Katalog

[J 1998. SAYI 624 11 Sıcaklık, nem oranı ve güneş arının, sürücünün dikkatini ısuzyöndeetkılediği vurgu/or. 5knel,"Zorlanan lnsan"kıtaa nemli sıcak havanın saldırlavranışlara veşiddeteylemıe yol açtığını, Malezya, Ycnı ; ve Orta Af'rika'da binlerce ın beri görülen "Amok" adı len tablonun bilindiğini dilc iyor. Budurumdaclinegeeirbir bıçak ya da tabancay la bcs, ışıyi öldüren, sonunda intıhar ılerin varlığından sözediyor. ıvusturyalı yazar Stefan Zweı"Amok"adlı uzunöyküsünılattığı bu ruhsal tablo bırdcnbilinç bulanıklığıyla başlar. u coşku, taşkınlık, saldırgan anışjar vc s. iddet ey lenıleri iz^'evrede bulunanlar yakılır, ırveyokedılır." ırak Teoman, 21 yaşında. (icgingazetecilerinden. Kendıcak ncmli havalarda tıs,örtüiçindc yü/üyorgibi hissedinıış. Sıcak havanın kendınde <tığı etkileri şöyle anlatıyor « üthi^ bir butıaltı hissedcrım, 1 ırım. Zcvk aldığım heı ş.eykaçmak istcrim nereyeolursa n. Öyle havalarda ogünüyaak vc evden dışanya çıkmak nem. Çünkü sinirleı im bo/u> ve<;ok çabuk insanlaı ı kırar •orum." ğanın en güleryüzlü, ısının da cn tatlıolduğugüzelmcvsimdeyani yazın en yüksek orandagerçekleşir. Durkheim'in yaptığı araştırmalar, intiharların ocak başından hazirana doğru düzenli olarak arttığını, yılsonunadeğindüzenli bir biçimde azaldığını ortaya koyuyor. Sıcak ve nemli havalarda pireyi deveyaptığınısöylüyorAyşcgül.Mozart romatizmadan Sıcak ve nemli havanın kendinde yaptığı etkıyı şöy le anlatıyor: yakınırdı sık sık. Küçük yanlışlıklar, insantann yüksek sesle konuşmaları benim için kavga nedcni olabiliyor. Ciündü/leriharekctctmeyeteneğım azalıyor, yürümek vc konu!>mak ısc adcta bir (,'in tşkcnccsı. Özelliklc böyle havalarda uzun yolculuklarvckalabalıkortamlar cckilmezoluyor. Ölümüdüijünüyorum böylc havalarda ama bunıın sebcbi sıcak ncmli havalar mı bilemiyorum." 1995 yılında Türkiye'de meyKeppler depresyonunu dana gclen traf ik kaza sonuvlarıhavaya hağlardı. nınaylaragöredağılımınabakıldığında, şehir içi kazalar en çok 5 Aralık ayında gerçekleşmiş (28 ^ bin 506). Şehir dışında en fazla ^ kazaise,Agustosayınadenkdü ^ ^ şüyor.(6bın()W). ? Artık metcorolojıyle ılgılcnen ^ Batılı tıp adanılaıı topladıklurı a bilgılerlc hangi durumda, hangı ^ hastalıkların vc yakınmalaıın f ğeraraha kullamyorsam bıolıistııgıınıısaptadılar Sözgclıını y ıne v'arpmak istcrim, bu saülkc ü/erınden bıı eephe geçtı £ ıkolabiliramakendimiboğıı ğııuledepıcsyon vcbaşagııların § •rmuijgibi hıssedıyorum." ıırak, sıcak ncmli havalardan daartmagörülüyor. Aynı şckildc Ruhurd Wagner darnefrctcdiyorkiöylchavagiineşe özlem duyardı. ııykıısuzlıık.cnfarktiisvcintihar m lölmckbilcistcmiyor. ların da arttıgı gö/lcnıyor. Yınc ^ •dcral Almanya'mn Badeıı VVüıltcmbcrg de insanların havadan böylcsmcctkılcndığı ^ elinde 1 %«1 k){)?> y ıllaı ı aıasındagerçek biı orlamda biliıııadamlan hcr^cyıcözebıl 2 n 2,3 milyon ölüm vakası ara;jtırılmı.>. mıs, dcğillcr. Birçok nedcnsel ili^ki sonderecc 's nlerinmeteorolojiyleılışkileri irdelendikannaijikbırgörünlüscrgilıyorvcbuncıtcn g > lc, hava sıcaklığının artmasıyla bırlıkte dcıulolayı hava lıasialık,yakınmabağlanlısı £ ııal duıumdan yü/dc 10 oramnda daha kolaylıklakurıılamıvoı.^ Atmosjvrdeki değişiklikler duygusal olarak etkiliyor kişileri. ıölümüngerçekle^tıği saptandı. ılyan krıminolop u/manı C'csarc Lombı (IS1S ] 909), hava sıcaklığıyla sııç araakıbağl.uılıyıayrmtılı bırbıçımdeincclcsıcak ülkclcrdc ve mcvsimlerdc insanlaIgisı/, uyuı}Uk; soğuk ülkclerde vc mevcrdc insanların durgun vc harekctsizolıntı;havası ılımanolan ülkclcrdcyadaılık simlcrdcisc, saldırgan davranisjarın, şidvlcınlcrinin,insanlarakar!,ı işlcncnsuçuırttığını saptamıs,. Bu ülkclcrdc ayaklanırın, ıhtılaIlerin daha sık olduğıınadıkkakmış. ımbroso, Avrupa'nındağlıkiilkelerınde gç üneyındeadamöldürme; düzlükycrlcrde, Ş arda veku/.ey ülkclcrindchırsı/lık,soy £f ,yağma,yankcsıciliksuvlarınmdahacok S ığunuöncsürüyor G JvvınCirantncMer, I9()5yılında ABD'dc 5 vcrvcNevvYoıkkentlerındcyaptığıaras; Ş ada, havanın ısısıvc ncm oranıylasuçora § asındakıbağlantıyıara^tııını^,sıcakha Ş n vc düijük ncın oranının yaralama,öldür1 .ııçlarını artırdığını saplamı^ UJ am öldürme ve yaralama § ürkıyc'dedc Ü. E. (,'ölas.an 1M67 yılmda, ^ •teoroloji l'aktörlcrıııınC'ınayct vc YaralaMaylarına Etkilcıf'ba^lıklıara^tırmasın > ıdamöldunnevc yaralama olaylarıylaha cc ıcakhğınınbağlantılıolduğunu.sıeaklığın tsclmcsinc ko^ul olanık adanı öldürme vc 'g ılama sııclannm aıttıgını bcliıtıyor. o' ıııile Durkheim'in yaptığı ara^tınnalara £. .', intiharlar ne kışın, ne güzüıı, tersine do Mcıcorolojiniıı iıısanlunn nılı luıline ctkisini araştırnıak da hilinı insanlarının />/•