Katalog

5ŞUBAT N95. SAY1463 kendılerinı vuruyor vc sonunda onlar zararlı çıkıyor. Iştc masalın iletisi dc tam bu noktadaoluşuyor. Ne yazık kı, toplumumuzda ötedcn bcri, bu tür olumsuz duygular taşıyan vc onları zararlı davranışlara dönüştürcn, cahil, ilkel ınsanlarımız, özcllıklc dc bu tür hastalıklı duyguları yogun yaşayan kadınlarımız çoktur. Bunların verdıklcri zararlann boyutları arttıkça, halk kültürümüzdc dc onları eğıtccck, zararsız kılacak, zaman zaman da korkutacak ilctılcrı içcren masallar yaratılmıştır. Bu bir bakıma hasta ruhlara karşı, masallar aracılığıyla yapılan, toplumsal bir savunmadır. Bu tur davranış bozukluğu gösteren ve başkalarına zarar vcrcn insanlara '"Dikkat ct, sonunda zararlı çıkacak olanyin£sensin"denmektedir. "Fatma", "Kül Eşak", "Bıra Mus","Dcrtli Fatma", masallannda kıskanç gclinler özverili, iyi kalpli görümcclcrine yılan yavrusu içirip, sonra da karınlan şişince hamile olduklannı söyleyip iftira atarak, kocalarını kıskırtırlar vcbuzavallı,savunmasız kızların ölüme terk edilmelerinenedenolurlar. "Gül Hanım", "Nar Tanem Bir Tanem" masallannda isearkadaşlarına ihanct cden kıskanç, çıkarcı, emeksizyemeğe konmak isteyen kızlan görüyoruz. "Nar Tanem" masalında, bu konudaki iletiler başkaboyutlardakazanır. Şöyle ki, kötü kalpli ve kıskanç amca kansı, güzel Nartane'ye iftira cder ve namussuz olduğu konusunda kızın erkek kardeşlerıni kışkırtır. Erkek kardeşler, ölüme terk ettikleri kız kardeşlerini bir gün karşılannda görünce, namus konusunda öyle çok sınavdan gcçırirler ki sonunda dayanamayan kız, kendisini kuyuya atarak intihar eder. Yaptıklanna çok pişman olan oğlanlar, kızın cesedini kuyudan çıkartıp muayene ettırdiklerinde "bakire" olduğunu anlarlar ve olanları amcalanna anlatıp duyduklan acı ve öfkeyle hep birlikte yengelerinı öldürürler. Görüldüğü gıbı buradaki ileti, insanı trajık boyutlarda rahatsız ederek, uyarmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, kuyudan çıkarılan kızın cesedi bakire olmasaydı acaba aynı üzüntü duyulacak mıydı, yoksa "iyi oldu, namusumuz temızlendi" mı denecekti? Elbettekı ıkıncisi olacaktı, çünkü daha önce de kız aynı nedcnlc ölüme terk edılmıştı. Oylcyse burada kızın bakire olması, yasıyor olmasından çok daha öncelık kazanıyor. Toplumumuzdaki bu katı. acımasız deger yargısının günümüzde dc sürüyor olması. düşündürücüdür. 1993 yılında, gazetelcrde ycr alan Erzurum Atatürk Ünıversıtesı öğrcncısı bir kızın, hamile olduğu ıçın intihar ettiği haberi üzenne, kızın babasının; "Cesedi muayene ettirdim kızım bakiredir" diye gazetclcrc dcmeç vcrmesi, bu konuda bizi acı acı düşündürmesi gerckenbir"örnekolay"dır. Bu masaldakı ilcti, "Kıskançlık nedcniylc kimsenin namusuna iftira atma, yoksa o da ölür, sen de ölürsün" dcdiğı ıçin çok daha sarsıcı, çok daha çarpıcıdır. Çünkü, burada ötcki masallarda olduğu gibi, haklı hakkını almamış, iyiler iyilik, kötüler kötülük bulmamıştır. Tam tersinc iyi ortadan kalkmıştır. Böyle olunca da masal yaratıcısının ve dinleyicisinın yapıcı beklentisi gcrçekleşmemiş, kendisiyle özdeşleştirdiğı, haksızlığa uğrayan iyi kahraman mutlu sona ulaşamamış vc göreceli de olsa psikolojik bir rahatlık sağlanamamıştır. # Kötü kalpli üvey anneler, büyücü kadınlar ve acımasız dev anaları. Masallarımızdaki üvey annelerin hepsı dc kötü kalpli vc acımasız kadınlardır. Yılların, yüzyıllann oluşturageldıği bu yargı elbetteki gerçektirama, acaba bukonudaistisnalar yok mudur? Üvey anne, önce insan sonra üvey anne olduğuna göre acaba iyi bir insan, aynı zamanda iyi bir üvey anne de olamaz mı? Onu kötüleştircn, "üvey annelik" kavramının kendisi