Katalog

5MART1995. SAYI467 KADINTARİHİ 5 dum. Birakrabagibi... Kadın tarihini çokzevkli ve önemli buluyorum. Hatta bir dönem, kadın hareketi '80 lerde başladı diyorduk.Geçmişimizi bilmemiz gerekiyor, yalnız Türk kadınlan için değil, dünyadaki bütün kadınlar için. Kadın çalışmalarında kadın tarihinin önem kazanmasının nedeni de bu. Kadınların yapmış olduğu mücadelcyi duymak, öğrenmek, dünyayı değiştirme konusunda güç veriyor, umut venyor. 1980'liyıllardaTürkiye'dekadınhareketi farklı biçimde başlıyor. Aile ıçi ılişkiler, tecavüz, dayak, şiddet ön plaOsmanlı Kadın Hareketi adlı kitabınyazan Birbirleriniaydınlatmaaracı.Budergilerin,güna çıkıyor. "özel olan siyasaldır", deSerpil Çakır 1960 da Erzurum'dadoğdu. Dok nümüz kadın dergilerinden farkı nedir? Aslında niyor. Bueylemci dönem 1990'larda tora çalışmasım 1991 de tamamlayan Serpil çok farkı var. Bugün Kadınca gibi dergilerdaha bitiyor, ama kadın hareketi süreklilik Çakır, halen Istanbul Üniversitesi Kadın So çok Batı 'daki örneklerinin biraz da Türkiye'ye gösteriyorvebitmiyor. Kadınlar değirunları Araştırma Merkezi 'nde öğretim görev uyarlanmışbirkopyası. Amayüzyılınbaşındaşiyor, siz değişiyorsunuz, ben değişi ki dergi leri kadınlar için bir işlev yüklenen, lisiolarakçalışıyor.Buaraştırmadanyolaçıyorum, kadınlar artık bireysel olarak seslerini üstlenen bir ey lem oluşturan bir araç. kanŞeymaReisoglu, Ankara 'dasubat, Istanyaşamlannı değiştirmeye çalışıyorlar. bul 'da martta UrartSanat Galerisi 'nde "MuAraştırma yöntemide çok önemli. SatıraraBaskıdan, yasaklardan kurtulmaya habbetNesneleri "adıyla birdesergidüzenle lannı okumanız gerekiyor. örneğin bir ilan varçalışıyorlar. di. Sergide Kadınlar Dünyası kadınlarının dı.tirajlannıburadançıkarttım. 1920'de Adagözlerivar. Çakır, Osmanlı kadın hareketi ça na'danbirmektuptaşöyledeniyor "lçimçok sıKadınlar kendilerine dayatılan bir lışmasını nasılyaptığım ve bu hareket içinde kılırken bir gün, bızim dergimizin pembe pemyaşamı kabul etmek ıstemiyorlar. Bayeralan kadınlarınyaşamlanna ilişkin daha be sayfalannı görünce birden kalbim müthiş na hiçbir ideolojinin, hiçbir insanın, sonra elde ettigi bilgileri dergimize anlattı. şöyle yaşaman gerekiyor demesini isçarpmaya başladı, eve geldim ki baktım dergi temiyorum. Sırf kadın olduğumuz bana postalanmış, demek ki yeniden çıkmış için.sırfcinsiyetimiz farklı diye belli u çalışmayı yaparken başlangıçta bu dergimizçoksevindim". yasaklarlayaşamamızgerekmiyor dikonuda nereye bakacağımı henuz bilKadın Dergisi, Kadınlar Dünyası, Kadınlara Serpil Çakır'ın araştırması beş yüa yayılmış. ye düşünüyorum. miyordum. Osmanlı kadınlan üzerin Mahsusgazete, 1928'ekadarepey dergi çıkmış, Pekiyi bu kadınlar kimdir? de epeyce yazı vardı. Fakat çoğu er sayılan kırkı aşan dergi var. Bu kadınlarmüca talep etmek neredeyse cumhuriyetezararverBu kadınlar hakkmda uzun süre bilgi bulamakeklerin kadınlar üzerine olan düşünceleriydi. dele etmişler, yeni bir dünya yaratmanın yolla mekanlamınageliyor. Ancak, 1950'lerdebu Harem üzerine Batılı gezginlerin yazmışoldu nnıaramışlarveisyanlannıçözümlerleaçıklakadınlar nerede diye soruluyor. 