Katalog

27 TF.MMUZ 1W7. SAYI 592 ASIM MUTLU / ADALAR'DA NELER OLUYOR? Adalar Istanbul'da Akdeniz iklimini yaşatır, Iskete çevresinde gelişmiş bulunan yerieşim yeri limartı, çarşısı, gazino, lokanta, otel, pansıyonları, cami, kılise ve sinagogu, yönetim, sosyal ve kültür binaları, birbirınden güzet köşkleri, bağ ve bahçeleri ile tüm adanın arıcak yarısından az bir bölümünü kaplar. Adatar'da inşaat yasağı olan büyük alan zengin ve bakir bir doğaya bırakılmıştır. Kayalar, tepe, sırt ve vadilerı kaplayan katıksız yeşil kızılçam ormanlan rengarenk makilikler, kıvrımlı ktyılara kadar iner, denizı kucaklar. Burast Adalar'ın Istanbullulann, yerli ve yabancı turistlerın, otornobilsiz, sessiz, temiz havalı, çam kokulu, yapaylaşmamış bir doğa ortamında yürüme, tırmanma, denize girrne, piknik yapma, bisikletle, eşekle, at arabası ile gezme gibı günürnüzfin ve kuşkusuz geleceğin de en önemlı bır turistik gereksinimini karşılamaktadır. Yıllardan beri bilinçlt olarak Adalar'da boş bırakılmış olan bu büyük yeri yolları genişleterek, yenı yollar açarak, teraslar, setler yaparak ve blnalar kurarak yapaylaştırmak bir cinayettir. Koruyucu ve düzenleyicl kanun ve yönetmeliklere karşı nalkın saygısı ve belediyenin bunların uygulamasını sağlamak üzere duyarlı ve titiz kontrolü, yakın geçmişe kadar, Adalar'ın özellik ve güzellıklerini korumuştur. Ne yazık ki, on onbeş yıldan beri Beledlye kontrollerinin gevşetilmesı yönetmeliklerde yapılan yanlış değışmelerle Adalar'da en çok ikı katlı olması gereken yapıların üç hatta atlı katlı yapılmasına göz yumulmuştur. Eskiden ifraz yasağı olan bağ ve bahçeler parsellenmiş, içterine apartman blokları yapılmıştır. Orman ve yeşil alanlardaki inşaat yasağı gevşetılmış ve orman içlerıne doğru yapılar yürümüştür. Eski eserleri koruma görevindeki bölge kurullarından bazılannda çevre koşulları gerektirmedıği halde mevcuttan daha büyük, daha yüksek daha çok katlı, kanurtsuz tasanmlar restorasyon projesi olarak kabul ve tasdik edilmiş ve bunlara göre yapılmış binalara oturma izni verılmiştir. Gene bu kurullarca eski köşklerin bahçelerine yenl binalar yapılması ilave olarak kabul edilmiştir. Ada mahallelerinin yeşilıni kaybederek büyük ve yüksek binaların oluşturdugu birer taş yıgınına dönüşmesıne sebep olmuş ama yap satcılık çok kârlı bir iş halıne getırilmiştır. Artık tamamen dolmaya başlayan Iskân alanının büyütülmesi düşünülmüş ve Adalar'ın çamlık ve yeşlllığıne el atılmıştır. Mevslm kısalığı nedeniyle kazancı artık doyurmayan ada otellerinin çoğunun kapatılarak, binaların apartmana dönüştürüldüğü gerçegi ilgılilerden gizlenmiş ve Adalar'da otel ve turizm gereksınimi ilerı sürülerek Bakanlar Kurulu'nun Büyükada'da "büyük tur" yolunun tüm çevresi, Heybeliada'da Çam ümanı ve eski sanatoryum bınasının yer aldığı çamlıklann, turistik alan olması kararı çıkartılmış ve buraların yapılaşmasına yeşil ışık yakılmıştır. Bu arada Adalar Belediyesı'nce ısmarlanan ve onun direktiflenne göre yalnız ismı koruma amaçlı olan, bır imar planı da ortaya çıkmıştır. Ne yazık ki bir projede adanın