Katalog

I9MART1995. SAYI469 PORTRE 5 1leri, Derviş'e yöneltilen suçlayazmış olduğum bile vardır zanmaların asılsız olduğunu söylüynediyorum. Kendisi bilir" diyeordu. Baştımar'ı, Baraner'inevine cekti, "Çocuklara yazdığım dev götüren kardeşi Ruhi Derviş'ti. masallarında imzamın bulunmaZihni Anadol, "Truva Atında sını engelleyenlerekmek paramı llk Akşam" isimlikitabındabutukazanmamı ve ismimi en verimli tuklulukgünlerininanılannaşöyçağımda memleketimdeki okuyuledeğiniyordu: culanma duyurmama mani olan"Çokşıkgiyinirdi.Zarifkostülar, şimdi benim binbir takma ısmü, geniş kenarlı süslü hasır şapmimin peşine düşsünler". kasıyla tüm gözleri hayranlıkla üsBütün bu tutumun altında Dertüneçekerdi. Ozamanın sayılı yaviş'indevrimci, toplumcu vesoszarlanndandı Gazete patronları yal adalettcn yana olması vardı. onun fikirlerini, toplumcu olduBu uğurda polis tatbikatına uğrağunu bilmelerinekarşı romanlanyan, karakollarda sürünen altı yüz nı tefrika etmek ve röportajlarını erkek arasında tek kadın yazardı. yayınlamak için sıraya girerdi... Üstelik, Ankara Caddesi'nde bir Şimdi Ankara Soğukkuyu hapisbinada çalışmalanna başlayan hanesinin küçücük işkence hücreBasın Sendikasf nı kuran beş gasinin yarı açık kapısından gülerek zeteciden biri ve başkanıydı. Bu bana bakan arkadaşlarımızdan yakoş\ıllara bin dokuz yüz elli üç yızar Suat Derviş Hanım işte buydu. lına kadar dayanabildi. Dava sürüÖrgüsüne eğilmiş, başını kaçayordu, sonunda yeniden tutuklanmak kaldırarak bana bakıyor: 'Ne ması olasılığı da vardı. Paris'e,kız var, ne yok? Yeni bir şeyler var kardeşi Hamiyet'in yanına gitti. mı?' sorulannı yöneltiyordu." Önce bir Almanla, bir binbaşıy la TKP'nin AnkaraTeşkilatıkapevlenmişti Hamiyet. Kısa sürsamında yargılanan Suat Derviş, müştü bu ilişki. İkinci evliliğini, mahkeme tutanaklannda yazıları Danimarkalı bir iş adamıy la yapkadar evliliğiyle de suçlanmıştı. mıştı. Kızkardeşini, hiç tereddütTutanaklarda, "Komünist propasüz koruması altına aldı. gandası yaptığından ötürü hakkınSürgündeki gözyaşları... da takibat açılmış olan tanınmış. ve iki defa mahkum olmuş bir komüYazmayı sürdürdü Suat Derviş. nist adamla fikren anlaşarak ev Reşat Fuat Baraner kalp krizi geçirdiğinde Suat Derviş yanındaydı... Hamiyet'in çevirecegi ve Fransızlenmiş bulunan bir yazı yazanın, ca'da ilk Türk romanı sayılacak herhangi eli kalem tutanla mukayese edilegazete. Çevirileri bile geri gönderiliyordu. olan Ankara Mahpusu'nu, Fosforlu Cevrimeyeccği mahkemece kabul edilmektedir" Takmaisimlerleyazmayabaşladı.Sadecckiye'yi yazdı. Büyük bcgeni topladı Ankara şisel vemesleki dürüstlükleri yüzünden gerdeniliyordu. Mahpusu, on sekiz dile çevrildi. Fransızca çek ismiyle yazılannı yayımlayanlar da varbaskısına önsöz yazan Janine BouıssounoVe kapılar kapamyor... dı, örneğin çocukluk arkadaşı Ethem Izzet use, "Bu kjtabı okurken biz sık sık Gorki 'yi, Benice. Ama, o kadar azdılar ki... Radyo Salıverildiğinde dışarda onubekleyenişler zamanzamanSteinbeck'i,birCaudwellyavardı. 1946 yılında Cemiyetler Kanunu de skeçleri, sahne piyesleri yazıyordu ama bunhut bir Vittorini 'yi düşunüyoruz, kitap bize, lan da kendi imzasıyla oynatamıyordu. Yıllar ğiştirilmiş, sınıfesası üzerine de parti kurulBinbirGeceMasallan'nıhatırlannıyor"disonra, kendisiyle bir röportaj yapan Zihni masmaizinverilmişti. Dr.