Katalog

4 KADIN CUMHURİYET DERGİ Siyasi nedenler ya da savaş yüzünden ülkelerini terk etmek zorunda kalanlann yüzde 80'i kadın. Ancak bu kadınlar sağlanan olanaklardan yeterince yararlandınlmıyorlar. Sığınnıacı kadmsa S ığınmacı olmak zordur. Ama sığınmacı kadın olmak daha da zor. Çocuklanyla birlıkte dünyadaki tüm sığınmacıların yüzde 80'ini oluşturan sığınmacı kadınların durumu, ne yazık ki pek iç açıcı değil. "Daha çok ve daha iyi şeyler yapabilirdik. Biryerlere geldiğimizi kabul ediyorum. Fakat önümüzde daha çok uzun bir yol var." Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) Sığınmacı Kadınlar Koordinatörü Ann HowarthWiles, son beş yılda örgütün yaptıklannı böyle özetliyor. Sığınmacı kadınların sorunları nedense hep ikinci plana atılıyor. Her zaman daha önemli, daha acil çözüm bulunması gereken sorunlar öne çıkıyor. Yalnızca sorunlar gizlenemeyecek duruma gelince (Bosna'daki ve Somali'deki kadınlara yönelik kitlesel tecavüzler gibi) bazı geçici önlemleralınıyor. Oysa ki zamanında yapılan bir müdahaleyle bu acılar hiç yaşanmayabilirdi. Yaklaşık on yıl önce UNHCR, sığınmacı kadınların hakları olan yardımlardan gerektiği gibi yararlanamadığını fark ctti. Bunun üzerine, tümüyle kadınlardan oluşan bir komisyon kuran UNHCR, kadınlara yönelik hizmetlerdeki aksayan noktaları saptayarak, bunları düzeltme yoluna gitti. Bu komisyonun çalışmaları şu gerçeği suyüzüne çıkardı: UNHCR, bir art nıyeti olmasa da kadınların özel gercksinimlerini önemsemiyor, gözardı edıyor. Sığınmacı kadınlar, erkeklere oranla daha fazla yardıma gcreksinım duymalarına rağmen, her zaman geri plana itilıyor. Sığınmacı kadınların pek çoğu tek başına veya çocuklanylakaçmak zorunda kalıyor, çünkü eşleri ya öldürülmüş, ya sa vaşmakta ya da savaşta esir alınmış oluyor. "Kadınlar hiçbir zaman kasten kenara itilmedi" diyor HovvarthWiles. "Bize ihtiyaç listesı sığınmacılann oluşturduğukomisyonlannbaşkanlarıtarafındaniletilir. Bu başkanlar genellikle erkektir ve kadınların özel gereksinimlerini bilmezler. Örneğin yemek pişirmek için oduna ihtıyaçlan olduğu bazen akıllarına bile gelmez." UNHCR'nin yanı sıra hükümetlerdışı örgütlcrde(HDÖ) sığınmacı kadınların özel durumlarını dikkate almadıklarını zaman içinde fark ettiler. llk kez 1988 yılında HDÖ'lerindüzenlediği uluslararası bir semıncrde sığınmacı kadınların özel durumları görüşüldü.l988'de ayrıca UNHCR'nin Yüksek Komiser Yardımcısı Eugene Dewey, Kanada hükümetinden yardım talebinde bulundu. Kadınlara yönelik başaniı yardım programlarıyla haklı bir üne sahip olan Kanada, UNHCR'yedestek verme taahhüdündc bulundu. Kanada ve UNHCR'nin işbirliği sonucu oluşturulan komisyon, kadın sığınmacıların durumlarını düzeltmek amacıyla öncelikle bir strateji belirledi. Sonra eğitim programlan düzenlendi. "Insana Yönelik Planlama" adı verilen bu programlar çerçevesinde, UNHCR'de çalışan görevliler, yaşh, çocuk ve kadın sığınmacılara yönelik kapsamlı bireğitim gördüler. "Bu eğitim programlannı yalnızca kadınların ihtiyaçları üzerine odaklamak istcmedik. Zaten bu yaklaşım yarar yerine zarar verebilirdi. Hedefimize ulaşmak için tüm sığınmacılan kapsayan bir eğitim programına öncelik verdik" diye konuşan HowarthWiles'a göre bu programlar zamanla büyük deği şikliğeuğramış. Dünyanın jeopolitığı değışime uğradıkça, .sığınmacıların yapısında büyük farklılıklarmcydanageliyor. Afrika'dakı sağınmacı kadınlara yönelik programların Bosna'daki sığınmacıların gercksinimlerini karşılamakta yetersiz kaldığı bir gerçek. Sığınmacı kampları, ılk baştan kadınların gereksinimlerini dikkate alınarak tasarlanırsa sığınmacı kamplannda yaşanan pek çok tatsız olay engellenecek. Özellıkle yanında eşi olmayan annelerın ve kadınlann kalacağı yerlerin özenle seçilmesi çok önemli. Diğer sığınmacı lardan uzakta yaşamak zorunda bırakılan kadınların ve yakacak toplamak ıçın kılometrelerce yol kateden kadınlann cinsel tacıze uğramalan için neredeyse davetiye çıkanlıyor. HovvarthVViles, kamp sorumlularının sağduyulu ve iyi niyetli yaklaşımlan sayesinde kadınların bu kamplardan yara almadan çıkabileceğini iddiaediyor. Kadınlar Komisyonu Başkanı, başaniı kamp yönetimine örnek olarak Meksika'dakı Guatemalalı kadın sığınmacı kampını, Malavi ve Zimbabve'deki Mozambikli sığınmacı kadın kampını ve Pakistan'daki Afgan kadınların kampını gösteriyor. Adetler... HowarthWiles örgütün içinde birbiri ile çatışan iki farklı görüşün yer aldığını söylüyor. "Yetkililerin bir kısmı örgütün sığınmacıların gelenek ve göreneklerine müdahale etmemesi gerektıği görüşünde. Bunlara göre kamp sorumluları sığınmacıların adetlerine karışmamalı, geleneklerine saygı göstermelidir. Bu âdetlerin arasında kadınların çarşaf giymcsi, zorla evlendirilmesi, kız çocukların eğitimine önem verilmesi, hatta kız çocuklann sünnet edilmesi say ılabilir. Ben bu görüşün koşulsuz desteklenmesine karşıyım. Şöyle ki, UNHCR'nin bir diğer işlevi dc insan hakları ihlallerine karşı çıkmaktır. Gelenek ve görenek adı altında kadınlara baskı vc şiddet uygulanıyorsa bunlara artık eskisi gibi göz yumamayız. Bizim en önemli görevlerimizden biri de sığınmacıların yenı yaşamlanna uyum sağlamalarına yardımcı olmaktır. Arkasında her şeyi ıle bağlı olduğu aılesını bırakıp kaçan bir kadının yabancı bir ülkede bunalımagirmesikaçınılmaz. Yenı rolüne alışıncaya kadar dcsteğe ihtiyacıolacaktır. Budesteği verırken baskı yapmamaya özen gösteriyoruz; altcrnatifleri kadının önüne se Mali 'den Moritanya 'ya sığınan bir grup kadın ve çocuk.