özellik ve güzelliklerı ve gerçekleri düşünülmemiştir. Büyük tur yolundaki eskiden mevcut bulunan binaların turizm amacına tahsisi ve mevcut gazino ve teslslerin geliştirilmesinin yeterlı olacağı ileri sürülmemiş, bu suretle zengin doğanın korunması düşünülmemiştir. Eakiden yeşil alan ve orman sınırları içinde iken son zamanlarda bu sınırların dışına almmış bulunan ve hepsi de belli kişilere ait büyük parsetler turistik yapı alanı olarak planlara ışlenmiştir. Buralara otel, lokanta veya gazino ismı ile yapılacak binaların villa veya apartmanlara dönüştürüleceklerı kuşkusuzdur. Aya Nikola'da ve dilin çamlık olan yönünde ortaya çıkacak mahalleler iskeleye uzak oldukları ıçin oradaki konutların satış olasıiığını ve değerinı arttırmak üzere büyük tur yol kenarındakı ağaçlar kesilerek genişletilmiş, elektrik direklerı dikılmiş; plan notlarma da burada Adalar'a özgü toplu taşıt Işletileceği yazılmıştır.(...) 1/5000 ölçekli planlar tasdik edilmeden, üzenne bugünkü durumu belirtmek üzere kadastro harita dahi işlenmemiş bulunan 1/1000'lik imar planlarında çamttkların denize kadar ındiğl kaymakamlık bahçesinın ortasından yol geçirilerek yeni arsalar üretilmiş ve denız kenanna üç katlı apartman blokları yapılması öngörülmüştur. Olup bitti olarak hazııianmış ve Adalar'ın geleceğıni karartacak olan 1/1000 Ölçekli planların düzeltllmesınde anakent beledıyemizin Adalılarta işbirliğı yapmasını rıca edıyoruz.f...) Nizamdaki eski Haydar Bey çıçek bahçesine yüksek apartman binalarından oluşan bır mahalle kurulmuştur, Kumsaldaki halk plajı kapatılmış ve deniz doldurularak yer Özel bir kulübe tahsis edilmlştir. Tüm kanunlarla deniz dolgusunun yasaklanmış olmasına karşın imar planlarında çekek yerlyapay plajlar için dolgu yapılması öngörülmüştur. Dikkatlerin Körfez savaşına yöneldığı zamanda başlayan, Adalar Belediye Başkanı'nın gormediğinı iddia ederek hâlâ durdurmadıflı Büyukada'daki Anadolu Kulübü önündekı muazzatn deniz dolgusu büyük bir umursamazlıkla hâlâ devam etmektedır. Suların akıntılarını önleyerek yandaki kıyıları çöplük hale getiren deniz canlılarını öldüren, kıyı dantelıni ve doğa güzelliğıni bozan dolguları engellemek şarttır. Adalar kısa zamanda tüm doğal güzellık ve degerlerini kaybederek birer taş yığınına dönüşme tehlikesindedır. Bu yüzden zarartı ve yanlış davranış ve tutumlara karşı hep beraber uyanık ve duyarlı olmamız ılgilileri ve kamuoyunu uyarmamız bir yurt borcudur.^ Cumhuriyet 16 Nisan 1991 Akademi'de Fahrinüsa Zeydsergisinin açılışında Astm Mutlu ünlü sanatçıyla. Ancak yirminci yüzyıl başındaki bu Osmanlı aydın çevrelerinin muhafazakârlığı bugünkü mutaasıp anlayıs,lardan çok tarklıydı.MustafaBey vcailesideinançlarınıtümüylc öznelleştiren, modcrn gelis,melere açık insanlardı. Birbakıma kcndi dünyalan ıçınde laik biryaşarnı doğal olarak benimsemişlerdi. Mustafa Bey'in ıkisi kız ikisi erkck dört çocuğuolmuştu. Kızı Belkis Mııstafa'yı (o zamanlarsoyadı olmadığı içın kızlarbabalarının adını kullanırlardı) Sanayii Net'ise'yc (Güzel Sanatlar Akademisi) göndermişti. Daha sonra eğitimini