Katalog

2MARI 1997 SAYI 571 15 Bir kahve bile pişiremiyordu ama denemelerinde çağdaş kentlerle ilgili düşleri irdeledi Benjamin. Yitirilmiş birtakım değerleri yeniden bulmanın telaşına kapıldı. Ona göre insanlann düşler aleminin tuzağına düşmesi onlann "tarihsel uyamşını" engelliyordu... çevrllmışti Sorun, goruşlerın israfa varan bır aşırılıkla verılmesınden doğan bır anlaşılmazhk değıldı Benjamın'ın, her turlu uzlaşımcı kuramı gerı teperek kaleme aldığı yazılarında sıradışı bır akıl yuruttuğu ve olaylara dolaylı yorumlar getırdığı goruluyordu Bu yapıtlarda doğaotesı, neredeyse Marksıst meslektaşlarını öfkelendırmek amacıyla tasarlanmışçasına, söylence ve duşle ıç ıçe geçmıştl Bır tartışma sırasında, "Kehanete yer vermeyen ve buna bır açıklama getıremeyen bır felsefenın gerçek anlamda felsefe sayılamayacağını" ılerı surmuştu Kent yaşamının gıderek yoğunlaştığı, modanın, ıstatıstığın ve kıtle kulturunun egemen olduğu bır donemde Benjamın, geleneklere dayalı davranış bıçemlerının nasıl yok olup gıttığını ve insanlann gıderek yaşamın anlamını yıtırdıklerını ızledı Sorun, böylesıne yoldan çıkışların yaşandığı bır çağda, ınsanın kendısını özundekı kentsoylu kolaycı eğılımlere kaptırmadan, bılınç yıtımıne duşmesının onune geçılmesıydı Bellı başlı denemelerınden bırı olan "Özdeşbaskı (roproduksıyon) Çağında 'Sanat Yapıtı" adlı yazısında Benjamın, sanat yapıtlarının tek, eşsız ve geleneklerle örulmuş olduğu bır donemden, fotoğraf ve fılm gıbı, kıtle kulturunun urunu olan ve çok daha gelıp geçıcı bır etkı yaratan, Andy Warhol çağına geçışı anlatıyordu ulaştırılmas) olan supermarketler, alışverış merkezlerı, moda ve tuketım eşyalarından oluşan bır dunyaya destek verdığını savundu Denemelerinde sureklı olarak çağdaş kentlerle ılgılı duşlerı irdeledi Çocukluğun söylencesel yonunu, Marsılya'dakı haşhaşlı gunlerını, Baudelaıre ıle ılgılı çalışmalarını, uyuşukluğun verdıği esrıklığı ve özellıkle de, gerçekustuculerln kente yaydıkları kötu havayı dıle getırdı Tum bu konular enınde sonunda, Benjamın'ln yaşamının son on yılını alan "Arcades=Kapalı Çarşılar" da bır araya toplandı Benjamin, yalnızca kent tarıhıyle ilgili unutulmuş oykülerın su yuzüne çıkartılmasını amaçlamıyor, yrtirılmiş birtakım değerleri yeniden bulup çıkartmanın telaşını yaşıyordu O bu ^ çabasını, Proust'un "Geçmış Zaman , Peşınde" adlı yapıtıyla kıyasladı ve "Bırey olarak, Proust'un anımsama yolunda yaşadıklarını, bızler de moda açısından yaşamak zorundayız," dedi Benjamın'e gore, insanlann düşler aleminin tuzağına duşmuş olmaları onlann "tarihsel uyamşını" engellemekteydı Maddı dunyanın urunlerınden yararlanmak yerıne, ınsaniar yalnızca yenılık olarak sunulan bu tuzağa kendılerınl kaptırıyorlardı Tarıh tınsel gucunu gıderek yıtırıyor, yaşanan olaylar sonsuza dek suren bır tıyatro oyunun sahne donanımlarına dönuşuyordu "The Arcades", sonsuza