Katalog

( UMHLIRtYI TDER(;l : Anarşizmin önde gelen kuramcılarından Peter Kropotkin 87 yıl önce 8 Şubat'ta ölmüştü. Bir prensin oğluydu. Soyluluk unvanından Sibirya'da vazgeçti. Insanlar arasındaki yardımlaşmanın bir istisna değil, kural olduğuna inandı. Karşı çıkmasa da şiddetten uzak durdu. 1. Dünya Savaşf nda müttefiklcri destekleyince diğer anarşistlerle yolları ayrıldı. 30 yıl sonra ülkesine döndüğünde... Anarşist Aziz HİJLYAERGÜN eter Alckscyeviç Kropotkin mi'.' Anarşizmin en önemli adlanndan! Entelcktüel,mücadeleci vcdoğal olarak dasaygın...Buözclliklerinden dolayı Kropotkin üzerine çok yazıldı. Çoktartışıldi. Kropotkin üzerine tartışanlarm biıleştiği en önemli nokta da; Kropotkin'inkatkılarıyla anarşizmin, bir toplumsal dcgişim teorisi olarak algilanmaya başlanması oldu. Bu özel durumuna karşın Kropotkin'inyolu I. Dünya Savaşı'nda diğeranarşistlerden ayrıldı... Kropotkin 8 Şııbat 1921 'dc Moskova'da hayata gözlerini kapadı. Cenazesi muhteşcmdı. Yaşamıboyuncasavunduğuidealler kitlclcriderindenetkilemişolmalıki,onbinler yüriidü ardısıra. Cenazesi libertcrlerin Bolşeviklere karşı düzenlcdikleri en büyük gövde gösterisi olarak tarihc geçti. 78 kilometre uzunluğundaki kortej Moskovasokaklarınıdolaştı."Otoriteninolduğu yerdeözgürlükyoktuı"diyenanarşistlersisteme tepki lerini bu kez Kropotkin' in cenazesi ile dile getirdilcr... Kropotkirı'e duyulan küskünlüklergeridekalmıştı. Çok değil dört yıl önce, l<JI7'dc sürgünden döndüğünde garda yalnızca bir muhafız alayı karşılamıştı onu. Savaş karşıtı Rus anarşistlcrıortadagözükmemişti.Pekianarşiznıe katkıları unutulmuş muydu? Ilayır unutulmamıştı! Cenazesi bunun cn önemli göstergcsiydi. Kropotkin soylu bir aileden geliyordu. Çar soyludcğildiamabirprensti.Nevarkitercihiniezilenlerdenyanayaprnıştı.Ömrünüde butcrcihini tekzipetmedentamamladı. Ne zor şartlardan yıldı, ne de sürgünlerden... 1 layatanasılbaşlamıştı oysa! Rusya'nınen nitelikli askeriokuluna.CorpsofPagcs'c kabul edilmişti.Okulun enbaşanlı öğrenci lerinüen biriydi. Çar 2. Alexander'inemirsubayı olnıası bekleniyordu. Önüde açıktı. Büyük bir olasılıkla genç ya.şta gcncral, orta yaşta ise eyalet valisi olacaktı. Ama o hcrkcsi şaşırttı. Içinden gelen püriten scse kulak vererektayininiSibirya'yaistedi. Sibirya'daki ağırçalışmakamplarından, mahkuınlannbcllerinckadarbuzlusularda çalıştıklan altın nıadcnlerinden, Polonyalı asıllerin tübcrkülozdan öldükleri tuzocaklarından çok etkilendi. Bu arada Sibirya'ya sürgünegönderilcnşairMikhaliov'latanıştı. Mikhaliov Proudhon'a açılan penceresi oldu. Proudhon'uokumayabaşladı.Biryandantanıkoldukları,öteyandanokuduklan... Artık kendini solda görüyordu. Hızla yol ayrımına yaklaşıyordu. Beş kazağın, gözlerinin önündc idatn edilmesi dönüm noktası oldu. Artık otokrasiye hizmet cdemezdi. Istifa etti. RusCoğrafya Derneği'negirdi.Oradaçalışarakyaşammıkazanmayabaşladı. UçsuzbucaksızSıbirya'nın nehir haritalarını çikarıyordu. "Basit bir işçi" mckanıolanodadaçalışmalarınısürdürdü. Ay rıeabu oda onun eviydi dc: Orada yemek yiyor,konuklarınıağırlıyorvcuyuyordu. Bilime sonuna kadar inanıyordu. Ama içindeyaşadığıkoşullardabilimibirlüksgibigörmeye başlamıştı. "Çevremdesefaletten ve bir parça küflü ekmek için verilen mücadeleden başka bir şey yokken, bu yüce duygular dünyasında yaşamak için harcamam gereken her şeyin, buğdayı yetiştiren ama çocukları için yeterliekmeği olmayanların ağızlarından alınmak zorunda olduğu bir zamanda, bu yüce kcyiflere ncjiakkım P vardı?" diye düşünmeye haşladı. Bundan sonra halka gıtmeye karar verdi. Ama kısa zamanda Rusköyliilerı ileentelektüellcrinyakınlaşmazaınanınınhenüzgelmediğine karar verdı. Bundansonrakidurağı radikal Rusların "Kâbe"si Isviçre oldu. Zürih'eyerleşti.Bakunın'letanıştı. Anarşist teorilerehak vermcye başlamıştı. Ama kendini anarşist olarak tanımlaması için Jura l~)ağlarrnagitmcsi gerekecekti. 