Katalog

18 Vaktiyle Türkiyc Öğretmenler Scndikası'na hizmet etmiş tarihi binada şimdi yeni bir tiyatro salonu var. "Bir Güzel Çirkin Kral'Ma bu sezon İstanbul'da perdesini açan Ankara Birlik Tiyatrosu, şimdi dc bir Dario Fo ile seyirci karşısında. Ayşe Enıel Mesçi ABT'nin öyküsünü vc kendi sanat serüvenini anlattı. veç'in Stockholm kentintic, Tuııeel Kurtiz ile birlikte "Halk Oyunculan"nı kurar. 1982 yılının ilk aylarıdır. Ortadoğu kadımnın tarihsel, ekonomik ve sosyal çıkmazım, czilmışliğini sergileyen "Kurban" adlı oyunda oynarken dünyaca ünlü Franca Ramc'nin Londra'da Dario Fo'nun tek kişilik oyunu "Tuttu Casa Cetto e Chiesa"y ı oy nay acağını vc tiyatro semineri vereceğini öğrenir. Ramc'yi izlemek üzere Londra'ya gider. "Rame'yisahnedeı/lemeşansınıilkdefaburada yakaladım. Ramc'nin sahncden inmeden öncesöylcdiğiBiraz sonra bir kadınkonferansı düzenlcnecek ve şunu hıçbir zaman unutmayin:Neredeezilcn,nercdesömürülen, ncrede baskı altında insan varsaben oradaydım.sözlenbenıçoketkiledi vebukonu$madan sonra yanına gidcrek kendimi tanıttım." Rame, onunla çok ilgilenmiş ve Fo'nun Iskandinavyatcmsilcisi,CarloBarsotiilegörüşmesini,HalkOyunculan'ylaLaComune arasında ilişki kurulabileceğini belirtmiş. "BöyleceHalkOyuncuları'ylaLaComune arasında gün gcçtikçe güçlcnen tarihsel bir ilişki kurulmuşoldu". Dario Fo'yla ise, bundan iki yıl sonra, Dario Foadına Finlandiya'nınTampercşchrindedü/enlencnbırfcstivaldetaııışıyor, Mcsçi. Fo.onusanki kırkyıldırtanıyormuşçasına kucakladıktan sonra çevresindckilere Mesçi'nin nereye oturtulacağını soruyor. Içcrisinıntıklımtıklınıdolu olduğu cevabını alınca da "Önde Finlandiya Kültür Bakanı oturuyor. Lütfen onun yanına oturtun" diyor. Buistcğigerçekleştirilememiş. l'akat Mesci vearkadaşları salondabiryereoturtulmuş. () gün, Fo sahncde, "Mistero BufTo" adlı oyununu scrgilerken, seyircinin cn yoğunlaştığı andaoyunukescrekdiyorki: "Evet, Kültür Bakanımız burada en önde oturuyor, onu görüyorunı. Ama ben şimdi bu salonun bir köşesindenbeni izleyen, Türkiyc'dcki faşizmden kaçıp gclmiş Türk yoldaşlarımı arıyorum" AyşeEmel Mesçi, bunlarıanlatırken,gözlerindcn Fo'ya duyduğu sevgi, o gün yaşadığı heyecan açıkça okunuyor. "Dario Fo, ha ( UMHURİYL1 DKRCİ Aksaray'da bir Ankara Tiyatrosu CEYLAN USLL A ksaray'da Pertevniyal Lisesi'nin arkasında bir ara sokak. Hava soğuk mu soğuk. Duvarın köşesindekibiroksizi Ankara Birlik Tiyatrosu'na (ABT) yöneltiyor. Kapısmda YılmazGüney'inyaşamınıanlatan"BirGüzel Çirkin Kral"ın afişleri... Içeri girergirınez gişe ve üzerinde bilet f iyatları: "Işçi ve öğrenciyc: 400 bin, Tam: 600 bin"... Sağa dönüp aşağıya doğru uzanan sarmal merdivenleri inince, eskiden kalma, çerçeveli afişler ve ufak tefek ama güzel dekore edilmiş bir salon göze çarpıyor hemen. Salona bü yükbıremekharcandığıherhalindcnbelli. Zamanında Türkiyc Öğretmenler Sendikası'na hizmet etmiş bu tarihi bina,!,imdilerde gcçmişin anısını her an içındc hisseden ABT oy unculannın hizmetinde. ABT'nin yöncticisi Gül Göker'le, Ayşe Enıel Mesçı hakkında söyleşirken odanın kapısı hızlaaçılıyor vc ıçeriyegözündebüyükçcbirgüneşgözlüğü,baş.ındaberesiyle güleçyüzlübirkadıngiriyor."Hani,nercde gazeteciler?" 1980yılındaTürkiye'desanatsalözgürlüğün kalmadığım ve insan haklarının ihlal cdildiğini düşünerek Istanbul Belediycsi Şehir Tiyatroları'ndan istifa cden Mcsçi, Is yatımda lamdığım cn değışık yapıdakı sanatçılardanbirisi. 