Katalog

27 TF.MMU/ 1997. SAYI 592 yandan da resim yapiyor. Ölümsüzliiğün peşinden koşmuyor. Yaşamın amacının zamanın ötcsinde iletişim kurmak olduğuna inanıyor. VVharton enaeılıolaylarıhenüzyinni yaşına gelmcdcn yaşıyor. Ödlek olduğunun bilincine isc 20 yaşında varmış Anncsinin katı yapısı vc Ikinci Diinya Savaşı, ıçindeki y ürekliliği tiimden söküp almış. "Hiçbir şey oyaşananlardandahaürkütücüolamaz. En büyükkızımızınölümübilebenibudenlietkilemedi. Yaşadığım cn kötü anlarzaten geçmİ!>tekalmıştı." Bunları söylerkcn gözlerinin fcri sönüyor, ama sulanmıyor. Sesi suyun üzcrindcki birsandal gibi yada uçanbirkuş gibi usulca alçalıp yükseliyor. "Estetik ve etik duygularımın tümünü kuşlarla ilgili gözlemlcrimeborçluyum.Şakıyorlar,havadasüzülüpuçuyorlar.yavrularınavetürdeşlerineiyıdavranıyorlar"diyorvebellibirkonuya ışık tutarcasına, "Kuşlar kötü havadan uzaklaşırlar. Göç cderlcr" diyc ckliyor. Wlıarton çocukluğunda herhalde garip birıydi. Küçükkenhepkuşolmak isterdi. Yatağının altında tultuğu kocaman bir kafeste 100 kanarya bcshyordu. Anncsi isc kuşlardan nefret ediyordu. 17 yaşindayken Ikinci Diinya Savaiji'na katı Idığındatam 250 tanc kuşu vardı. Odaanncsindcn nef'ret ediyordu. \Vharton anncsini yaşamı boy unca sevcmcdi,amabirtürlüiyibıröğrenciolamayan ve okulu kız işi olarak nıtelendırcn babasına tutkundu. VVharton, aileninolumsuz ortamındanuzaklas,makiçinorduyagönüllüyazıldı. Şımdibusaflığınagülüyor. Florida'yamühendislık eğıtımı görmek ıçin gittigi birsıradagcrçeklerleyÜ7yÜ7egeldi,askcrcçağrıldı. Doğrudan ya da dolaylı olarak öldürdü. "Biryıgıninsanıncanınakıydım.Topçusınıfındaolduğumdanbcllibirnoktanınyerini belirleycnvcnlcri vcrırsonraoranınyokolui}Uiıu izlerdim. Tipkı bir oyun gibıydi." Wharton insanlann öldürülmelennc tanık oldu, ama bunu bir tiirlü içine sindircmcdı Amcnkalıların top atcşine tutulduğu gün diişman hatlarını aşıp ikı Almanı tutsak almayaçalışıyordu.'Tutsakaldığım Almanları geri götürüp bir doktordan bcni dışarıya bırakmasmıisteyecektim."Almanlaröldürüldü. VVharton çok kötü yaralandı.çenesihavaya uçmuş, bağırsakları paramparça olmuş, her ikı kulağinin kanalı hasara uğramıştı. Aradanhaftalargeçtikten,ikideamcliyatolduktan sonra bu kez Koblenz'i almak üzere gcri gönderilmişti. Tek yapabildiğı şey kahkahalarlagülmckti. Birtepeyitırmandı.Sokaktaki çatışmaları görüncc bir mahzenc gizlcndi. Mahzenin içi sandık sandık Fransız şampanyası ile doluydu. Tek sağlam cliyle sandığı açıp doya doya şampanya içti. Iki gün boy unca orada sızıp kaldı. \Vharton savaştan korkukonusundaepey dersaldı.Korkuinsanındoğruyuyapmasına cngcl oluyordu. öylesinekorkuyordu ki, hcp yanlış şeylcr yapıyordu. Savaş ona kahramanlıgin da ne oldugunu öğretti. "Ödlek olduğunuz zaman ayırdına vardığınız şcylerdcn birtanesi dc bir kahraman olmadığmı/dır." Wharton'un babatarafı hepüneida Kızilderililcrindcn gelen kahramanlardi. "Onlariçinbcllıbiranlamtaşıyanbiryaşambi^enıleri vardı." Bu değcrlcrindcn vazgevmedikleri için yok edildiler. Ayakta kalabilcn kabilclcrbudcğerlerdenödünvcrcnlcroldu. Iştc bu ncdcnlc Wharton artık ödlekliğı savunuyor. "Ödleklcr insan ırkının ayakta kalmasını sağlıyor." Wharton'un artık adam öldürmck için herhangi bir ncdcni yok. Bir başka Hitlcr'c karşı bile olsa, bir daha asla savaşmayacak. O, bir insanın yaşamı elinden alınamazilkcsınc sıkı sıkıyabağlı. Oğullarının Vietnam 'dasavaşmalannakar^ıçıktı.Bu ncdenle de Fransa 'ya taşındı. Yinc dc kcndi yaşamına son vcrmcyi düsündüğü zamanlar oldu. Üstelik bunu kızı öldüğündc değil dc, babası kanscrle boğuşup öldüktensonraaklındangev'irdi.