dek uzanan bır süreç olarak gunumuz soylemını uykudan uyandıracak bır çalar saat nıtelığı taşıyordu "llerleme kavramı, felaket duşuncesıne dayanan bır temele oturtulmalıdır Olayların akışına bırakılması felaketın ta kendısıdır" Benjamın, 19 yuzyıl Fransa'sını sarsıcı bır bıçımde ele alarak, o gunlerde yaşanmakta olan ve gunumüzde de yaşanması surdurulen duşun, gunun bırınde yok olup gıdeceğını umıt edıyordu Çağdaşlığın ınsanlar uzerınde yarattığı korkunç etkıyı yok etmeye uğraşan Benjamın'ın bu çabasının, ıstedığı bıçımde noktalanması olanaksızdı Ne var kı, çağdaş deneylmlerın gızlı mantığını kavrama gırışımı zamanla anıtsal bır boyuta ulaştı Tıpkı Marx ve Freud gıbı, Benjamın de, çağdaş kent nevrozunun labırentınden kurtulma yollarını araştıran son aydınlardan bırıydı Yaşamı ve yapıtlarının ekslk kalan ayrıntıları ıle ılgılı olarak saplantıya varan merakımız, sakın çağdaşlığın ekslk ya da kusurlu yönlerine tutulan yasın bır dışavurumu olmasın?^ VVALTER BENJAMIN VValter Benjamın'ın 1940 yılında ıntıhar edışıyle ılgılı acı gerçekler artık herkesçe bılınıyor Olumunden bır gun sonra gırış vızelerını yasaklayan kararın kaldıpldığı, arkadaşlarının yollarına devam ederek Amerıka'ya gıden gemıye bındığı gıb! Ama, tıpkı yaşamı gıbı, bu gerçekler de zamanla söylenceler alemıne karışıyor Momme Brodersen tn kaleme aldığı yaşam oykusunde de belırttığ! gibı, Benjamın'ın yaşamının son evresıyle ılgılı çok sayıda yazınsal yapıt bulundu özellıkle de, ölüm döşeğındeyken yanında taşıdığı sanılan el yazmaları sonradan araştırmacıların büyuk ılgisını çektı Ne yazık kı, çok klşinın Nuh'un gemisını ararmışçasına peşıne duştuğu bu el yazmaları farelerin hışmına uğrayıp yok olmuştu "VValter Ben|amın Bır Yaşamöyküsü" son zamanlarda herkesın taptığı bu kışlyle ılgılı genış kapsamlı bır başvuru kıtabı özellığını taşıyor 300 sayfalık kıtapta, ıçlerınde Benjamın'ln okul yıllarından kalma belgelenn ve kartpostalların da bulunduğu, yaklaşık 200 fotoğraf yer alıyor Benjamın'ın olgunluk dönemi çalışmalarından, haşhaş uzerıne olağanustu kıtabını, Goethe ıle ılgılı onemlı çalışmasını, kentsoylu aydınların toplum ıçindekı konumlarına devrımcı bır yaklaşım getıren yazılarını ve çağdaş kentlerı ırdeledığı yapıtını okumamış olmanız bağışlanabılır Zıra, gerçek şu kı, sözu edılen bu yapıtlar bır turlu yayımlanamadı Benjamın'ın yaşamı arada bır ortadan yok oluşlar ve kesıntılerle daha da çekıcı bır boyut kazandı Brodersen, Benjamın'ın gençlığınde katıldığı sıyasal eylemlere, Proust ve Baudelaıre'den yaptığı çevırılere değınerek onun gelışıguzel geçen yaşamının da bır gızem taşıdığını vurguluyor Yeninin gizilgüciıne dair... Çağdaş donemın yarattığı coşkunluğun bedelı, "yaşanan bu duyusal taşkınlık sonucunda, buyulu havanın dağıhp yok olması" ıle ödenırdı Benjamın, çağdaşlarından çok daha önce, fılmı, turlu çekım teknıklerıyle "çağdaş ınsanın karşı karşıya gelmek zorunda olduğu, gıderek artan yaşam korkusuna uygun bır sanat bıçımı" olarak gördu Çağdaş dönem, Benjamın'e gore Baudelaıre'den Chaplın'e, yabanıl muzığe ve adam oldurmeye varan, tek bır dalda tutunamamaktan kaynaklanan bır anı değışımler dönemıydı Benjamın'ın yapıtları, çağdaş bır göruş olan ılerlemenin nasıl yetersız kaldığı ve tokezledığı konusuna odaklandı Yenı teknolojıler maddeler dunyasını yerınden sarsmakla bırlıkte, ınsanlar duşler alemınde yaşıyor ve bu ılerlemeye ayak uyduramıyorlardı Yenının gızılgucunu anında kavramaktan yoksun olan bu insanlann arzu ve beklentılerı tüketıcl eğılımlere yöneldı Benjamın, çağdaşlığın gelıp geçıcılığının, ınsanların bılınçaltlarında yatan ve amacı ısteklerın doyuma Kehanetler ve felsefe... Benjamın, kırk yaşında bır fıncan kahve yapmasını beceremedığınden alaycı bır bıçımde yakınıyordu Brodersen'ın kıtabı daha gerçekçı bır yaklaşımla, Alman kulturunu kurtarmaya çalışan bır Yahudl olarak, Benjamın'ın 30'lu yıllarda mesleğınde nasıl tepetaklak gıttığını gozler onune serıyor Kıtapta "anlam verememe" sık sık yınelenen bır kavram Benjamın'ın akademık yaşamına son veren "Alman Barok Tıyatrosu" başlıklı tezı, heyet uyelerınden bırının, "tum çabalarına karşın, bır anlam çıkartamamasından" öturu gerı The Guardian'dan çevıren: RİTA URGAN ddım ondc, ru7gârın bırbınne doladığı dort selvı ağaunın arasınddn basldyıp, toprağın ıçınden gecerek denıze ulasdiı, gı/emlı bır demır tunel, ınsanı vekıyor Paslanmi!> bır merdıven Ln aşağıda kuçuk bırburgaç ın:>dnı cczbedıyor, hıçdurmayan canlı bırsuoyunu Mavının ıçindekı beyaz Tuncldcdağın rengını goruyoruz Önccbırayağımızlasonradığenyle,oynayanbasamaklaradıkkatlıce basıyoruz Usulcaotuyorlar.herbasısıçınbır sesduyuluyor Bırdenbıretunelıntavanıgokyıi7iınc açılıyor, anıden, sadece aşağıdakı dalgdların oyununu değıl, aynı zamanda kar^ı ddğların eteklerını de gorebılıyoruz Bır adım daha atınta, engın dcnız karijimızda ve bıradım sonra, dağlardenızlervetumevren, Denız motorları genış kavısler çızerek, kuçuk, cam gıbı berrak kortcze gmp çıkıyorlar Yüzyıla vurulmuş damga... Ikı adım sonra onunuze, yolunuza cam bır levha çıkıyor "lsımsi7İenn amsına saygı gostercbılmek,ısmıbılınenlcrdcnddhd7or Bu taı ılıı aıııt ısımsı/lerın anısınd ddanmıi}tır" Açıkrenklı levha,dalgalarınoluşturduğu burgacın yukansında merdıven gırışındekı selvılerı yansıtıyor Cazıpvedavetkârbır vikmazsokağınsonundayız I evhaıızerınde lcbcnırnaksım Arkamı donup levhayayaslanıyorurn vedoğrucagokyu/unun bcyd/ına karışan basamaklaı a doğrıı bakıyorum Benjamın' ın beraberındekıkâğıtlarladolu ma sıkıntı veren çantası ortaya çıkmadı Poıstutanagınagore çantnsında bulunması geekenbırka<,"cartasy papeles"kaybolmıi!>uı Onunanla^ılması/oı cscrlcrıoldukçaaz okundu Katalonyasahılındebulunanbulevhadakı ya7i, onun belkı de en kalıcı mırası Bu anıt kanal, akla hemen Bcrlın kentını getınyor,burayakd(,anki!