Katalog

Sultanahmet deyip geçme Sinlerce yıl yeryüzünün nerkcziydi, lstanbul. îilgiyi, kültürü, tarihi ahiplenip korudu... Kdına binlerce kitap • 'azıldı, her bir anıtı için liirler okundu. Sonunda nsan belleğine yenildi. 3ütün zenginlikleri reraltında unutulmaya )irakıldı. Üzerine ya otel nşa edildi ya dükkân. Dysa o gcçmişimizdi... NERMİN BAYÇIN arihi yarımada, eğer hiz dokunmasaydık, böyle kalacaktı geleceğe de. Oysa dokunduk ve geçmi^imizi yok ettik... (NAT1ONAL CMEOGRAPHIC'TEN) O bir Regina Urbium yani Kentlenn Kraliçesi'ydi:"Ardıardınagelen Grck, Roma, Bizans ve Türk uygarlıklarınınegemenliğialtınagirerkenkendısınesahıpolanlannelınde.sırasıylabirbaşkafatihinelınegeçecekbiravgıbigörünüyordu.. Atınakadarsaf, Romakadarzengin olmayan tuhafamaacılı.heyecan vcrici vegi/emliydi.." Bizans Tarıhçisi Jean Hbersolt, 1918 basımlı Bizans Istanbulu vc Doğu Seyyahlan kitabında lstanbul'u bu kışkırtıcı sözlerlctanımlarken, DoğututkunuOrtaçağgezgınlerının bukentc ncdcn aşık olduklarını da açıklıyordubirycrdc. Dünyayollannınkesişme noktasında, Doğu ve Batı 'dan gelen etkilcrc açık, Ebersolt'ayakınbirifadeyle.zenginlikle yoksulluğun, görkem ve şataf atla basitliğin,saraylarlasıradanevleriniçiçegeçtiği bır kcnt elbette kışkırtıcı ama aynı zamanda çclişkilerle doluydu gczgınler ıçin. Zıtlıklarıy la sarsıyor, paha bıçılmez eserleriy le hayıanlıkuyandırıyor,bılgısıylederınc;geçmıijeçekiyor.geleceği vaatediyordu. Şajaalı tahlları, duvarları zafertasvirleriylc dolu sarayları, kutsal emanctleri saklayan mabetlcn,rcvaklıyolları,sütunlarlaçevrili meydanları,törenalanlan,avluları,dcğcrli taşlarla bezenmiş heybetli heykelleri, göğe uzanan anıtsal sütunlan, surları, kiitüphaneleri,üniversiteleri,kitaplannçoğaltıldığıünlü scriptoriumları, antik Yunan ve Latin el yazmalan, hıpodroıjıu, atölyeleri, hamamları,"cennete"benzetılfcnbahçclcri vekaranlıklakalandehlizleriyle.keşfetmetutkusuyladoluarai>tırmacılan,öğrencileri,hacıları, tüccarları,elçileribitmeztükenmezbircazibcyle kendine çekıyordu. Dünyanın ılkünıversitesi bukentc kurulmuijtu.Okullannda, Plato'nunfelsefesiöğrctiliyordu. Avrupa'dan 400 yıl önce, 11. yüzyılda. Ünlühümanistlerdenmatematikçı Lcon vc Photios, 9. yüzyılda Magnaura Sarayı'ndakıüniversitedeverdiklcrlcderslerleevrenselhümanızmintemellerinioluşturuyorlardı yavaş yavaş. 12. yüyyılda lstanbul' uziyareteden Ispanyol YahudisiTudele için burası "bütün dünyanın ortak kenti"ydi. Yiicc ımparatorların, prcnslerin, rahiplerin, teologlann, filozoflapn.tarihçilcrin.ijairle rin bu entelektüel ve mistik kentine, Avrupa'dan, Rusya'dan Bağdat'tan, ayrı dil ve renklcrdcn tüccarlar ipek dokuma, kürk, havyar taşıyorlardı yorulmaksızın. Adına binlerce kitap yazılan, dcstanlar yaratılan kent, "gÖ7 kamaijtırıcı taştan bır orman" gıbıydıveneredeyseherbiranıti.tapınağı.kılisesi, camisi için okunan şiirlerle yüzyıldan yüzyıla, binyıldan binyıla, gizemini derinleştirerek akıyordu. Isa'dan 677 yıl önce kurulan çoktanrıh Grek dünyasının Byzantıon'u, ondan lam binyedi yıl sonra dünyaya ilan edilen Bizans'ın Hıristıyan "Yeni Roma"sı ve Osmanlı'nınMüslüman lstanbul'u yani tarihi yarımada, Batı ve Doğu için "yeryüzünün yeganc kenti" ve bu kentin en can alıcı noktası olan Ayasofya ve çevresi, "yeryüzünün merkezi"ydi. Veherbirardıl,ihtişamını,kımi zaman y ıkarak, kımi zaman da dönüijtürcrek bir öncekinin üzerine kurınuşlu. Konstantinos'un Yeni Roma'sı yadadiğeradıyla Konstantınopolıs, Byzas'ın kurduğu Byzantion'unyağmalanıpyıkılantapınaklanüzerindenyayılırkenyenııhtışamlara,ycnıdüşlereçağırıyorduinsanları.Fatih'inlstan*