Katalog

18 CUMHURtYET DERGİ Hodrıım Kalesi'nin Luigy Mayer imzalı bir gravürü... Pythios'un yaratüğı mozole mında kullanılmış olan, Yunanlılar ile Amazonlar arasmda geçen savaşı bctimleyen paha biçilımv frizlcrin yağmalanmasının ilk aşamasını olus,turuyordu. Mausoleion,M.Ö. IV.yüzyıldaKaryasatrabıMousolosiçinyaptınlmışbiranitmezar. Birçok dilde anıtmezar anlamına gelen 'mozole ' sözcüğüburadan kaynaklanmış. Mausoleion'uölümsüzkılanözelliği.insanoğlunun antik çağdayaptığı engörkemli eserlerden biri olması ve sanat tarihınde dünyanın yedi harikasından biri olarak yer almasıdır. Antik çağdan zamanımıza ulaijan bilgilere göre 32 m x 38 m boyutlarındaki bir diktörtgen biçiminde olan yapının mimanndan biri, Pythios. Mozole, zamanın miman üsluplarınapekbenzemeyen,sıradışı,yepyeni birmimariözellikteinşaedilmiş. Halikarnas Balıkçısı, mozolenin mimarisi ile ilgili olarak, o coşkun kalemi ile: "Diişün bir kez! Bütün geleneklere birtekme vurarak yepyenibir5eyyapmak..lnsanıdeliederyahu!Bu meydan okuyuşu düşündükçe, içimde bir trampet ve tamburgürlüyor" diye yazmiijtı AzraErhat'a. Plinius, mozolenin yüksekliğinin 140 iyon ayağı (41 m)olduğunubelirtiyor. Mausoleion,dörtbölümdenoluşmaktaydı; en altta sert bir taban veya pody um; podyum üzerinde kanatlarda onbircr, kısa kenarlarda da dokuzar olmak üzere toplam otuz altı sütundan oluşan bir sütun dizisi ile çevrili,dikdörtgen biçiminde bir oda;onun üzerinde, yirmi dört basamaktan oluşan bir piramit; son olarak da, dört atın çektiği arabayı süren Mausolos ve eşi Aıtemisia'nın heykeli. Anıtmezan süsleyen heykel ve frizlcrçağınenünlüheykeltraşlarındanSkops, Leohares, Briyaksis ve Timotes tarafından yapılmış ve her heykeltraş anıtmezarın bir cephesindeçalışmış. HeykellcrinyapımındaPraksiteles'indeçalıştığındanbahsediliyor. ABDULLAH TAVMEN Sonra, önceleıi Zephyra olarak adlandınlan Kuryu hükümdurlarının krali ikametguhı olan Halikarnassos a gelinir. Yedi harikadan hiri, Mausolos 'un türbesi buradadır. Strabon K ale, Arşipel'incennetmavisisuları ilc kucaklaş.mıs. olan burnun üzerinde bütün görkemi ilc yükscliyordıı. (jiyınışinden Avrupah olduğuanlaşılan adam, biri rehberolan iki kişiylebirliktekaleyegirdi. Kendisineverilen görevnedeniilegittiğiSuriye'den.büyükelçinin isteği üzerineburayagelmis, vekaledeki antik eserlcrle ilgıli çalısmalarabaşlamıştı. Kalede sürdürdüğü çal ışmalarda, her gün yeniden aynı heyecanı duyuyor, duvarların y üzey lerindeki antik frizleri, heykel parçalarını, armaları hayranlık ve şaşkınlıkla inceliyor, notlar alıyor, çizimlcr yapıyordu. Eserler.bahsedildiği kadar vardı. Büyükelçi bu çalışmaları görünce çok memnun olacak" diye düşündü, "bir de, bu eserlerin Ingiltcre'yegönderilmesi için izinalınabilirse, LordStratford'unmutluluğunadiyccckolmaz." Yukarıdaki sahne, 1844 yıhnda Bodrıım Kalesi'nde geçiyor ve Ingiltere Elçiliği birincikatibi Alison'unkaledckibuçalışmalan, Mausolcion'dansökülüpkaleninyapı Ölümsüz bir pırlanta Düşsel bir yapı gibi yaklasık bin beş yüz yıl Ege göğünün altında ayakta kalan Mausoleion'un, XIV yüzyılda, Anadolu'nun bclalısıdcpremlernedeni ileyıkıldığıtahminedilıyor. Yazdıklanndananlaşıldığıkadan ile,XH. yüzyılda, anıtmezan sağlam haliy le gören son kişilerden biri olan piskopos Rustathios, Homeros ile ilgili yazdığı kitapta, mozoleden, "ölümsüz bir pırlanta" diye bahsediyor. Sen Jan şövalyeleri bölgeye geldıklerizamananeak,biryıkıntıilekarşılaşmışlarveSenPctrus'aadadıklarıkalcnininsaatında malzeme olarak, mozolenin taşlannı, frizlerini veheykellerinidekullanmışlar. Ömrünü Bodrum'a adamış olan Halikarnas Balıkçısı'nın bu konu ile ilgili olarak yazdıklarına bir göz atalım: "Alman şovalyesi ve miman Schegelholtkaleyi bitirebilmekiçinMausoleum'unasılyıkıptahripettiklerini şöyle anlatır;'Kireç yapmak için taş aradık.Tarlanınbirindebulduğumuzbasamaklarıkazmayakoyulduk.Bunlankaldırıp dcrinlere indiğimizde mermer sütunlarla çevrilibirodayageldik.Burasıhertürlükabartmalar ve süslerlc bezenmiş bir yerdi. Akşam olduğu için paydos edip işi ertesi günebıraktık.Sabahleyingeldiğimizdeoradaki Lah'din kırılmış olduğunu ve çevreye alt ın işlemeli kumaş parçalannın saçılmısj bulunduğunugördük...' Mimar;beeerikliliğinide şöyle anlatır: 'Yıktık, parçaladık, kırdık, nerde mermer bulduysak yakıp kireç yaptık!..' İyon başlıklı sütunlar, Amazon Yunan savaşlarına ait kabartmaların birbölümü, duvartaşı diye kale duvarlanndakullanıldı. Kimi kabartmalarda silinerek üzerlerine armalar kazındı.. Bugiin bile kale duvarlarında Mausoleion'unkalıntılarıgörülür." Mausoleiorrundünyanınyediharika.sından biri sayılmasım sağlayan, devrin ünlü heykeltraşları tarafından yapılanfriz süslcmelerinden bazılan kalenin dış yüzey lerinin süslenmesinde.birkısmıdaduvargövdesininyapımındakullanıldı. Kale duvarlarında kullanılanfrizlerle ilgili en önemli görsel belgelcrdcn biri, gezgin Luigi Mayer'in 18. yüzyıl sonundaOsmanlı topraklarına yapmış olduğu gezi ile ilgili yazdığı kitapta mevcut. Halen bir nüshası da Millı Kütüphane'debulunanve 1801 yılında Ingiltere'deyayımlanankitaptakigravürde, Bodrum Kalesi'nin duvarlarındaki friz