Katalog

22 ŞUBAT 1998 SAYI 622 sular dkmujtı koprulerın altından ve ınsan surgunu kendı ulkcsınde de yaş,ayabılıyordu artık,ozgurcc'Gerçcktcnçağatlamıs,tıkl" Ama surgun, mutsuzluğu oldıığu kadar bır anda ınsanı olağanustu mutlu edebılecek beklenmeyenkesi!>ımlerıdeıçındebarındırıyordu Vebırgun "Bırgun Ozgur Radyo'daçalışan bırarkadaşımbenı arayarak, Bugun senı boş olsan da olmasan dabır ycrc goturcLeğım, dcdı Bcn dc, Tamam, dedım Nereyegıdıyoruz' Onu soyleyemem Surprız' dedı Hcrneyse,K.adıkoy'debulus,tuk,kars.ıya Aksaray'agıttik Bırkaçsokağdsaptıkvecskı bırbınaya gırdık, merdıvenlcrden ındık, benısahnenınustundebırsanddlyeyeoturttular, hatta bır an sahnenın ustunde oturduğumubıletarkcdcmedım Bırmdsanınçevresınde Gul vc Zekı Gokcr çıftı oturuyordu Banasevecenlıklegulumsedıler Çalışmaları çok hosumdgıtmıştı Çünku herşeyı kendılen yapıyorlardı, butun dekoı ları, salonun mımdnsinı,burdsıı<,ınçokcmekhar(.anni}lardı ünlarakcndımıbırtıydtromabedınde gıbı hıssettığımı, çok guzel bır ışı başardıklarını soyledım Bu ulkenınyoksul yığınları ve ısçı sınıfı ıçın sanat yapan, ureten, paylaşan veınandıklanılkelcrdenodunvermedıklerı ıçın acı çeke çeke bır yerlerc gclmii) o ıkı guzel ınsan bana, 'Ayşe bmel bu tıyatro bızım olduğukadarsenındırde',dıyorlardı Beno gun hcm o, Doktor Hıkmel Kıvılcımlı'ları, BehıceBoran'lan,DenızGezmıs,'lenkonuk etmış Furkıyc Oğretmenler Sendıkası nın emektaı salonunun yıkıntılarından tuğla tuğla, emck emck bır Anka kuşu gıbı yenıdcn doğmui, Ankara Bırlık Tıyatrosu'nun sahnesınde, hem de evı me donduğumdc ağladım.ağladım Ne kadarbızı yok saymaya çalıs>alardabız vardık " Vc sonuçta Darıo Fo'nun 20'ye yakın kadıncpızotundanbeşınıseçereksahnelemeye kararverdıler Oyununadı,"KaranlıktaIi)ik Damlalan" Bu epızotlardan bır tanesınde Sıemcns Fabrıkası'nda çalışan band ışçısı kadınlar anlatılıyor lşçılcrdahdfazlauretsınlerdıye^ patronları tardfından motıve olsunlar dıye dansettırılerekçalışmayazorlanırlar Daha fazlakopyavermıyorMesçı, sadece dıyorkı, "Fo'nunzekâsıylayazılmiijustdbırmctın " Ikıncı epı/otta, hranca Ramc'nın ba^ından geçmışbırolayaktarılıyor 1970'lıyıllarda Rame, faş.ıstınılıslercekaçırılarakışkenceyctdbıtululmuijveırzınageçılmıştı Bırkadın sanatçı olarak, gunumuzde Turkıyc'de de yaşanan bırçok tccavuz olayına, halkın dıkkatını çekmek ısteycn Mesçı 'nın bu epızotu da oy ndmasına karar verılm ıs Uçuntuepızof'Medea" Sofokles ve Eurıpıdes'ın yazmış olduğu klasık bır Yunan trajedısı hakdt Frdnca Rame ve Darıo Fo'nun yazdığı Medea, ltalyan Halk Tıyatrosu geleneğınden yola çıkılarak yazılmış OtekıMedea'ylabenzeşmeklebırlıkteozellıkle mesaj bakımından buyuk farklılıklar gostcrıyor Buradakı mesaj, kadının duzen taraf ından kole halıne getırılmesınc başkaldırı "Bu başkaldırıda kadının butun eğılımlerınden, zaaflarından, duzenın kendılenne getırmıs. olduğu kalıp ve şartlanmalardan sıyrılarak yenı bır kadının yaratılması, yenı bırkadınındogurulmdiıimesdjı venlıyor"dıyor Mesçı Dorduncuvebeşıncıepızot, Stammheım Hapıshanesı'ndegeçıyor Moelleradlı devrımtı bır kadının çok dğırı^kenceye tabıtu tulduktan sonrd olduğunun sanılması ve morgakaldırılırken bır doktor tarafındanyaşadığınınanlas.