1985'teCarloBarsottiyönetmenliğindc LaComuneve HalkOyunculan'nın işbirliğiyle Stockholm'de sahnelenen "Kadınlar, Bizim Kadınlanmız" adlı oyunumuz biiyük başarı kazanmıştı. Aynı scncnin sonlarına doğru Fo vc Rame, bcni Dario Fo'nun oyunlannınsergilendıği Münih Festivali 'ne bu oy undaki epizotları oynamaııı için çağırdılar. Aşağı y ukarı 2 bin kişilik bir çadırda Franca, Dario ve ben dönüşümlüolarakoynayacaktık. Yanı bir gün Dario, bir gün Franca vebir gün de ben...3. gün ben oynuyordum ve oyunu "Türkçe" oynuyordum. Bunu özellıklc istcdiler. Çünkü Dario bir sürgün sanatçısının oyununu kendi dilindc oynaması gercktiğini düşünüyordu. llerncyscçokheyecanlıydım.kulistehazırlanırken bir yandan Rame, bir yandandaFo herşeyimle ilgıleniyorlardı. Hazırlıklanm bittikten sonra, kulisteki perdc aralığından seyirciyi gözlüyordum. (,'adırçok kalabahktı,birsürüinsanayakta. Aa... Birbaktımki, beya7saçlı,gülcçyüzlübiradamelindesandalyelerseyircilereoturacakycrayarlamaya çalışıyor. Herkes yerleşinccyc kadar iskemle taşıma işini denetledi, sonra da banacl salladı vc seyircinin alkışlan arasında u/aklaştı. Tiyatro scvcrler Dario Fo'yusahnedekio inanılmaz pcrtbrmanslarıyla olduğu kadar, busıcacık insanlığıyladacokscviyorlardı. Ondaki içtcnlik, heın sahnedcki oyuncuya hem koltuğundaki scyirciye bulaşıyordu. Seyirciyc, kendinı cvindcymiş gibi rahat hissettiğibirtiyatronunkapılarıaralanıyordu." Türkiyc'den yeni çıkmış, Stockholm'de I lalk Oyuncuları'nı yeniden oluşturmuş tiyatro sanatçıları,gc(,nıişiirdelemeyc, lürkiye'deki sanat orlammı, o günc değin y aptıklarınıotopsımasasınayatırmayakararlıydılar. Vc bu işi gün be gün artan büyük bir ınançlayapıyorlardı. Türkıye vc DoğuTiyatrosu'nun tarihsel kökcnlcrini, diinya tiyatrolannınizlediği sürcçlcri izlemcyi kendilerincgörevedinmişlcrdi. Mcsçi'ninanlatımıyla, artık neredc olduklarını vc kim olduklarını biliyorlardı. Kendi özkültürlerinin kimler tarafındançarpıtıldığını.asimileedildiğini, Doğu halklarının tiyatro gcleneği yokmuşçasına.yalnızcaBatılılaşmahayranlığıiçindenasılyokedildiğiniöğrenmışlcrdi. Bunun benzcri bir araştırmayı Dario Foda ItalyanTiyatrosu için sürdürmekteydi. Dario Fo, ltalya'da Ortaçağ jonglörlerinden, soytarılarından, gclencksel tiyatronun yapısında varolan epik oyunculuk biçimini farslar vc komedilerle, kendi üslubu içerısındc güncelleştirerek.dünyatiyatrosunataşımıştı. Geri dönüş Yıl 1993... Ayşe Emel Mcsçi, Avignon Fcstivali'nde sahneye koyduğu "Dünyaya Atılan Çığlık" adlı oyunun ardından Ağustos ayında Türkiye'ye geri döndü. Türkiyc'dc sanat yaprnanın,birikimleriniTürkiye'yctaşımanın gerekli olduğu düşüncesindeydi. Kendi deyişiyle "Ben buradan uzakkcn köprünün altından ne sular akmış, nc köşelcr dönülmüş, nc duvarlar yıkılmıştı. Ne gam, diyordum kendi kendime, nasıl olsa cvımdcyim". Amainsanın"ayaklarınıbulutlardanyere indirivermek konusunda eşsiz bir öğrctmcn olan ve yine her nedcnse bu işlevi biraz hoyratça yerine getirmeyi şanından sayan hayat",birtakımgcrçeklcri A. Mcsçi'yehatırlatmaktadagecikmemiş.Gelirgclmezayağınıntozuylaoynadığıbiroyun,biriki filın, yanlışkişilerleyapılmışbiroyunçalışması onuçokyıpratmış. Sonra?.."Sanki" diyor, "Sankikör bir kuy uyaatılmışbırtaş gibi inmiştim Türkiye'ye vc soluk alabileceğim kanalların tıkandığını hissediyordumgiderek. Evet, gerçektcn çok Aksaray'da yeni bir tiyatro. Kapısmda bir Yılmaz Güney ajişi. Çiinkü oyunun adı "Bir Güzel Çirkin Kral."