Katalog

6 AĞUSTOS 1998. SAYI 647 15 Prof. Dr. Erendiz Özbayoğlu, Fürkiye'de koruma mekanizmalarının iflas ettiğini söylüyor. Rant çıkarlannın, koruma anlayışlanndan çok daha güçlü olduğunu vurguluyor ve ckliyor: "Hâlâ kurtarabilecek birşeyler var... Yeter ki istensin" Hâlâ bir umut var P rof. Dr. Erendiz Özbayoğlu tarafından çcvirilen bir Ortaçağ filolog vearkeoloğu Petrus(iyllius'un "Istanbul'unTarihi Eserleri"adlı /apıtındaaynıanlayışınozaınanlardada ne icnli geçerli olduğuna ycr veriliyordu: 'Kent, gündÜ7İeri gcccley in olduğundan daıakaranlıktı;günlükyıkımlaro kadar çoktu ci kimse, çocukken gördüğünü yaşlanınca anıyamıyordu." Gyllius'lahemfikirolan Prof. Dr. Erendiz 3zbayoğluda, bir Sultanahmetsakini olarak cendi çağında tanık olduğu uygulamalar ve /ıkımlar karşısında acı çekıyor. Ama savaşı laeldenbırakmıyor. Özbayoğlu.uzmanlık ılanı olduğu için Istanbul'u çok iyi tanıyan /e koruma konusunda da cn fazla mücadele /eren insanlardan bıri. Yaptığı ıhbarların, iuç duyurularının sayısını hatirlamıyor. 1990 Tarihi Yarı ı ııada i nıar planına karşı M i•narlarOdası'nınaçtığıdavadışındakişisel Marak da iptal davası açan ve kazanan tck siv^il yurttaş olmasını ıse yapılması gerekcn >lağan bi r görev olarak görüyor. Özbayoğl u, Sultanahmct ve çevresi üzerine yaptığımız >öylcijiyegeçmedenöncckaranlıktangelen <azmakürek seslerinedikkatçekiyor. Sultanahmet'tebiryerlerde.dolgu toprak atılıyor lik alana yayılmiij biiyük bir saray kompleksidir. Içinde Honnisdas, Boukolcon, Mangana, Magnaura gibi pek çok saray vardır. Ayrıcakabulsalonları,sarnıçlar,küçükhipodrom, Magnaura Ünivcrsitesi, Khalke gibi muhteşemgirişlcr, Porprjyrayani imparatoriçelerindoğum evi vb., pek çok işleve hizmet eden yönetimsel, askeri ve sivil yapılardanoluşur. Bu olayın birdenbire ve büyük bir gösteriyleaçıklanmasısanınmbirplanınparçası. Yüzde49'uyabancı,yüzde51 'i Yapı Kredi Bankası'nınbiryankuruluşuolanEnternasyonel Turizm A.Ş.'ye ait olan Four Season otclinebilinen toprakaltındaki arkeolojik kaIıntılardan dolayı hep kanji çıkıldı. Otelin zedelenmiş prestijine yardımı ol ur diye düsjünülüyor her halde. Ve büyük bir olasılıkla, bu galerilcr, ileride çarşı, yüzme havuzu olarak bizcgeridönecektir. Sultanahmetveçevresindeyapılanuygulamaları genel olarak nasıl dcgerlcndiriyorsunuz? Bugün Cankurtaran'ı,Sultanahmct'ışöyle bir dolaşın, her sokakta neredeyse onlarca inşaatarastlayacaksınız. Birotel furyasıdır gidiyor. Otel olmazsa işyeri, halıcı oluyor. Biliyorsunuz,otelinşaatı neredeyse üstü kadar altına iner. Su deposu, kuru temızleme, servismekânları yapaeaktır. Ancak yerin altına inildiğınde arkeolojik kalıntılarçoğuke/ yok ediliyor. Burası I. derecearkeolojik sit alanı.Hiçbirşekildemüdahaleedilemcz, in^aat yapılamaz. Tek müdahale bılimscl kazı yoluyladır. In^aatınetrafınıpeıdeylekapatıp içerde istediklerini yapıyorlar. Kurul izni var mıdır, yok mudurbilemiyoruz. Sonra öylc inşaatlargördükki,müzedenetimehiçgelmedi.Otelleriçinbirtahsisoranıgetiriltneli. Örneğinyüzde IO,yadayüzde2Ogibi. Ihtiyacın üzerindc otel yapmaya gerek yok. Son Fotoğraf: ERZADE BRTEM • • • ra turist bu bölgeye halıcı dükkânlannı ziyaretetmckyadakalmakiçindeğil.müzelerve tarihi cscrleriçingeliyor. Artıktoprak.rantından vazgeçip kültür rantına dönmeliyiz. Günümiiz koşullarında koruma yöntemlerinin yetersiz kaldığı açıkça görüliiyor artık. Sizce bu yönde nasıl bir sistem geliştirilmeli? Hvet, koruma mekanizması iflas etmiştir. Çünkü günümüz gerçcklerine uymuyor. Nüfus artıyor, trafik artıyor, turizmin baskısı var. Rantsal çıkarlar çok daha güçlü. Yatınmcı, in;jaataİ!