1954'te galiba dım. Keşkediyorum 1970'lerdeyapılsaymışbu ğukitaplar vardı. Ancak önemli olan kadınların mışlar. Halide Edip, "Evet,"diyor"Atatürk bizim için araştırma. Ozamanyaşayanlan bulmakmümkendi ifadesine ulaşmaktı. Hakkı Tank Us Kü1890'larde ilkdergilerçıkmayabaşlıyor. Ka çok şey yaptı, ancak biz kendi mücadelemizi bı kün olurdu. Ama yine de hcp kafamda birini yakalayabilmek vardı. Hep birsıcaklık hisseditüphanesi 'nde kadın dergileriyle tanıştım. Bel dınlar kendilerinı ifadeediyorlar. Sadece entel rakmamalıydık. Bizdeçokçalışmıştık"diyor. yordum, onlarla aramda. Tesadüfen dergi leri tali sayılar Millet Kütüphanesı'nde de Kadın dergilerini tanıyıp, Kadınlar rarken Ul viye Civelek diye bir isme rasttadım. vardı. Oradan gerçekten çok zengin bir Dünyasını incelemeye karar verinceen Bu bizim Ulviye Mevlan'dı. Kendisi, bu isimle kaynağa ulaşmış olduğumu anladım. ince detayına kadar taradım. Konular fakültedcn hocamın akrabası çıktı. Onun kanaÖnemli olan siz nasıl bakıyorsunuz? ele alınıyor, tartışılıyor, örneğin MüNereye bakıyorsunuz ve neyi araştınkerrem Belkıs kendi adresını venyor ve lıylayeğenim buldum Evlatlığına ulaştım. Kadınlann soyadlannın evlilikle değişmesi onlayorsunuz, sorusu. Bilime, tarihe, sosyokadınlarla tartışmak istediğini söylülojiye.psikolojiye kadın bakışıylabakyor. Kadınlan harekete gecirmek için, nnnasılkimliksizleştirildiklerininveonlanizmak. Bunun için özneye kadını yerleşçalışmak isteyenler için bir ortam oluş lemenin ne denli büyük bir handikap taşıdığının tirmek ve bütün soruları tersine sormaturuluyor. Kadınlann çoğu çalışmadık göstergesiydi. Ulviye Mevlan Üçüncübirkez ya başlamak. Gercekten kadınlar hiçlan için bir başkasına.birerkeğcmuh evlenince Ulviye Civelek olmuş. Evi Sultanahmet'te. Antakya'dan okumaya gelen Ali Civebir şey yapmamışlar mıydı? Tarihi ertaç. Nc yapacağız sorusunu soruyorlar. kekler yazıyorlar çünkü. Kendi probGenelde şöyle diyorlar: Toplanalım.bir lek'le tanışmış, birbirlerini sevmişler, evlenlemlerini ve kendi yaşamlannı tarihe arayagelelim. Verdiğimiz birkaç meci mişler. Ancak yaş farkı nedeniyle ai lelerinden geçiriyorlar. Kadınlann yaşamı da bu diye birikir, bir tezgâh alınz. Böylece, kabul görmemişler. Ama çok mutlu olmuşlar. anlamda önemsiz oluyor. Fanile, çorap örebiliriz." Yakup Kad Kocası, Ulviye'nin ölümünden sonra Antakya'da bir sokagı restore ettirdiği gibi, bir kütüpri'nin dediği bir laf var, feminizm keliAcaba Cutnhuriyet öncesinde veya hane, bir çeşme ve bir de anıt mezar yaptırmış mesiyokTürkçede. Bunedenle gerekdaha önce kadınlar ne yapmışlardı? Kasizdir. Kadınlar ise telgraf, telefon, va onun için. Mezannada Osmanlı Müdafaaı Nisdınlar gercekten kendi haklan için müpurda Türkçe'de yoktur. Ancak kulla van Cemiyeti 'nin kurucusu Ulviye