Katalog

8MAKI 1998. SAYI 624 hancnin ön ccphcsi, gotik tarzda. Daha sonra cklenen çan kulesinc gclenekscl Ermeni mimansinin csprisı cklenmck ıstenmiş. Bali Paşa'dan aşağıya doğru ilerliyoruz. 115 numara. Hamdi Saygın Kundura ve Konfcksiyon Yan Sanayii. "55 senc öncc Gedikpaşa Caddesi'nde tamamen ErmcnilerveRumlarotururdu.Türk çok azdı. The President llotel'in ycrınde AzakTiyatrosuvardı.BuralaryıkıIdı,ticaret mcrkc/i oldu. Gedikpaşa cskiden Istanbul'un temiz, iyi bir semtiydi. Eskiden Tavukpazarı, (,'atalan larafında kunduracılık vardı. Gcdikpaşa'da hem haınmadde, hcm debitmişmaddevar Bııraya I ürkiye'ninhcr tarafındangelirler." Yinc yokuşa yakın Gedikpaşa Surp Hovannes Krmcni Kiliscsi. Burası Saray tçi Sokak. Kiliscninpapazı Istepan Komikyan'ın yaşamı Gedikpaşa'da geçmış. Soruyor: " 1453 'tene oldu?" Sorduğu soruyu yinc kcndi yanıtlıyor. "l'atih Sultan Mchmct, Istanbul'u fethedince, Ermeniler'e, Rumlar'a vc Yahudiler'e kiliscyapnıaemrinibırmühürlcverdı. Eskiden kiliselertahtadandı.Bumühürdensonra başka malzemelerde kullanılmayabaşlandi." Istanbul Ansiklopcdisi'ne görc, 15 ve 16'ncıyüzyıllardasemt ahalısininçoğunu Runı veErmenileroluşturuyordu. Bazıkaynaklara görc, Fatilı Istanbul'u tethettikten sonra, olası bir Rum isyanını önlemek amacıyla Bursa'dangctirttigi Ermeniler'işehrin değişik yerlerinde, bu arada da Gedikpaşa yöresindeyerleştirmis.ti. Ba/ıtarihçılerısc, 17'nciyüzyılınbaşında Anadolu'damcydanagclcnCelali Isyanları'ndankaçarak Istanbul'a göçeden Ermeniler'in buscmtlcreyerlesjtirıldiğini ilerı sürcrler. 1960'lardansonra, Gedikpaşasemtindekievlcryerleriniyavaş yavaş işyerlerine bırakmış. Burada kundura imalatçıları vebuişkolunamal/cmesatan işyerleri bulunuyor. 1960'lara kadar Rum ve Ermeni ustaların tekclındeolan bu işkolu giderek Türklerc geçmışse de kunduracılıkla ilgili terimlerin çoğunluğu bu dillerdenkalmış. Ermeni ler'insemtiterketmesiylebirlikte Surp I lovannes Kılısesi'nın yan tarafındaki Ermeni tlkokulukapatılmış. Şuandaokulun boş koridorlarındakı sınıflarda ayakkabı imalatçıları çalışıyor. "Bu çevrcnin işhanı olmasınedeniyleailelerdağılınca I975yılındaokuldadağılmayabaşladı"diyorkiliseningörcvlisi VanisC'anoğlu. Okulun üzcrınde boyaylayazılmışyazılar, asılıp, sökülmüş küçiik afişlcr. Büyük dcmirlibirkapıdangeçiliyor. Yerlerde sigara izmaritleri,sigarakutuları.Koridorbomboş. Sankiöğrencilcrderstelervebiraz sonra çalacak tencffüs ziliyle beraber koridorlarda koşmaya başjayacaklar. Ama öğrenci sesi ycrinc bodrumdan gelen tavuk ve horo?sesleri karşılıyorgelenleri. Koridorabakankapılardan içcrigirdiğinizdeöğrencilerdeğil de ellerindeki malzemeyi tek tek işjeyip, ayakkabıya dönüştürcn ayakkabı imalatçıları çıkıyorkarşınıza. (îirişte Atatürk'ün bir resnıiasılı.tkincikartakikoridordaçİ7menın konçlarına ütü yapan bir makine. Koridorun sol tarafında 307 numara Artin Usta'nındükkânı. Içeridenkuşsesigeliyor. Kateslcrın bırınde sarı bir kanarya. Oda, ayakkabı kalıpları,kesılmişderıparçalarıve bilmi^ayakkabılarladolu. Artin Demirtaş56 sencdir(îedikpa^a'daayakkabıcı. 1983'ten berı deOkul I lan'da. 15 yaşındaykenkendi isteğiylebaşlamışişc. "Eskiden ayakkabıcılartramvayyolunun karsıtarafındaydı.Gedikpaşa'daailelerotıırurdu. Evsahipleriilköncebodrumlarınıişyerıolarak verdılcr. Fakatz.amanlarahatsız olmaya başladılar, oturamaz hale geldilcr. Sonra satıp, başkayerleregittilcr." "Gedikpaşa'nın şimdiki hali felaket. Eskiden burada oturup, tasınmış, şimdiki halini görüp 'bu scmt böylc mi olacaktı' diye ağlayan insanlargördüm." Küçiik bir top, ucunda bir mavi boru. Borunun ucunda güçlii bir mavi alev. Elindekı ayakkabıyı bir ters, bir düz çevirerek atcje tutuyor. Arada bir çckiçle ayakkabıya vurııyor. "Çoğu kiiji ayakkabının ütülendiğini bilmez. Boşlukları almak için ayakkabıyı böyleütüleriz. Bizbunaalcvmakinesideriz. hskidenbununyerincispirtoocağıkullanırdık. Ama bu daha ueuza geldiği için şimdi bunu kullanıyoruz." Kalıba girmiş ayakkabılar yanı başında. Bütün aşamalardan geçmiş, ütülenmeyi bekliyorlar. Artin usta ayakkabıları ateşe tutarak, ütülüyor. Arada bir duruyor, gözlüğünü çıkararak konuşmayabaşhyor. "Artıkelde ayakkabı yaparkenmakineden de yararlanıyoruz. Mesela bunu prcste yapıştırdık.