187()başlarındaJuraköylerindeegemenolancoşkuyu öncekibilgileriylcbirleştirdi: Bundanböyle yaşamının sonuna kadaranarşistti... İlk önemli pratiğini St. Petcrsburgişçi mahallelerindcyaptı. Iki yıl içiııdctutuklandı. PeterPaul Kalesi'nehapsedildi. Hastalandı. Tedavi için kaldırıldığı hastaneden tabii ki kaçtı. Önee Ingiltcre'ye sonra lsviçre'ye geçti. Artık çalışmalarını Avrupa'dasürdürecekti.Başlangıçtaentelektüelyanıağırbastı.Kütüphaneyekapandı. Sonra pratiğinkendisini beklcdiğıne karar verdi. British Museum'daki okuma odasını Pans'teki anarşist grupları örgüllemeye gitmek için terk ctti. Çok geçmedenCosta'da tutuklandı. Kaçtığı Isviçre'deuzunyıllarkaldı.Gazeteçıkardıve yurtdışınakısascyahatleryaparakuluslararası anarşist örgütlenmeler için çalıştı. Bu arada Bakunin'in örgütlediği 1870 Lyon Ayaklanması başansızlığa uğradı. Kropotkin buyenilgidençok etkilendi. Ama yılmadı. Çalışmalarını sürdürdü.Çıkaıdığı gazete zayıflayan anarşizmin hem hransa'da, hcm de Isviçre'de yeniden canlanmasına olanak sağladı. Çalışmaları Rusyönetiminı rahatsızetti. 1881'de Rus Büyükelçiliği'nin baskısıyla Isviçre'den sürüldü. Fransa'ya ycrleşti. Burada da çalışmalarına devam ctti, önemli eserler verdi. Dilimi/e de çevrılen ünlü eseri hthics dc bunlardan biridir. Bu arada ideolojik olarak netleşmişti. Üzerindeönemledurulması gereken nokta, devrimialgılamabiçimiydı. Devrımi Bakııningibi"kıyametiaııdıranbiryıkınıcehennemi" olarak görmüyoıdu. "Dcvrimin bir sözcüktendaha lazlabirşcy olması için.gericiliğin yann bı/ı bugünkü durııma gcri sürüklcmemesi için, bugünün t'ethı savunma zahmctine değer olmalıdındünün yoksul larıbugiinyoksulolmamalıdıı,"diyordu. Kropotkın'idiğeranarşisttcorisyenlerdcn ANARŞİZM ÜZERİNE... "Adem toprağı kazarken Havva ip eğiriyordu, Peki o zaman efendi kimdi?" " Yukarıdaki sözler afaroz edilmiş rahip • John Ball tarafından mı söylendi, yoksa ona mı mal edildi? Bilinemiyor. Ama anarşizmin dayandığı efendiyi reddeden mantığı anla(t)mak açısından önemli. Bir başka ifadeyle de anarşistler "Kim babasının ölümünü arzu etmez?" diye mahkeme salonunda bağıran Ivan Karamazov'a benzerler. Bu tavırlarıyla da sıradan insanlarda suçluluk duygusuyla kanşık nefret uyandırırlar. Toplumun temel değer yargılarına saldınrlar çünkü. Kabul gören en basit tanıma göre de, "Her kim otoriteyi yadsır ve ona karşı savaşırsa, o bir anarşisttlr." Bu tanım eksiktlr kuşkusuz. Tarihsel olarak anarşizm, var olan toplumu eleştiren bir öğretidir. Arzu edilen topluma ait bir görüştür. Birinden diğerine geçmenin yoludur. Düşünceye dayalı olmayan isyan insanı anarşist yapmaz. Anarşist sıfatına sahip çıkan ilk gönüllü Pmdhon'un yaklaşımı da anarşizmi anla(t)maya yardımcı olabilir. "Mülkiyet nedir?" sorusuna şu ünlü yanıtı vermişti: "Mülkiyet hırsızlıkttr".^ Sovyetter, yeni sanatı oluşturmuya çalı^adursun, Kropotkin V f>öre Bolşevikler bir devrimin nasıl yapılmumusı gerektiğini göstermi^l