}Çİ,parabağlamış. Makineleri.aletlerigctirmiş. Adam inşaata başlıyor, ondan sonra da bir kalıntıya rastlanınca da dur deniliyor. Onun durmasını beklemek birazsaflıkolur. BununiçinöncelikJebölgenin taranması, ne var yok bütün kültürel değerlerin tespit edilmesi ve belgelenmesi yönünde çalışmalaryapmakgerekir. Ancak buçahşmalar sonucunda alınacak kararlarla yapılaşma kuralları belirlenebilir. Giris.imci de baştanbelirlenmişkoşullarauyarakonagö re yatırım planı yapar ya da yapmaz. Yalnızkültürenvanterininçıkarılması ve uygulamaların denetlenmesi o kadar kolay değil. Müzeclcmanlarınınyüzlerce in^aatı izlemesi, bclgelemesi, ara^tırma yapması teknik ve maddi olanaklarla nıcelik açısındanmümkündeğildır Buncdcnle,iiniverMtelerimizden mczun olan ancak alanında çalısjmayan y üzlerce arkeoloğun özerk bir yapılantnadakanalizeedildiğı vebuiijiüstlendiği birsistem kurultnası geıekır. Avrupa'da buböyledır. Türkiye'ninde artık busisteme bi r an önce geçmesi gerek ir. Bir de karar ve uygulamaların şeffaflaşma.sı gcrckir. Bugün kentin bir y urttaşı olarak öğrcnmeye hakkınız olduğu projeler ve uygulamalar konusunda bilgi verilmiyor. Aynı şekilde kurul kararları da öyle. Bunlar devlet sırrı değil, kamuyu doğrudan ilgilendiren konulardır. Çünkü biz de yaşjyoruz bu kenttc. Yıllardan beri Suriçi'nde, hemen her gün bir tahribata tanık oluyoruz. Sizce kaybın neresindeyiz? Pragmatik düş.ünürsek, cn azından olanı koruyabilscydik, bu kent Roma'y ı bile geçebilirdi. Burası, Bizans veOsmanlf nınmerkeziydi. Döneminde, kültürün, sanatın ve dinlerinmerkeziydi. Avrupa'dan ınsanlarbu kenteüniversitedeokumayageliyorlardı. Bizans mimarisi Italya'dan Kuzcy Afrika'ya pek çok bölgeyi etkiledi. Örncğin Venedik'teki San Marco Basilikası Magnaura Sarayrndanetkilcnerekyapılmı^tır. Scriptorium'lara, yani eski el yazmalannın çoğaltıldığı yere sahip kentlerin başında geliyordu. Bütün dünya, el yazmalarını şimdiki Imrahor dediğimiz ycrden alıyordu. Bugün FourSeaoıısOteli'ndeki kazıda ortaya çıkarılan elbette önemli. Ama, Azize EuphemiaKilıscsi'ndekifresklerdahamıaz önemli? Şuanda gidipgörün, Adliyebinasına bitişik, çöplük içindedir. Kendi kaderlerineterkedilmişlerdir. Myrelaion Kilısesi,kötü bir mimariye kurban cdildi. Septimius Severus, Romadönemi,surlarınıngeçtiğiyerdeki bir inşaat sırasında antik duvar çıkmasına karşın o da belgelenemcdcn yok edildi. Daha yakın döneme gelelim. Aşağıda BarbarosevlerininyerineArmadaOteliyapıldı. Buevlerde tarihi bir belgeydiler. Kayıplar, saymaklabitmez. Ama umutluyum. Çünkü halkın, Kültür Bakanlığı ile ilgili kurumlarından, kişilerınden çok daha duyarlı olduklarına tanık oluyorum. Ve kurtarılacak çok şey var eğer sağlıklı koruma mekanizması oluşturulabilirse. Son olarak, nasıl bir Sultanahmet hayal ederdiniz? Dünyada, Floransa, PragvebirRönesans kenti olan Urbino'nun olduğu gibi korunabildiklerini görünce, kentin bir arkeolojiktarihscl park olarak kalabilmiş olmasını hayal cdcrdim. Toprak altinda kalanlar, gelecek yüzyıllara, çok daha iyi dönemlere bırakılabilirdi,yokedilmeden. Kalanlardaözgünlüğüne ters düşmeyen bir işlevsellikle güzcl lcş, ti ri lebi 1 i rdi. ^ Assos'ta Behramkale'ye 7 km uzakhkta Sunaba köyünde satılık taş ev. Tel: 0532 427 70 87 KourSeasonsOtcli'ninavlusundakikaAida ortaya çıkarılan saray koınplcksine uit buluntu kamuoyuna müthiş bir keşif olarak yansıdı. Ancak bu keşfin peşisıra şiddetli bir tartışnıa da giindeme geldi. Keşfin daha çok bir "shovv" olduğu söyleniyor. Siz ne diis,iinüvorsunu/.? lstensey dı bu tür buluntular daha önee de ortayaçıkanlabilirdi. BuradaBizansBüyüksaray'ı olduğu elbcttebiliniyor. At Meydanı'ndan bas,lar,Topkapı, Cankurtaran'ı içine alarak denizc kadar iner. 100 bin metre kare Vatanseverler, insanlar, doğaseverler, toprak erozyonu size sevebileccğiniz hiçbir şey bırakmıyor. T.E.M.A. Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandımıa ve Dogal Varlıkları Koruma Vakfı Tel: (0.212) 281 10 27 / 268 09 85