öncedcnyoktu. Ayakkabı lar sağlam ama kabaydı. Şimdi sağlamlıklarıdüşük olmasınarağmendahazarif. Eskiden malzemeucuzolduğundan,fiyazlardaucuzdu. Bir de satışta bu kadar kâr yoktu. Verdiğimiz Hamdi Saygın: Hurası azınhkların yeriydi. ayakkabıyı yüzde yü/ elli kârla satıyorlar. Fskidendevletınverdıgıoranyüzdeotuzdu. Üzerineçıkılamazdı." "Ayakkabıcılığın bu yaştan sonra sevılccek tarafı kalmıyor. Senelerin getirdiği çalısmanın verdiği bir bıkma, usanma var." Han ıçinde baijka bir imalatçının yanına gıriyoruz. (,'imen Kundura ıla masaların üzerindeçalışankalfalar. Birmasadaderikcsiliyor, diğerinde içinın astarı hazırlanıyor, sayacılar ise dikiyor. En son kalfalara gidiyor. Kalfalar işi bitirerek ayakkabıya çeviriyor. Handa kunduracılardan başka az sayıda muhasebeci deçalışıyor. Gedikpaşa, Eminönüllçesi'nde, Emin Sinan, Küçiik Ayasofya, Kadırga, Şahsuvar, MuhsineHatun,Nışanca, MimarKemalettin ve Beyazıt mahalleleri ile çevrili olup, Mimar Hayrettin Mahallesi sınırlan içinde. Yokuştakiayakkabıcılannvitrinlerindetopuklu, süet, kürklü, kalın tabanlı ayakkabılar, spor ketenler, günün moda ayakkabıları. Özelliklckadın ayakkabıları vitrinleri süslüyor. Herbeğeniye göre, Romanya'ya. Rusya'yaveAnadolu'yayönclikayakkabılar... Oysa bu yokuşta pck fazla kadın görcmiyorsunuz. Burada sadece bitmiş ayakkabı değil, yan malzeme satan işyerleri dc var. Vitrinlerde 'kışlık taban satılır' yazılan, bir sürü değişik ayakkabı tabanlan, deri satan dükkânlar...Keçiderisi,danaderisi,suniderigibi.Birdeörgüderi.fiyatınormalininiki katı. Yokıış hiç boşalmıyor. Inenler, çıkanlar... Sürekli birkalabalık. Yerlcryağanyağmurla çamurlu.Sokağınköşesindcbirmanavte/gâhı.Tezgâhınsahibi4üyıldırGedıkpaşa'da manavlık yapan FeritCeylan "Gedikpaşa'da tapulu mülk çok azdır. Ermenilerın kimisi ölmüş, kimi bina da vakıf yeri olmuş. Ikitclh'debinayapıldı. Amane alt yapı var, ne yol var. Gedikpaşa'da 40 bin esnaf vardı. Şimdi 1 übine yakın kaldı.Hcp Surp Hovannes Ermeni Kilisesi ne aytp ki çöplük gibi kullanılıyor. si Bayrampaşa, lkitelli,Zeytinburnu, Kazlıçeşmc 'ye dagı ldı. Geri kalanlar da kooperatitlcrbıtınceburayıterketmekzorunda." Paşa'danTelll'ye Ikıtelli'de Istanbul Ayakkabıcılar Esnaf ve SanatkârlarOdası'nabağlıikikooperatiffaaliyet gösteriyor. Aykosan ve Aymakoop. (iedikpaşa'daki ayakkabıcılar buiki kooperatifebağlı. Bunlarbittigindc ayakkabıcılar Ikitelli'yetaşınacak. Aymokoopbıtmışdurumda ama esnaf gidemiyor. Çünkü yan sanayi Gedikpaşa'da. Esnafın bırbölümü Ikitelli'dekiyerinetaşınnıış. Bundanolsagerek, yokuş boyunea vitrinlere 'Kiralık işyeri" yazılan yapıştırılmış. Ikitellı'yctaşınmakararı, 1970'lerdeortayaçıkmışve 1980'liyıllar da Istanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Bedrettin Dalan zamanında karar alınmış. Uygulaması iseyenibaşlıyor. Gedikpaşa... Yüzünüdcğiştiren koca Istanbul'un Gedikpaşa'sı da yıllar içinde sürekli makyajdeğiştırmiş. Birzamanlar burada yeralmış Gedikpaşa Tiyatrosu'nunaslındalstanburaçeşitlitarihlerde gelen Souillı.erSirkiiçin 1858'deyapıldığınıkimbilirbugün .Bir fotoğraf arasanız bulamazsınız şimdi. Belki llayal Dergisf ndcyayımlananbir resimbirazişinizigörecektir. Yayıllarcaorada sanki hiç gitmeyecekmiş gibi duran Gönül ÜlküGazanfcrÖzcanTiyatrosu? Anlaşılan şimdi de Istanbul'a yıllarca ayakkabı yapmışolan esnaf Balı Paşa Yokuşu'nu terkedecek. Ya sonra?.. ^