mi? Elbette iyi üvey anneler de vardır çünkü, toplumu TOPLUM 13 muzda iyi insanlar vardır. Fakat bu üvey anne sözcüğüyle "kötülük" kavramı öylesineözdeşleşmiştirki, bazı üvey anneler bu özdeşleşmeyi aşıp, çocuğa ulaşamamakta vc amaçladıgı iyi iletışimi kuramamaktadırlar. Çünkü, toplum ve dolayısıyla da çocuk üvey anneden hep kötülük bcklemektedir. Böyleolunca da öz anne yaptığı zaman gayet doğal olabilecek bazı eğitici, yönlendırici yaptmmlar çocuğa üvey anne tarafından uygulandığında, acımasızlık olarak kabul edilcbilmektedir. Öylcyse üvey anncleri hep kötü gösteren ve belirli bir kesimin davranıslannı yansıtan bu masallara karşı, iyi üvey annelerin de olabilcccğıni örneklcycn başka masal laryaratılmalıdır. Böylecetopluma bu konuda daha yapıcı iletiler verilmiş olacaktır ki, sanırım doğrusudabudur. "Hasanıko ilc Çıtto Pıtto" masalındaki kötü kalpli üvey anne kocasına, çok hasta olduğunu ve onun üç çocuğunun kanını içerse iyilcşebilcceğini söyler. Buradaki ileti görüldüğü gibi, doğrudan babalaradır ve çocukların, üvey annelerden korunması gerektiği anlatılmaktadır. Karısının hcr söylediğine inanan saf adam, onun için çocuklarını kurban etmeye hazırdır. Olayın bu türlü gelişmesi de şu atasözlcrimizi doğrulamaktadır: "Ananın sevmediginı baba sevmez, babanın scv • yönetici yerine, akıllı bir kadın yöncticinin geçmcsinin çok daha iy i olacağı, hak etmcycnlcrın ycrlerini koruyamayacakları iletisi vcrcn bu "aynksız" masal da ilctisınin işlcvi açısındanoldukçailgınçtir. "Tcrliklerin Getirdiği Mutluluk" masalında akıllı kız, dilininbelasına düştüğü zindanda bilc, umulsuzluğa vc paniğe kapılmadan, kurduğu uzun vadcli akıllıca bir planla, zındancıyı cle geçirir. Onun aracılığıyla padişaha ulaşır, onu kcndine âşık cder vc sonunda da zindandan saraya taşınarak, padişah kansı olup, mutlusonaulaşır. Hayat ne bir bayram günüdür, nc de bir yas günüdür, tüm scvinçler vc acılar gcçicidir, öncmli olan her zaman, hcr yerde insanın aklını kullanması.hergüçdurumdançıkı^yolu aramasıdır, akıllıca vcrılcn hcr uğraş, kurtuluşa gidcn bir adımdır ilctisinın verildiği bu masal da yinc, nc istcdiğini bilen, direşken kadınlaraiyı birörncktir. j Başına gelen hcr şcyi alınyazısı sayıp, bunun değişmezliğine ınanarak kaderine razı olan insanlann, özellikle dc kadınlann çok olduğu bir j toplumda bu tür ılclilcr içcrcn masalların yaratılması çok doğaldır vc çokgcrcklidir. i "Sihırli Yüzük"te ısc ckonomık yönden sıkıntıya düşcn bir adam, kansının akıllıca yol göstcrmeleri vc önerileri saycsindc, bu sıkıntıdan kurtulurvedurumunudüzelttr. Toplumumuzda, kadınların sözünün pek önemsenınediği, cskiden mahkemedetanıklıklarmınbilekabuledilnıediği, sık sık "clinin hamuruyla erkek ışrne kanşma"masının anımsatıldığı göz önünc alınırsa, bu ilctinin dc bir hayli "ayrıksı" olduğu kabul cdilmclidır. Ailc bırlığının, kadıncrkck ışbırliğıylc, ortaklaşa sağlanması, önemli kararların ortak alınması, cvdc erkek kadar kadının da söz sahibi olması.bazen kadınların erkeklerdcn daha uzakgörülü olduğu gibi, son dcrcce yapıcı, olumlu, iletiler içcrcn bu masal da yine toplumun gelcnekscl iç işlcvine karşı, bir tcpki, bir önlem olarak dogmuştur. # Kıskanç veiftiracıkadınlar. Bu gruptaki masallarda; güzel ve yetenekli gcnç kızlan, kadınlan kıskanan hcmcınslerının, onlara vcrdiklcrı ölümcül zararları görüyoruz. Bu masalların hcpsmde dc kıskanıldıklan içın ıftiraya uğramış, ıarar görmüş, acılar çckmıs bu kadınlar, sonunda kurtulup hak cttıklerı mutluluga kavuşurlarken, kıskanç ve iftıracı kadınların bu kötülüklcrı, bir bumcrang gibı, gcrı dönüp yınc Binbir Gece Musaliun/A h A I ayıniarı