Çocuklarınaböylcbirşeyiyaşatmakistcmiyordu. t$te bu yüzden kcndisine yaşamda gerckli olan 20 ^ey in listcsini yapmaya koyuldu. Bu listcde sıralananlardan on tancsi eksik olduğunda yaşam artık ya^anrnaya dcgcr olmaktan çıkacaktı. 15 şalma.VVharton'untümkitaplanndaaynıizlcğerastlanır. Buaçıdanyapıtlarıbiranlamda özyaşamsal bir niteliktaşır. "Birdy" onun çocukluğu ve savaş dcncyimidir. "Dad"babasına olan sevgisini irdclcr. "Coming To Tcrms"babasımnölümünüanlatır. "Shrapnel" ile yeniden savaşa döner. VVharton yaşamın insanı her an tuzağadüşürebileceğinin her an bilincınde oldu. "Birdy" birçok yönden bu noktaya değinir. Insanlarıniçindcbulunduklarıbusürckliboğuşma durumu ney in ncsidir? Bu durum nasıl aşılabilir? Kazanmak, yalnızca yaşamını sürdürmck midir? Birdy 'nin Al'adediği gibi, "Olay ların hiçbir neden olmaksızın öylesine meydana geldiğini kabul edemcy işımiz çılgınlıktanbaşkabirşey değil." Olanlar oldu. VVharton kendisinc olay lardan kacıp kurtulmayı öğretti. üöç etmeyı. ün dört yılını gcçirdiği cvi yanarkcn, alevlcre bakarak, "Bir zamanlargözümün içi gibi baktığım her şey yok olup gittı. Artık özgürüm" dıye düşündü. Ama ölürn l'arklı bir şey. Kızı Katc, kocası vc ikı bcbcğıylc birliktc scki/ yıl önce bir kazaya kurban gitti. Katc vc aılcsi bir tarlada yanmakta olan otlardan çıkan duman nedeniyle önünü görcmcyen 18 tckcrlckli bir kamyonun altında kaldı vc yanarak can vcrdi. VVharton, kı/ının kocasıyla tanışmasından hemen sonra tclefbnda söylcdiklcrini bugünmüş gibi anımsıyor: "Baba aşk nedir?" Fatura yüklü gclnıcsin diye kısa kesiyor VVharton vc"Bildiğim kadarıylabirtutkudur,hayranlıktır,saygıdır. Bunlardan ikisi varsa, bcnce yctcrli. Yok eğer üçünc dc sahipsen cennctc gitmck için ölmcn gcrckmiyor"diyor. VVharton kadehini cn çok "yaşama" kaldırmaktanzcvkalıyor. Başkalarıisckadehlerini Birdy'nin Al'a hitabcn söylcdiği son sözlere kaldırmayı yeğliyor: "Bizı yaşama bağlayacak ufacık birşeylcrbulmayaçalışalım."Nevarki,herikisidcaynıkapıyaçıkıTürkçesi.RİTA URGAN Birdy'yi 19H4'te Alan Parker çekmişti. NVharton'a görc cn bunalımlı döncmlerde iki tür tcpkiyle karşılaşılır; savaşmak ya da sıvı^mak. "Birdy'Mştebuikilcmiirdcliyor. Yapıtla Al ile Birdy admdaki ikigcncinyaşadıklarıanlatılıyor. Birdy'ninsevecenvekarizmatik bin olmasınakars,ılık Al savaşımci, maço vc kaba sabadır. Bırdy gclcnekscl di^il gücün simgesidir. "Kadınlann özündc yaşamı kendi içlcrindc yaşamalanna olanak tanıyan korkunç bir güç vardır." Al ise sapına kadar crkcktır; gücünc güvcnerek dışarıda yaşamını sürdürür. Yapıtta ayakta kalabilcn Al, yani daha güçsüz olan kışıdir. Ncvarkibu Al başka biıisinc dönüşmüş bir Al'dır. "Al, Birdy'ycdönüşür." Birdy'yibeyazpcrdedc Matthcvv Modine, AI'iiseNicolasCageoynamıştı. Yönetmcn isc Alan Parkcr'dı. NVharton burada bir üçüncü scçcncğin varlıgınadcğinnıckistemışti;budüşlcmdir. Yani, ınsanı yaşanıa bağlayanancak asla gcriyc çekilmc anlamına gelmeyen imgesel bir bo Amerikalı yazar VVilliam Wharton aynı adla sinemalarda oynayan k 'Birdy"nin yazarı. 20 yıl önce yazılan bu kitap Avrupa'nın bazı ülkclcrinde bu yaz liste başı. Wharton çocukluğunda hep kuş olmak istemiş. Büyüdüğündc de en çok savaştan nefret etmiş. "İnsan ırkının devamını sağlayanlar ödleklerdir" kanaatine varınca ödlek olmaya karar vermiş. Vietnam Savaşı sırasında Paris'e taşınmış Wharton.