ılmdsı Bırdığerepızotise, UlrıkcMeınhof'unınfazedılmedenonceJeanPaul Sartre'a yazdığı mektuplardanesınçımdc olu'juyor, motıve oluyor Bu çok onemlıdır Meyerhold Tiyatrosu uzerıne yapmış olduğum ara^tırmalar sonucunda gozlemledığım halk tiyatrosu geleneklcrını kcndı ulkeme yonelttım Bu ça!ıs,mayı aşağı yukarı dokuz yıl kadar uç yuz değıoyuncuyla yuruttum Çalışmadanefcsteknıklerınınfarkhla^ması, ses kullanımının tamamen değışmesı, yanı medenıyctın sızegetırmi!> olduğu şartlanılmıs. konu^ma bıçımlerının yennı kcndı govdenızdençıkansesbukumlerıne gore yaratılmı^ olan konuşma bıçımlennın alması Bu, papağan oyuncu olmamayı gctırıyor Sadece çok ıyı dıksıyon kullanaraksozcuklenn ıçıne ufurerek, tıtreterek, hıslendırerek aktarım yapan oyuncuya, Meyerhold, duyduğunu sadece sozle anldtan gramofon oyuncu dıyor Bırtaraftanbuçalışmalar surerken bır taraftan dd Darıo Fo'nun oyunculuğuylakarşılaşıyoruz O da kendı ulkesınde,dığer ulkclerde yapmış olduğu araijtırmalan, kendı tıyatrosunda bır senteze ulaştırmi'}" 1980'den 199Tekadaryurtdısındabulunan Mesçı, '80oncesınde Turk tıyatrosunun buyuk olçudc seyırcı yıtırdığını gozlemi!} Bununscbeplennıosıralarda yaşanan polıtık kaos ortamına Franca Rame 'nın yaşamtndan bır kesıt de var oyunda. bağlıyor Bazen yırmı kışıye oyunoynadıkldrını.provalarınaskerlertaralencrekydzılmış. Oyun, ozellıkle Turkıye vc dunyd guncelı fındansureklıdcnetlendığını,sokakldnndd bu kaosun bır parçası olduğu ortamda, genı yakdlayan bır oyun olduğu ıçın ve sahnede nellıkletcrLihlıseyırcılerıntıyatroyagelmcsadece bır kadının değıl, otuz ayrı kışılığın yeLesaretedebıldığınısoyluyor Gunumuzsergılencbılmesıne olanak verdığınden ve dekı tıyatro scy ırcısının telcvızyon nedenıydndrojenbıryapısıolduğundandolayıtercıh le tıyatroyaolan ılgısının dzaldığını ve gcneledılmış lıkle eğlcncelık oyunları tcrcıh cttığını vurBu oyunda ozellıkle beden dılıne buyuk guluyor Tıyatroseyırcısının,sankıbırmaağırlıkvermışler "Tıyatroduyumlaradayakaradan bosalmışçasına gulmesını yanı hıçlıbırsanattır Zdtenbıraktorunbedenı,ellen, gozlerı tum ış,ıtımlerını her !>ey ını seyırcıye sunmdlıdır Tıydtro sadece soz olsaydı, o zaman ınsanIdrtekstlerıokumaklayetınırlerdı Bızım yaptığımız tıydtro bırdzddha tarklı ddhaçok tluyurnldrınc} lenmesıne yakın bır tıyatro bıçımı" 198082 yılları arasında dunya tıyatrosunun ıçınde bulunduğu durum ve geldığı noktd ıle Turk tıyatrosunun ıçınde bulunduğu durumu araştırmii} Mesçı 'Turkıye'dekı Stanıslavsky oldu Yaı>asın 1 Brccht slogdnının nedenlerını bulmaya çalışırken, ışçı sınıfı tıyatrosunun gclı^ımındc Meyerhold, Vahtangovve laırovgıbıuç yonetmenın çali!