Katalog

CUMHURİYET DERGİ F+ K.açkardağlarında,birınacerasıolmuştu. Biz onu yinc kayıp clmiştik o günlerde. AdemhanTortumdanKaçkardağlannagitmeküzeredağlaraçıkırus.Kaçkardağlannın çok güzel biryerinde f ilmi bitmış. Iki günyol yürüyüp Tortum'a gelmiş. Ancak iki film alabilmiştekrar dağlara doğruyürümüş.Bu sefcr de dağda yaylacilar onu hazine avcısı diyebirkulübeyekapatmıs,lar. tkigünaçsusuzkalınışdağınbaşında.Sonraonlariinandırmış ve yol lara düşmüs,. İki ay sonra Tortum'dan Ayderkaplıcalanna ulaşmış. Gazctecilikten aldığı küçük bir maaşı vardı. Onu aldığı gün hepsini filme yatınrdı. Okadarçokanısı varki Ademhan'ın... Yine Karadeniz kıyılarında Perşembe'de çok güzel birnoktabulmuş.Oradanistediğigörüntüyü alabilnıek için, günlerce ağaçlann başındadolaşrnış. Birtürlü istediği fotoğrafı çekememiş. Sonunda kcndisini engelleyen ağacıkcsmeyekararvcrmiş,. Koeabirağacı kestiğindekendisini karakoldabulmuş. Macerasını anlatınca bırakmışlar Ademhan' ı... Fırat boylarını vc Munzurlar'ı bir kitap yapmak istıyordu. Artıkyaşlanmıştı dağlara çıkmaktagüçlükçekiyordu.Kalbidetekliyordıı. Biz, onu sevenler hep rica ediyorduk." Ademhan gitme artıkelinde binlerce malzeme var yap şu kitabını..." Bir yerlerde kalacak diye korkuyorduk, amao bizi dinlemiyordu, "Bu sefer son, Fırat vadisini tabandan bir kez daha geçeyim tamam" diyordu... Son y ıllarda evlenmişti. Evliliği de sıradışıydı.Gençliğindeaşıkolduğuamcazadesininkızı,başkasıylaevlenmiş.ti.Bu"ihanete" küsmüş ve evlenmemiş.ti Ademhan... Y111ar sonra aşık olduğu Perihan Hanım'ın eşi ölünce,buevlilikgerçekleşmişti...Eşidcistemiyordu dağlara gitmesini... I ler seferinde bana uğrardı. Vedalaşır gibi çıkar giderdi. Son kez Munzurlar'a çıkarken bende fotoğraf gezisindeydim. Son gidişinde görmemiştim onu... Fotoğrafçevreleri aylarca onun geri geleceğini konuştular. Ama, ben Perihan Hanım'ıheraybaijindamaaşını almak için indiğı bir kcntten aradığını biliyordunı. Ademhan 1992 yazından beri bir daha aramadı eşini. Bir daha dönmedi Munzurlar'dan... Munzurlar'a aşıktı o. Oradaki yaşama aşıktı. Yaylacıların dostuydu. Çocukların dostuydu. Munzur fotograflarını ondan başka kimseler çekemedi zaten. Bugün de kimseler dizboyu karları yürüyerek gıdip o fotoğrafları çekemez. F.lde kalanlar birerbelge. Ademhan'ın arşivi darmadağın olupgitti,düşündüğü kitap bir türlüyapılamadı. Geçenyıl Erzincan Valisi Recep Yazıcıoğlu onun fotoğraflannı toplatarak bir kitap yaptı. Albümde ancak fotoğraflarınınonda biri var. ünlar dahi onun ne denli çaba harcadığını ortaya koyuyor. Diğerleri nerelerde acaba? Munzur'un karlı tepeleri mahsun kaldı şimdi...Küçücükdağgöllerininkıyısındaki çobanlar her ilkbaharda onun yolunu gözlüyorlar. Bellerindeki öğlenazıklarını Ademhan'ın önüne sermeye hazırlar. Fıratkıyıları onu anyor. Coşkun ilkbaharsuları,coşkularını kimin objektiflerine dolduracaklar. Onun günlerce peşinden koştuğu badem çiçekleri üzgün. Onu scvenler üzgün. Yaşamının tümünü dağlara adayan, yokluklannın acısını sevdayla geçiştiren Ademhan yok şimdi. Beşyildırgözümüzyollarda. Munzur dağlanndan inip Erzincan' ın Güllübağ istasyonundan trene binerek Istanbul 'a gelmesini5yıldırbekledik. Artık onun her yaz dağlardayitmesineahşkınolanlarınümitlibekleyişlcridesonaerdi.Türkbasınınınçelebisi, şair, yazar, fotoğraf sanatçısı Ademhan yok artık. Dağlan o sevdirdi bana. Uçsuzbucaksız karla kaph dağlann huzurunu içime akıtmayı ondan öğrendim. Ne zaman Erzincan'aKcmah'agitsem.Munzurlar'abakıyorum. Basji dumanlı karlı dağlar, Ademhan 'dan selamgönderiyorbana.