Mevlan dicadele etmemişler miydi? Baş kaldır Kadınlann estetiksorunlarına eğilen dergiden ikiresim... nılıyorlar. O halde feminizm de bu çer ye yazılmış. mamışlar mıydı? Bu soruları sorunca çevede düşünülmeiidir. Çünkü işlevi olan bir AzizHaydar'ında bir şekildeyeğenine ulaşcevabı buluyorsunuz. Ben de bu soruları sorektüel kadınlar değil.okumayazmabilmeyen kelimedir, diyorlar. tım. Aziz Haydar, Atatürk'le Selanik'te komşu dum. Bugünckadaryapılan.hep verileni sorgukadınlar bile duygulannı mektuplarla başkalalamamak, araştırmamaktı. Araştırmama, tarih nnın kaleminde iletiyorlar. Yazı yazma çekinBu dergi 206 sayı çıkmış. Kadın hareketini, çocuklan imişler. Sonra Izmir'e gelip yerleşmiş.Milletvekiliolmasıiçinonabirçağngönte, hangi koşulda olursa olsun kadınlann kogenliklerini atmaya başlıyorlar. Kadına ilişkin hak mücadelesini getiren iyi bir örnek olduğu numlannabaşkaldırmagüçlerivardırinancıyla için seçtim. Ama uzun bir süreyi içeriyor. 9 yıla dermişler,ama vali kadından milletvekıli olmaz önyargılan, kırmaya başlıyorlar. Okuyabiliriz, başladım. Batı'da kadınlar 18. yüzyılda, 19. yayılan bir sürede. Değişimleri ve başanlan gö diye iletmemiş. Cunda adasında onunla ilgili yazabiliriz, yapabiliriz diyorlar. 1910'lara geyüzyılda ezilen bir sınıf olarak ses çıkartmaya rebiliyorsunuz. Yanı kadınlar, yükseköğrenime geçen yıl bir araştırma yaptım. Bilgiyi, yeğeninlindigi nde birçok dergi çıkıyor. Bazılannı kaden, gençliğinde piyano sanatçısı olan ancak başladılar. Neden Osmanlı 'da da benzer bir dualınamıyorlar.okumakistiyorlar, hattaüniverdınlar, bazılannı erkeklerçıkanyor. Bazılannsiteyi dışanda okuyabiliriz, diyorlar, ve üniver kocasının engellemeleri yüzünden amacına tam rum yaşanmasın, diye düşündüm. 1869'dan itida kadınlar, bazılanndaerkeklerağırlıklı olaanlamıylaulaşamayanSabihaAltuğ'danaldım. sitede kadınlara konferanslarverilmeyebaşlabaren gazetelerin kadınlara ilişkin çıkardığı ekrak yazıyor. Benim özellikle incelediğim KaAslında onun yaşamı daoldukça ilginç.Bubağlerle, kadınlar için çıkanlmışolandergiler var dınlar Dünyası. Çünkü bunu kadınlar çıkanyor, nıyor. 1914yılındakızüniversitesiaçılıyor. Bunu yaptık, şimdi de bunu yapacağız diyorlar... lamda sözel tarih yöntcmini kullanmak oldukça dı. Bunları bulunca, dedim ki, iştc bunlar bcninı kadınlaryazıyor,mürettibi bile kadınlar. Birhareketlilikvesüreklilikvar. Busürecintaönemli. Ancak buşckilde, anılara.tanıklıklara aradığım kadınlann sesleri. Kadınlann kendileBu kadınlar ne oldu dediğinizde... Yeni bir mamını dergilerdeyaşayabiliyoruz. öyleoldu başvurarak kadınlançin hissedilcn bilgi ek&ıkrinı görüyoruzburada. Şikâyetlerini işitiyoruz. toplum yeni bir devlet oluşturuluyor, bu çok ki Mükerrem Belkıs'ı, Aliyc Haydar'ı ararol liklerinigidermişolacağız. ^ Dergilerkadınlann birbirleriylciletişimaracı. güçkoşullardameydanageliyor. Farklıbırşey Serpil Çakır'ın gün ışığına çıkardığı dergi: tsyanlannı çözümle açıklamış kadınlar B