}inındoğumyennı Bu yuzdenBerlınlı'lerburayıbırkezolsungormelıler, hayır5>adeceonlardeğıl,tumAlmanlar'!}ımdılerdeYahudı]erıçınbıranıtyaptırmay ı dusunen herkes, bu mcrdı venlerden bır kezolsunınmeh Bu, sddece bır anıt değıl,bu yuzyılavurulmuşbır damga ve yenı bırolçut Bu sanat eserını yaratan kışı, belkı de bu y uzden,zalımlığımi7unutulmasındıyebuanıtı dıktı Hıçkımscolanlardandersalmadı Bır tekınsanıı,ınboylebıranıtdıkebılcnkısıye, sadeteona, altıınılyonınsanıçıntekbırme7artaşı dıkme ıznı verılmelı Yıne ıstasyondan tren seblerı gelıyoı, sankı yaradılışsi7İanıyormuscasına, dalgalarkayalaraçarpıyor Fırtına,tıpkı çelıkten bırağıt bora7anı gıbı paslı merdıvende yolıınu arıyor, Pıreneler'ıdenızeulaştırankayalıkların etrafındakı sahıl yolu karşıda kıvnlarak U7anıyor Sonra korfezın uzerınde, VValter BenIdmın'ınkadennıbelırleyencskıgumrukbındsı gorunuyor Buranın hdvası ınsanın ıçını burkuyor Berlın daha farklıdır, orda deni7 yoktur Ama orda dabi7, geçmısımi7inmerkezını sonsu/a dek oı tecek olan bu gozyası okyanusunu unutmamalıyız, tıpkı geletekte bu yuzy ılın hıcbır Alman hdi ıtdsından eksık olmayaıak olaıı, Akdenız' ın keııarındakı bu kuı,uk sııııı ve kacı^ noktasmdakı Port Bou'yuunutnıayatagımı/gıbı ^ I rankjurter Allgemeıne Mugazin 'den <, evrildi IDAKOY ÇİFTLİK EVİ YKŞÎL ALTIN SARI ALTIN Knrnıkl ınmı/ı igırladığımı/ tvımızın hulundugu l drcmlt KcırİL/ı duııy ının cn nıtclıklı /cytınyagının urctıldıgı bır holgcdır Yc^ıl «l(ın oljrık nıtclcychılcccgımı/ doğa hınk tsı bu /engınıık pdra olıinık tılkc ınsnnımn ccbınc vc saglık ıılarık ıü btdenıne akmaktadır Aynı yüre bır ba^kd /cngınlıgı dt Inprağında saklamak tadır sdn altını AıiLak bu allını LKIL tlmık ı^ın loprağın sıyanurk ayn^lırılrnaM gerekıyur kı bu d,ı yc^ıl ıırtııntln, ycrallı sulannın dcnı/ın olmesı anlamına gelıyor Kom^ularımı/ llavrdıı vc Hcrgama ınsdnı doğdl ularak •«rı allını dtgıl yı&ıl allını ıstemekte vt dırı.nmckledır (, cvrtyı (ildunncyccck ycnı bır urctını lcknıgı bulunun (aya kadar varsın san ıltınımı/ toprağımı/da kalsın M l r t lyı hyılımı/ ~> 10Ü 000 II Klşı/Gun Yaııııı paıısıynn (rnıp Kehborlıgı Strm Iskender A/jIoglu/(.amlıhcl Koyu 1 drtmıt İLİ/1 cık.\ 0266 « 7 14 02/1X7 11 VI »8 marfta sokaktayız şışlı abıdeı hurriyeVtc "aıtık örgutlu " mıtingindeyiz »"kadınlar, şeriat ve çağdaşlık" taldalan kadınlnı an/atıro/ • kedl kadınlar ozguı ve zalım Takslm'den Tunel e Beyoğlu Rehberllk.Kumanya dahll 1 500 000 Tl 9 MART MANYAS KUŞ CENNETİ CUMALIKIZIK APOLYONT GOLU Ulaşım YP Konaklama dahll 7 000 000 TL 8 9 MART TARIH KULTUR GEZISI tpeuhun mağden yaredlr slnede eskl sevgill igumrük biriiği kadınlann > aıuumunu değiştııdt mı'< ramize erer,| semra can, feyhan giiver ve ayşen baloğlu Ulaşım YP Konaklama dahll 7 000 000 TL 22 23 MART SAf RANBOLU 9 MART PAZAR SEYREK LİC