Katalog

21 MAYIS 1995. SAY1 478 Negre'yibastılar. Ramon yaşlı bir köylü. Galiba Isla Negre'de Neruda'dan "Companiero" (Companicro= Yoldaş) diyc sözetmekençok Ramon'un hakkı. Şimdi kış uy kusuna yatmışa benzeyen Sili Komünist Partisi'nin Valparaisoörgütündcyönctıcilikyapmış. DoğmabüyümelslaNcgre'li...Makineli tüfek gibi konuşuyor. Sustuğu anlar, o hiç sönmeyen ve bitmeyen cigarasındanbirsolukçektiğianlardanibaret. Bizımçocukbakicılığındanyctişme"çcvirmen"in Almancası çoktan iflas etti. Ramon'un Ispanyolcasındanbirşeylerkapmaya çabalıyoruz. İsla Negre... Faşisto... Pinochet... Militaristo... Companiero Pablo Neruda... filan gibisindensözcükleruçuşuyor. Anlaşamayacağız bcsbelli. Biz yavan yavan sıntıyoruz. Bilcğimizı tuttu. Yürüdük. Birliktc Pablo Ncruda'nın kıılübcsinegirdik. Müzeleşmiş. Bakımlı. Her şey olduğu gibi bırakılmış. Masa, biblolar, tablolar, tablolar, tablolar, heykeller,heykelcikler...Kulübenin çalışma odasının bir köşesi dc olduğu gibi bırakılmış. !2Eylül 1973günüoldugugibı. Masanınyanındabir kanapenin üstündebırkâğıt tomarı. Neruda'nınclyazısıileş.iirleri.Dağınık bir kâğıt tomarı. Ustünde çamurlubirpostalizi... tulmuşbircumhuriyetçikomünist mimar Arraqua çizmiş planlarını. Ama Neruda vedostlarıplana o kadarparmakatmışlarkiortayakolektif üretilmiş birmimari çıkmış. Duvarda Mathilde Urratia'nın bir tablosu. Sürrealizmin hoş bir örneği. Incecik narin bir boyundan iki baş çıkıyor. Biri Neruda'yı tanımadan öncekı Mathilde Urratia,öteki Pablo Ncruda'nın büyük aşkı ve karısı Mathilde Urratia. Başlar arasında bir fark var mı,diye sormayın. Yok vevar. Ha,birdearkadabuaşkyuvasının, La Choscana'nın silueti. Siluet hem La Choseana, hem Neruda. lmza: Diego Rivera. Bizhabire saate bakıyoruz. Uçak kalkmak üzerc. Dinçer Sümer sessiz ama bcsbelli saatc küfrediyor. Neruda'nın çalışma masasına birbiz, bir Dinçer Sümer oturdu. Burhan Eliş'indeklanşörüçalıştı. AcepmasayaoturdukdıyeDinçer'lebirlikte şiirfilandöktürebilirmiyiz? DERGI DEN Merhaha, Çevreyi kirletenlerin korkulu riiyası Greenpeace geçen hajia Ege'deicli. Hem de rengarenk şişme botları ve gemisiyle. Nükleer santrallann, az gelişmiş ülkelere gönderilen zehirli çöplerin, tertemiz sulara dökülen fabrika atıklannın diişmam Yeşilbarış, Izmir Körfezi 'nin kahverengiye dönüşen sularına bekçilik etmeye gelmişti. Yeşilbarış 'ın dünya çapında faaliyet yürüten yedi gemisinden biri, kirlenen tzmir Körfezi için ülkemiz sularında eylem yaptı. Yaklaşık çeyrek yüzyıldır faaliyet yürüten ve Türkiye de de sık sık protesto eylemlerine girişen Greenpeace in burada henüz ulusal düzeyde bir temsilciliği yok. Ama kayıtlı 3 milyon üyesi arasında Türkiye den isimler de var. tlişkiye geçmek isteyenler için Hollanda daki yönetim adresini sayfalarımızda bulacaksınız. Kapak yazısı için kullandığımız fotoğrafları Greenpeace Türkiye sözcüsü Berto Hullu dan aldık. Teşekkür ederiz. Latin Amerikah şair Pablo Neruda 'yı sevmeyen azdır. Şili deki Pinochet darbesini planlayanlar ve çamurlu çizmeleriyle, silahlanyla uygulayanlar işte, onu sevmeyenlerdendi. Askeri cunta halka ve demokrasiye karşı saldırganlıgını Pablo Neruda'danda sakınmadı. Darbenin hemen ardından şairin yaşadığı evler asker çizmeleri altında çiğnendi, şiirleri yerlerde sürüklendi. 1973yılının 12Eylülü'ydü. İsla Negre deki kulübesi darmadağın edilmişti büyük şairin. Neruda darbenin actsına dayanamadı. Bugün müze haline getirilen bu kulübenin öyküsünü Aydın Engin yazdı. Şiirlerin üstündeki çamurlu postal izi hâlâ duruyormuş. lyi haftalar dileğiyle... tpek Çalışlar CUMHURİYET DERGİİMTİYAZ SAHİBİ BERİN NADİ • BASAN VE YAYAN YENİ GÜN HABER AJANSIBASIN VE YAYINCILIK A.