyotin düşündüğünü söyler ve bir kâğıt kalem alarak, tasarladığı aygıtın çizimini hemen oracıkta yapıverdi. Nice insanınkatili olacak olan giyotin, işte böyle, deyim yerindeyse, müzik eşliğinde dünyaya gelmişti. İlkdenemeler Çok etkılı biröldürmearacı olan giyotin, ustaca yapılmazsa, ustaca kullanılmazsa, korkunç bir işkence aracına dönüşebilirdi. Dr. Louis'nin, konu üzerınde bu kadarçalışması, Sanson'un bu kadar titızlenmesi, bu nedenleydi. Yaklaşık 200yıllıkbirgeçmişe sahip olmasına karşın giyotin, ihtilal sırasında kullanılmaya başlanınadan önce, çeşitlı denemelerdengcçirilınişti. Aygıt,öncc, 17Nısan 1792tarihinde, Bicctre Hapishanesı'nin avlusunda, ccllat Sanson, Sanson'un iki kardeşi, Antoine Louis, Philiprje Pincl veCabanisadlıüç doktorun hazırbulundugubirdcnemede.iiçccsetüzerinde denendı. Adları sanları bilinmeyen, ama kendilerinden sonra ölecek, öldürülecek olanların acı çckmcmclcri için, ikinci kezöldürülenbuinsanlarınya/gılarıhıbünlendiriyorinsanı. Budenemelerınbaşarılıolması üzerine, kafası giyotinlc kesilen ilk mahkumun ise, şiddet kullanarak gasp suçu işleyen,JacqucsNicolasPc!leticrolduğunu biliyoruz. Ölümün âckydı giyotin GÜRHAN TİJMER K imi şeyler, kimi şeyleri, kaçınılmazbirbiçimdeçağnştmr. Birini anınca, ötcki çaresiz gelir akla. Onlar, birbirlerinin ayrılmaz parçası,eskideyimle, "mütemmimcüzü"gibidirler. Fransız Ihtilali ilcgiyotin, işte böyle birbirlikteliğîn, böylc birikilinin, iyibilinen.somutbirörneğidir. Gerçckten de bu aygit, hiçbir zaman, Fransız Ihtilali'nde, özelliklede, ihtilalinsonlarına doğru, Robespicrre'in yarattığı "Tcrrcur"dönemindekullanıldığıkadaryoğunbir biçimde kullanılmadı.O yıllarda.o günlerde, giyotinin bıçağının fışkırttığı kan, Fransa'nınçeşitlikentlerinin.amaençok veasıl, Paris'in sokaklarında, deyimin tam anlamıyla, oluk gibi aklı. Elde kcsin bir veri olmamaklabirlikte, Fransız Ihtilali'ndekellesini yitircnlerin sayısının40.000'e ulaştığı söylenir. Sonra, giyotin, Fransız Ihtilali sırasında , leclis üyesi olan bir Fransız doktorun, JosephlgnaceGuillotin'inadaşıdır,dahadoğrusu, adını, onun soyadından almıştı. Bu bilgi, yanlış değil ama, eksık, çünkü Fransız Ihtilali sırasında, bu aygıta, "louison" ya da "louisette" diyenlerdeolmuştu. Busözcüklerinherikiside, "louis"den gelir. Amabu Louis, birçok kişinin sanacağı gibi, kafasıgiyotınlc kesilcncnünliiinsan XVI. I. ouisdeğildi.O Louis, Antoine Louis'di ve tıpkıJosephIgnacegibi,birdoktordu,Cerrahlar Akademisi üyesi bir eerrahtı vegiyotinleilgiliçalışmalaryapmıştı. Öteyandan,espriliFransızhalkı, onca acının, onca kanın, onca gözyaşının kaynağı, nedeni olan giyotine, pek eğlenceli adlar da takmıştı. lşteonlardanbirkaçı: "Makine", "Ulusal ustura", "Aziz giyotin", "Capet kravatı" (Capet, XVI. Louis'nin.atalarından gelenadıdır), "Dul", "Küçükhava deliği", "Yasalarınkılıcı". Buraya kadar yazdıklanm, giyotinin, Fransızlhtilali'ninbirürünü,oolayınözmalı, yalnızca onun çocuğu olduğu izlenimini veriyor. Oysa gerçek bu değil, çünkü daha önceki yüzyıllarda, bu aygıt, lskoçya'da, Ingiltere 'de,Almanya'da, Italya'dada.Fransa Ihtilali'ndeki kadar yaygın bir biçimde olmamakla birlikte, kullanılmıştı. örneğin, Morton'un kellesini, 16. Louis'ninkinden, yaklaşık 2 yüzyıl öncc kesen, "maiden " adlı giyotin, Edinburg'daki birmüzedc sergileniyor. Italya'da, 13. yüzyıldan sonra kullanılmaya başlanan bu aygıta, Italyanlar "Mannaia" derler. "Makine"nin Almanya'daki adları ise, "Diele", "Hobel" ve "Dolabra"dır. Eşltlikadına... DoktorJosephlgnaceCiuillotın'in, adını, Koch gibi, Pasteurgıbi, insanın sağlığma hizmet eden buluşlara değil de, insanın öldürülmesine yarayan birbuluşa vermiş olması bir ironiydi. Konuyla ilgili ikinci ironi ise, adı geçen kişinin, Fransız Ihtilali sırasında, ölüm cczalannın yerine getirilmesinde bu aygıtın kullanılması önerisini.bu ihtilalin en önemli yapıtı, en anıtsal ürünü olan tnsan Hakları Bildirgcsi'ne dayamasıydı. Tarih boyunca, gcrek Fransa'da, gerekse başka ülkeierde,ölümcezasınaçarptınlanlar,asma, boğma, yakma, kurşuna dizme, tekerleğe bağlayarak ya da atlara çektirerek parçalama, Kazıklı Voyvoda'nınyaptığıgibikazığa oturtan, Nesimi'yı' yapıldığı gibi, dcrisini yüzmeye kadar, çok biçimlerdc öldürülmüş