Şefık Hüsnübaşye yazmıştı, "Duygu itibanyla büyük Rus Anadol 'a "Bazı dostlanm bendcn bu piyeslekanlığındaki Türkiye Sosyalist Işçi Köylü edebiyatına çok yakın olan Suat Derviş hep ri satın aldılar. Radyoda kendi imzalanyla oy bu saydıklanmız gibi kahramanlanna yanaPartisi işte bu izin üzerine kuruldu. Bu yeni nadılar. Piyesyazarlan arasında ilkpiyesini partinin tuzüğünü cezacvindeki komünistleşıyor, onlan tetkik ediyor, onlann düşüncelere ulaştıran da Suat Derrini özlü ve büyük birdoğviş'ti. rulukla veriyor." Le MonEllili yillaragelindiğinde'de, Coiplet'in yorumu de iktidarda olan artık Deise, "Bu kitapta bir tesir mokrat Parti'ydi. Bütün aranırsa Gorki 'nin tesiri iktidarlar gibi onların da bulunabilir" olmuştu, tahammülü yoktu komü"Çünkü bu roman aynı sanistlerc. Bin dokuz yüz cldelikleyazılmıştır". li bir yılında Demokrat Hamiyet yanındaydı Parti, büyük bir komünist ama, gönüllü de olsa Patevkifatı başlattı. Suat ris'te sürgündü Suat DerDerviş yine gözaltına viş. Çoğu zaman çocukalındı. Bukezdahadakısa luk anı larını y inel iyorlarsürdü tutukluluğu ama, dı, anneleri Hesna HaBaraner, davanın baş sanınım 'ı, babaları Ismail ğıydı. Derviş Bey'i, Nâzım Hikmet'i, Matmazel Ner'i, Tüm bu olup bitenlere Çamlıca'daki, doğduklan karşın toplum suskundu, o köşkü. Bir türkü söylüBabıâli de. Üstelik artık yorlardı sık sık. HemsöySuat Derviş'e iş de vermiyorlardı. Ne bir dergi basılüyorhem de ağlıyorlardı: yordu yazılannı ne de bir Çocuklar. Sorguda çocuğunu düşüreceğinî, bir daha anme olamayacağnu bilmfyor. Nerde benim kekik ko • Fosforlu Cevriye'deki kadın Bütün isteği Fosforlu Cevriye'yl tiyatroda sahnelenirken görmekti. Cevriye'yi de en iyı Gülriz Sururi canlandırabilirdi. Bu önemliydi onun için. Bedia lleri'ye birgün, "Cevriye biraz benlm" demişti, "Avrupa'dakl yalnızlık hallerime benziyor". Bir başkasına ise Baraner'l cezaevinde ziyarete gittıgınde elinde karanfil ve tütün kesesi olan bir kadın gördüğünü anlatmıştı. Ismini detam söyleyemiyordu ama aradığı Baraner'di. Sokaklardan geldiği belliydi kadının ama, güzeldi. Fosforlu Cevriye'de de, polisten kaçan bir adamla, ona sığınan, âşık olan bir sokak kadınının öyküsü anlatılıyordu. Engin Cezzar ve Gulriz Sururı'yle anlaştı. Romanı senaryolaştırıyordu kı hastalandı. Hem kalbi hem de yüksek tansiyonu soluk aldırmıyordu artık. Babasından kendlsine kalan hakla, Kasımpaşa Deniz Hastanesi'nde tedavi altına alındı. Çıktığında, son giıcünü de harcayarak tamamladı senaryoyu. Ama, sahnelenışini göremedi. ^ yım" demişti adam, "Türk olduğunuzu öğrendiğim için geldim masanıza. Bizim için diğer ülkeler bir yanadır, Türkiye bir yana. Bir başka gözle bakanz Türkiye 'ye". Konuşmaya kulak misafiri olan Suat Derviş, "Işte bununla başlayacağım yazıya" diye atıldı "Ama, diplomatı kadın yapmalıyım. Yoksa, bana asılıyor sanırlar". TKP'nin legal yayınlan bu iki yazıyla sınırlı kaldı. Bin dokuz yüzkırk dört y ılında geniş çaplıbirharekâtyapıldıkomünistlerekarşı. Hükümct, bir tek komünisti bilc dışarda, sokak ta, halkın arasında bırakmamaya kararuydı. Tutuklandılar. Duruşmada, üzerinde bol bir asker kaputuyla kendilerine yöneltilen iddialan yanıtladı Reşat Fuat Baraner: "Bizmillctimizinharbegirmesiniistemedik. Saracoğlu hükümcti sagcı olduğundan sahadan çekilsin dedik, halen de istiyoruz... Toplumsal düzeni devirme konusuna gelince; Türkiye'de toplumsal düzen burjuva bireysel düzendir. Biz Türkiye'de hakiki demokrasi düzenini istiyoruz. Meclis'in, hükümetin yeniden kurulmasını istcmek, toplumsal düzeni bozmak demek değildir. Demokrasiyi kökleştirmek demektir..." Baraner, mahkeme heyetine kırk yedi sayfalık savunmasını okuduktan sonra yerine, Suat Derviş'inyanınaoturdu. Suat Derviş de tutuklananlararasındaydı. Sorguda, sckizay1 ık bebeğini düşürmüştü ve hâlâ onun hüznü vardı üzerinde. Yüz kırk ikinci maddeden sekiz aya mahkum oldu. Suçu, Zeki Baştımar'ı kocasının kaldığı eve götürmekti. Rasih Nuri