Katalog

Hayalet ülkenin tutsaklan. YAZI VE FOTOĞRAFLAR: NUR DOLAY ilimi unuttum... KUçükyaşta ı ayrıldımbizimkilerden. Bu' rada da konuşacak kimse yoktu.." Denize bakarak söylenıişti bunları yaşlı kadın. Gözlcri ufuktabir noktaya takılmıştı. Sanki uzaklarda, Karadenız'inötcyakasında,yıllaröncebıraktığıınsanlangörüyorgibiydi. ICaradeniz'in öte yakası, "karşı taraf", Soçi 1 imanı. Tümüy le yok ol up giden bir hal kınyurdu. Ubıhlar'ın. Yaşjı kadın son kalanlarından biriydi. Ama anadılinı konuşamıyorduartık. Küçücükbırçocukkenbabasının kulağına fısıldadığı sözcüklerden hiçbiri kalmamıştı aklında. Kafkasyalılar'ın 1864'tcTürkiye'yeacıklı toplu göçünden çok sonra gelmişti babasıyla Soçi 'den. Ve daha önce göç eden birçok Ubıh gibi Osmanlı ordusunakatılmıştı baba subay olarak. Annesiz büyüyen küçük kız bu y üzbaşı babay la bütün Balkanlar' ı dolaşmıştı. Ruslar'a yenilginin ardından y inc yitik bir da * a uğruna savaşıyordu baba: Sınırlan her gün biraz daha geri çeki len bir imparatorluğun Batı cephesini savunmak... IlkgençlikyıllarınıSelanik'tegeçirdiler. Yunanlılar'ıngiriştiğietniktemizlikten önce imparatorluğun en kozmopolit kentlerinden biriydi Selanik. "Çevremizde çokça Türkçe, Sefarad Ispanyolcası, Bulgarca ve Rumca konuşulurdu, ama bizim Ubıhça konuşabileceğimiz U D pek kimse yoktu... Sonra daiştcbirGürcüile evlendim. Aramızda ortak dil olarakTürkçe'yibenimscdik." Yüzyılınbaşındaküçücükbirkızçocuğu olarak ayrıldığı Soçi'de zaten kaç Ubıh kalmıştıki?Karadenizkıyılanndayaşayanbu Kafkas halkı çoktan eriyipbitmişti. Komşuları Abhazlar'in yurtlarına doğru ilerleyen Rus ordulanna kararlılıkla dırenmışler ve geride kalanlar da Abhaz kardeşleriyle aynı yazgıyıpaylaşmışlardı:K.aradeniz'inöteyakasında, Güney kıy ılarında kendilerine ku geri dönmeyeceklerdi. Ubıh dılini konuşan en son kişi, Tevfîk Esenç de 1992 'de Adapazarı' nda y aşama gözlerini yumdu. Büyük Fransız dil bilimcisi George Dumezil'in çalışmalan için son derece degerli birkaynak olmuştu bu sade köylüveikisiarasındabaşlayansembiyozsayesınde, yalnız bırkaç seslınin birleştirdiği 82 sessiz harften oluşan dünyanın bu en güç dili tümüyle unutulmaktan kurtarılabHdi. Bugünbirbaşkahalkvebirbaşkadil aynı yok olmatehlikcsiyle karşı karşıya: Kafkas Okaliptüslerin, palmiyelerin gölgesinde öpüşecek sevgililer yok artık. Bombalarla yarı yanya yanmış, tepesi açık enkazlara dönüşmüş otel yıkıntılanndan kimse çıkmayacak. Abhazya ne girilebilen, ne çıkılabilen bir hayalet ülke durumunda. Çünkü, üç yıldır bitkisel yaşamda... cak açan topraklara sığınmak, Türkiye'yi yurt cdinmck. Ama Rus kıyımından kurtulan diğer Kafkasyalı göçmenlenn tersine Ubıhlarbiraradayaşayacaklarıvedillerini, kültürlerini yaşatabilecekleri köylerkurmadılar. Sayıları zaten okadarazalmıştıki, daha o dönemde onlar için "yok olan bir halk" denebilirdi. Vebuyokoluşdahasonrakiyıllarda tam bir gerçeğe dönüşecekti. Pek çoğu subay olarak Osmanlı ordusuna katılacak ve imparatorluğu savunmak için gittikleri Yemen, Libya gibi uzak cephelerden bir daha ya'da Rus ordulanna karşı en uzun direnişi sürdüren ve Ubıh kardeşlerini de büyük bir saygı ve şükranla anan Abazlar. Kcndi ülkclcrindeki sayıları topu topu 50.000 civannda. Gürcistan ile Abhazya arasındaki 1992 savaşının ardmdan ülkcdc kalan 100.000 nüfusun yansını oluşturuyorlar. 1864 Göçü'yle Türkiye'ye sığınan Abhazlar'ın sayısı ise 300.000 civarında tahmin ediliyor. Ve ne yazık ki bunlann arasında da dil bilenler giderek azalıyor. Ama yine de Türkiye'deki Abhaz topluluğu, Abhazya'nın dışdünyailetekilişkisinioluşturuyordenebı'lir. Sonderecedarbirçizgiycindirgenmiş bir ilişki, ama moral açısından oldukça önemli, çünkü ülkc üç yıldan berı sıkı bir ablukaaltında. Moskova'nıntamamenkeyfidenebilecek birkaranylauygulanıyorbuabluka. Vesadece ülkeye mal giriş çıkışını değil, insanların da hareketini engelliyor. Abhazlar'ı kendi ülkclcrinde tutsak ediyor. Abhazya nc girilebilen, ne çıkılabilen bir hayalet ülke durumunda. Telefon görüşmeleri bile olanaksız. Taşınabilırtelefonlarveuydubağlantılarıyla insanların her an ulaş.ılabilir olduğu bir çağda Abhazya'nın dünya ile ilişkısi kesılmiş.uzaydakibirkaradclikteyaşıyor sanki. Soçi'nin 40 km doğusunda başlıyor Abhazya sınırı. Rus tarafındankarşıyageçmek isteyecek yabancılara ne gibi bir işlem uygulanacağını kimse bilmiyor tam olarak. En kolayı da geçiş izni vermeden geri çevirmek!.. Gürcü vizesi işe yaramıyor, çünkü uluslararası topluluk Abhazya'yı hâlâGürcıstan'ın parçası gibi görmeye devam etse bılc bu ülke artık pek Gürcistan değil gibi. Öte yandan, Abhaz gümrükçüler Abhazya vizesi isteselerde, bağımsızlığı tanınmış bir Abha7ya da yok ortada. Ve Ruslar kendı topraklanndaki yabancılara, karşı taraftahiçbir şey olmayan bir boşluğa doğru çıkma izni veremiyorlar!... Yerli halk için durum bu kadar karmaşık değil. Sorun tek sözcükle çözümlcnıyor: Yasak. Abhazlar' ın, hapishanelerinden çıkmalan olanaksız. Sadece 65 yaşın üzerindekile