Bcrlin'dc sürdüren Bclkıs Hanıın ülkemizin ilk kadın ressamlan arasında yer aldı. Ne yazık ki çok genç yaş,ta veremden öldü. AsımMutlu'nunçalışma odasının ve evinin salonunda kendilerine Mustafa'mnresimleridöneminintipiközelliklerini taşıyordu. Oğlu Harun Bey Mülkiye'deokuduveDışişleri'ndeçalıştı.Halep'te görevliyken genç yaşta hastalandı ve ya^amınıkaybetti. Büyük kızı Sıdıka Hanımda Mülkiyemezunu ve MülkiyeMektebi'nde hocaolan.milletvekili veUlusgazetesıyazarıZeki Mesut Alsan'laevlendi. Asım Mutlu'nun anne tarafı 'Ayni' ailesindendi. Büyük dayısı Ayni/ade Mehmet Ali Bey üsmanlı bürokrasisı içinde mutasarrıflığa kadar yükselmişti. Emekli olunca Darülfünun'datasavvuftarihi müderrisi oldu. Budönemde Mehmet Akif'inyayınıladığı Sebilül Rc^at dergisi çevresinde Tevfik Fikret'inmodernistpozitivistanlayışlanna karşı dinsel temcldeki fclscfi karşı çıkışlarıy la dikkatiçekti. 1933 Reformu sırasında yenidenyapılananüniversıtedeyeralmadı.Küçük dayısı Aynizade Hasan Tahsin Bey avukat ve eğit imciydi. Kısa bir süre Galatasaray Lisesi Müdürlüğü deyapmıs,tı. Asım Mutluböyle bir ortamda aldığı terbiyeninnezaket,saygıvealçakg(>nüllüolmak gibi özelliklerini kişiliğinde erittiği gibi, kendi alanında, Cumhuriyet'in modernist programlarının sessiz ama kararlı bir uygulayıcısıoldu. İlk öğretımıniosıralardaBeyazıt'ta olan FeyziyeMektebi'nde (bugünkü Isık Lisesi) tamamladı. Amcası Galatasaraylı olduğu için Galatasaray Lisesi 'ne gitmek istedi, ancak ailcsi eğitimini Feyziye Mektebi'nde sürdürmcsıni uygunbuldu. Daha sonra oğlu Aykut'u Galatasaray'daokutacaktı. 1930'da Key/.iyc Mektebi' nden mezun oldu. Lisc eğitımını tamarnlamıştı. Güzel Sanatlar Akademisi Mitnarlık Bölümü'nekaydoldu. kapsamınaalınsadaoyıllarınTürkiye'sinde henüzciddi bir mimarlık egitimindensöz etmek pek mümkün dcğıldi. 1930 yılmda Akademi'de öncmli birdönüm noktası yaşandı. Giulio Mongeri Mimarlık Bölümü'nden ayrılmış ve "Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi"nin Akademi üzerindekietkıleridesonaermiijti.Bölümbaşkanlığına Alman Prof. lirnst Egli gctirilmiş,ti. O sıralarda Almanya modern mimari konusunda yaptıgı atılımlarla dikkatleri üzerindetopluyordu. Egli'nin* şahsındaTürkiye bir anda Avrupa 'nın en çagdas mimari anlayışlarıylayüzyüzegeliyordu. Egli, Akademi'de bilim ve teknolojiye dayanan bır mimarlık cğilimimodeliuyguladı.Binaçevre ilişkilerine dikkat çekti. Sedat Hakkı Eldem'lebirlikteTürkmimarlığınıetkileyeeek vebiçimlendirecek "Ulusal Mimarlık" anlayışları gelişmeye başladı. Egli'nin yerini 1933 yılında Hitler Nazizmi nedeniyle Almanya 'dankaçtıktan sonra gittigi Japon «•" Astm Mutlu Akademi'de 1960yılmda düzenlenen mimaribir serginin açtlışında... GüzelSunatlar \l.,ı,ı. >»JW onun buşkunlığı sırasında kültürfaaliyetlerineyönelmişti. Akademiyılları... Asım Mutlu'nun mimarlıkeğitiminebaşladığıyıllardaDcvlet Güzel Sanatlar Akademisi MimarlıkBölürnüTürkiye'ninınimar yetistiren tek okuluydu. 1928 yılmda Mühcndis Mektebi'nde (bugünkü lstanbul Tekniküniversitesi) mimarlık ikiüçyılsonunda seçilen bir uzmanlık dalı olarak eğitim