^ MURAT URAL ' an baygın vücudumu okşayan ipek bir hamağım olsa. Ha$ döndürücü kokuların buğulandığıbirsandığım. Karanlıkormanın gölgesinde ansızın parıldayacak bir çift gözden korkmadan bahçedeki dercde çırılçıplak oynaşabilsem. Çünkü o zaman beni gözetlemenin bedeli, yenıçerının kılıcıyla, beyazdişli,karaalınlıhadımıncllerindenölümü göze almak olurdu " JaleParla,"Efendilik,Kölelik,Şarkiyatçılık" kitabında Victor 1 lugo'nun "Les Orientales"kitabındaanlattığıSara'nınöyküsünde, Sara'nınfantaziağınınduygusallık,tensellik, tembellik, teşhircilikle örülmüş olduğunu söyler. Bu söy lem, asl ında, sadece Hugo' nun değil birçok 19. yüzyıl Batılı sanatçının Doğu'ya bakışınıözetler. Son yıllarda Istanbul'da önemli tematilc sergilerdüzcnleniyor. Genelliklesergilcreaynı konuda kapsamlı kitaplar eşlik ediyor. Sergilersüresi dolunca kapanıyor ve ızleyenlerin belleklerindebiranıolarakyer ediyor. Ancak kitaplar kahcı.ltalyan Kültür Merkczideocak ayıiçinde, düzenlediği"Doğu'yaBakış"adlı resim sergisi nedeniyle aynı başlık altında bir kitap yayımladı.Bukitap Avrupa'nın Doğu'ya bakışı ve oryantalizmsanat ilişkisi konusunda önem 1 bir kaynak ol uşturuyor. 1 ltalyan Kültür Merkezi Müdürii Adelia Rispoli, F'iat ve Vehbi Koç Vakfı'nın destcğiyle hazırlanan "Doğu'ya Bakış" kitabını. "Elinizdebulunanyapıt, ilgili sergi için hazırlanmış olsa da sadece bir katalog değı I, ikiyÜ2 yıllıkbirzamandiliminde ltalyan oryantalisl resım sanatının Islam dünyasındaki değişik çchrelerini sergilemek amacını taşıyan kapsamlı bir inceleme, derın bir soluktur," sözleriylesunuyor. "Doğu'ya Giriş" kitabında bu konuda uz man olarak kabul edilen Maria Antonelh Fusco' ile Maria Antonıetta Scarpati'nin ya zılan yer alıyor. Kıtapta ilk dönem oryantalis sanatçılanneserlcnnden sonra AlbertoPasi ni, Stefano Ussi,Cesare Biseo veTürkıye'dı çok tanınan Fausto Zonaro gibi son dönem sa natçılannresimlerineyerverilmış. kk Y Stefano Ussi (18321901) "Çölde Kadınlar". ltalyan Kültür Merkezi'nin oryantalist İtalyan ressamlarından derlediği sergi nedeniyle yayımladığı kitap Avrupa'nın Doğu'ya bakışı ve oryantalizmsanat ilişkisi konusunda önemli bir kaynak oluşturuyor. Oryantallzm ve Doğu söyleml Sergi ve kitap adıyla tüm Doğu ya da Islan dünyası gibi daha genel coğrafi bölgeleri çağ nştırıyor olsa da bu bakış ıçınde Osmanlı lar'ın ve özellikle Istanbul'un ağırlıklı yer kuşku götürmez. Oryantalist kaynaklardaı Batılı'nın Doğu'ya bakışını ineelemek, her bizlerhemdeBatılılar için önemli olabilir. Avrupa açısından Batı 'nın Doğu'ya yöne lişi sadece çok masumane merak ve heyeca aray ışlannın eseri değildi. Bu yönelimi, on a! tıncı yüzyıldan sonra, özellikle lngıltcre v Fransa'da güçlenen kapitalizmin dünya seft rine çıkma hazırhklarına bağlamak hiç d yanlışolmaz. BuseferlebirlikteBatılılarDc ğu'yu kendilcri için tanımak vc tanıtmak içi zorlandılar. Ve bunun sonucu Batı'da Doğ uzmanları ve uzmanlıği, bilınen adıyla Oı yantalizm ortaya çıktı.BatılılarDoğu'yu oı yantalistlerinmetinleriveçizgileriyle,feth( dilecek ve köleleştirilecek bir dünya olara tanıdılar. Doğu onlar için gerçek bir dünya d < ğil bir söylemdi. Batı kapitalizmi Doğu 'da y; y ılıp ve buradan beslenip yeni sömürgecilı yolunda kararlılık kazandıkça oryantalizm ı onun gölgesinde gelişecekti. Doğu'ya Bakış Romantikoryantalistler ' Carlo Bossoli (18151884)" Doğu Limanı"detay. Yine de 18. yüzyıhn sonlanndan itiban başlayan ve 1830'lardan sonra giderek art; Doğu'ya ilgi olgusunu bu genel oryantaliz çizgisinden ayırmak gerekiyor. Doğu'ya aç ve birtürlüdoymayan gözleı ni çeviren kapıtalizm kendi topraklarınd özellikle aydınlar ve sanatçılar arasında d kırıklıklarına nedcn oluyordu. Kapitaliz karşısında düş kınkhğına uğrayanların içi den yenı bir soluğu gizemli Doğu'da araya