>malarının buyuk etkısıolduğunukeşfettım Meyerhold'un, Stanıslavskı Tıyatrosu'na gctırmı^ olduğu eleştırının ozunun Brecht'ten çok once, dorduntu duvarın kaldırılması, epık bıçım.yabancılastırmaetektıgıbı bırçok yakla^ımı ıçınde bulundurduğunun farkınd vdrdım " 19 bırduşundurucuoğetaş.ımayanesprılereılgı gostenlmesının ncdcnını, medydnın yonlendırmesıne bağlıyor '5>ımdılerde bızım scyırcımız galıba daha çok gulmcyı ıstıyor Sankıboylebıryonlendırılışıvar Bıecht'ın çok onemlı bır lafı vardır Sız seyırcıyı duşundureceksınız, duîjundururken eğlendırc tcksınız Ama bır :>eye dıkkat edın, onların ıstedığını sahnenın uzennden yapmamaya1 Bu çok onemlı Oyuncunun sadece sey ırcıyı guldurmek ıçın, onu deşarj etme ıstegıyle normal hayatta kullanamddığı sozcuklcrı sahnc uzcrındc kullanması ya da bcnzcrı davranışlardabulunmasınıçokgereksızbuluyorum Çunkubızseyırcınınıstedıklerını değıl, onun dui>unemedıklerını ya da duş.undurmek ıstedıklerımızı yapmak zorunday ız Aradakı çok onemlı fark bu Sahnenın uzerındekı oyuncu guldururken seyırcıyı aynı dndadüijundurebılmelı Gunumuzde tıyatro sanatçılarınınbunddıkkdtetmesıgerektığı neınaruyorum" "Insanınkendısınıbıryerdegormesızor" dıyor Mesçı, konuşmamızboyuncasurdurduğu mutevazı tavrıy la, "Ben", dıyor, "Kendımı görduğum yerı değıl, benı gorduklerı yerden kendımı gormcyı tercıh edenm' Kendını çok şanslı bır oyuncu olarak goruyor Çunku,"BerlınerEnsemble"daüçaysuresını.e etut çalışmalarına katılmış, Peter Steın'ın Berlın'de yenı gerçekçı tıyatrosundddunydnın en onemlı dktorlerıyle tdnış,md fırsatı bulmuş, Avıgnonhestıvalııçın"MustafaSuphıDestanı"nayenıdenmızansenve koreografı yapmi!> Buoyun AvıgnonHestıvdltdrıhındcscrgılenenılkTurkçeoyunolmuş, Dondukten sonrdkendısının yok sdyıldığınıvetepetaklakedılmekıstendığını fdkat son kararı seyırcının vereceğını soyluyor Sonrd y ıne Ddno Fo'dan sozetmeye bağlıyor Gozlennde yıne opırıltı, dıyor kı "En çok ıstedığım şey Turk seyırcisınm Darıo Fo ılc Franca Rame'yı sahnede ızleyebılmclen " Tıyatro "uzerıne yoğun soyleşjden sonra yıne Aksaray yıne soğuk Ama bu seter yağ murçıselemeyebas,lamış. Mesçı 'nın dunyasında ıse Fo, Rame, Meyerhold, Gokcr ler vc ABT <4 Meyerhold Tiyatrosu "Turkıye dc Brecht Tıydtrosu ıçın şu soylenır Duyguyu gomduk1 Duygu yok akıl var 1 0 zaman bız ınsan olmdktdiıçıkarız" Tam busırada bırkdhkahapatlatıyor "Duşunsencyalnızakıllı yaratıklar olursak,bılgıs>ayar gıbı dolaşırızortada Aktordekı duygu nebı Ayşe Emel Mes«,ı, Turk \eyını\mm Darıo Fo ıle Iranca Rame'yı sahnede ızleyebılmesını dılıyor