Ş. • GENEL YAYIN YÖNETMENl. ORHAN ERİNÇ • GENEL YAYIN KOORDİNATÖRU HİKMET ÇETİNKAYA • YAZIİŞLERİMUDURLERl DİNÇ TAYANÇ (SORUMLU). İBRAHİM YILDIZ • YAYIN YÖNETMENİ İPEKÇALIŞLAR• GORSELYÖNETMEN.AYNURÇOLAKB REKLAM MEDYAC KAPAK FOTOÛRAFI: GREENPEACE ARŞİVİ'NDEN Yaşlı, yorgun ve hasta... Yeniden İsla Negre'ye dönelim. Bir gün önce tek başımıza gezdiğimiz o masalsı Pasifik köy üne.... Akşamüstü. Neruda'nın masasını kurduğu yerde bir kaç masa var. Latin Amerika'da yaz bitmiş, sonbahar çoktan başlamış. Havaserin. Pasifik'ten bitmek bilmeyen bir rüzgâr esiyor. Tek turist biziz. Ne güzel. Azötede, on beş yirmi adım ötede Neruda'nın kulübesi. Onun içkisini, PiscoSour'uyudumluyoruz. Anlatıyorlar. 23 Eylül 1973 günü, Pinochet'nin uğursuz darbesinden tam on gün sonra kara haber gelmiş: Pablo Neruda Santiago'da, Santa Maria Kliniği 'nde ölmüş. Kalbi, yaşlı, yorgun ve hasta kalbi, faş. izmin karanlığını kaldıramamış. Anlatıyorlar. O akşamüstü. 23 Eylül 1973 'te günbatımına doğru. Kimse kimseyi çağırmadan, kimse hiçbirşeyi örgütlemeden tsla Negre'nin balıkçıları, temizlikçi kadınlar, postacı (o filmi görmüş müydünüz?), eski ve yeni komünistler, bir kaç K.ızılderili burada toplanmışlar. Bardaklara Pisco Sour konmuş. Onun içkisi. Bir "yoldaşı" konuşmuş: Sözcük sihirbazı, müebbet âşık, companiero Pablo Neruda için... tsla Negre'nin uslanmaz haylazı için... Birdıkiştedevirmişleriçkilerini. Biri tsla NegrelilerevePasifik'e doğru, bir uzun şiirden bir küçük dörtlük okumuş: Ey köpüklerin anası / Sonsuz yalnızlık/ Ben sevincimi buraya kuracağım / Görülmemiş acımı... Sonra sessizce dağılmışlar.^ • •• İspanyolcaydı ama anladım 12 Eylül 1973 sabahı İsla Negre 'dekikulübedarmadağınedildi.Militarist hoyratlık ve faşist barbarlık, Allende'nin Paris Büyükelçisi, 1952 Dünya Barış Ödülü, 1971 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi, Şili Komünist Partisi'nin seçilmiş senatörü, İsla Negre'nin uslanmaz haylazı Rıcardo Eliecer Neftali Reyes y Basoalto Pablo Neruda'yasaldırdı.Şiirlerpostalçamurunabulandı;birbaşkadevrimcininMeksikalıressam Diego Rivera'nın armağanı obenzersiz "Pasifîk Kıyısuıda Akşam Güneşi" tablosu paramparçaedildi.Oturduğuünlühazıriskemleparamparçaedildi.Güney'dekikızılderili kabilelerden armağan, granitten oyma, kanatlannın ucu ak, And(Dağları) Kartalı paramparçaedildi. isla Negre paramparçaedildi. Ramon'un yaşlı veniceacılarlatanışmış yüreği paramparça edildi. Pablo Neruda hastaydı. Santiago'daki evi La Chascona da basıldı. Orada da şiirler postal çamuruna bulandı. Barbarlıktan yatak odası da payını aldı. Ispanyol lç Savaşı 'ndan kurtulan ve Şili'de siyasi göçmen olarak Neruda'nınkanatlarıarasındayaşayanbirCumhuriyetçinin,Granadausulüdokuduğuipek yatak örtüsü bir süngüyle boydan boya delindi.Buyatakodasınıbölüştüğü.güzellergüzeli, üçüncü ve son karısı ve son aşkı Mathilde Urratia yıllar sonra evin,LaChoscona'nın her yanını onarttı, düzelttı, eskiden nasılsa öyleyaptı. Yatak odası hariç.Ooda 12 Eylül akşamı nasılsa öyle bırakıldı. La Choscana bugün müze. Ama yatak odası müzeyi gezen Şili ince uzun bir ülke. Bir yanı geçit vermez And Dağları. Öteyanıgöz alabildiğine Pasifık... Deniz, Neruda 'nın yaşamında, şiirinde baş rolde. Nitekim en sevdiği fotoğrafında da başına bir denizci kasketi kondurmuş. lere kapalı. Mathilde Urratia'nın vasiyeti böyle. Cumhurbaşkanı Demirel'in sanat danışmanı, kırk yıllık arkadaş Dinçer Sümer, bir deMilliyet'tenBurhanEliş. Demirel'leGüneyAmcrikagezisınckatılan 180 kışilik "heyet"ten hiç olmazsa Neruda'nın Santiago'daki evini gezmeye ikna edebildiğimiz topu topu iki kişi. Dinçer Sümer aslında dünden teşne de resmi görevinden dolayı kaytarması zor. Sonunda sabahın köründe La Choscana'nın kapısında bittik. Neruda Vakfı'ndan görevlidelikanlılardahasabahmahmurluğunu atamamışlar üstlerinden. Kapıy ı açan esniyordu, bilet kesen de kahvaltı için kızarttığı ekmeğikemiriyordu. Buevbirdünya. Neruda'mndünyası. Ispanyol lç Savaşı 'ndan kur (Ey okuyucu, eğer bir gün bir gazeteci size IslaNegre'yianlatırda, IslaNegrelilerinağzından 23 Eylül 1973 günbatımını dinleyip size aktarır da ardından gözlerinden sıcak yaş damlalannın y uvarlandığını eklemezse, bilin kiyaşiiredüşmandıryadayalancınınteki...)