Katalog

Y A S A BELLEK, HEYECANLARIN ELINDE ESIR nutkunlıktan yakınırı/. /aman /aman. Oysa, bütiin yaşadıklanını/, öğrendiklerimiz; beynimizde saklı. Anımsayamamaksa, aslında bir tür korunma. Karşılaştığimı/ bütiin yüzler aklınıı/da kalsaydı, halimiz nc olurdu? Ya da gıın boyu gelen bütim tclefonları anınısayan bir sanlral mcnıuru düşüniin Unutmak, supap görevi yapıyor beynimizde. Gcrçckten de kimilcri, gerekenleri aklında tutmak için çııba harcarkcıı, bclleğı fa/la kuvvetli olanlar "unutma stratejileri" gcliştirmek zorunda kalıyorlar. Bilgılerin gcreksiz hale geldikleri /aman, ıınııtulmaları çok önemli. Pckı, anımsama olayı nasıl gcrçekleşiyor? İlk etapta, beş duyumuzdan biriyle dışarıdan bir uyan almamız gcrekıyor. Bir koku olabilir, bir şarkı ya da bir yü/... Eğer uyarı ycterince güçlüyse, alıcılar devreye giriyor. Kısa vadcli bellck, bilgiyi on saniye kadar tutabiliyor. Bir telefon numarasını alma süresi. örneğin U bu, u/un vadeli belleğe bir geçiş. Onun bilgi kaydctmc kapasitesiyse sınırsız. Organize olarak öğrenip, tekrar edersck istcdiklerimizi aklımızda tutaJnamamız için bir sebep'yok. Uzmanlar bir şeyin artık işimize yaramadıği, bizi ilgilendirmediği zaman unutulduğunu söylüyorlar. Tabii hastalık söz konusu değilse. Freud'un düşüncesine görcyse, unutınak, bir çeşit sansür. Anımsamaktan rahatsı/ olduğumuz şcyleri, bcynimi/m cn u/.ak köşesine itiyoru/. Ama bunlar unululmuş dcğil, yalnızca bilinçaltına yerlcşmiş oluyorlar. Heyecanlar, yeniden yaşandıkça belleğimize yer ediyorlar. Diğer bir deyişle, "Bclleğimi/., heyecanlanmızın elinde esir." Bebckliğimi/.e ait anılanmızi hatırlamamamı? da heyecanları tekrar cdccek, yeniden yaşayacak bilince sahip olmayışırnızdan. Yapılan araştırmalar, özellıkle gebeliğin son aylannda, ana rahmindeki bebeğin sonradan iz bırakmadan silinen bir belleği olduğunu gösteriyor. Dölüt, bulunduğu çcvreyi keşfediyor, duyduğu sesleri tanıyor ve gitgide ayırtetmeye başlıyor... Doğduktan sonra da kişinin heyecanlara bağlı bellek sistemi işlevini sürdürüyor. Ama bir yetişkin çocukluğunu anımsarken ilk sözcüklerini söylediği günlerdcn başlıyor. Çünkü, ancak konuştuktan sonra çocuk bilince kavuşuyor. Çocukluktaki ilk anılarsa çok önemli. Onlar, geçmişın karmaşasından, rasgele seçilmiş değiller. Kişinin duyarlı olduğu konuları, mizacını ortaya koyuyor. lar. örneğin, bir labirente bırakılan tırtıl, doğru yolıı hemen anımsayabiliyor ya da göç eden kelebekler, uzun zaman önce atalannın durakladığı aynı ağaçların üstüne konuyorlar. Hayvanın beyni geliştikçe, anımsama kapasitesi de büyüyor. Beyaz farc, bir kere yerlcştirildiği kutuyu, yeri defalarca değiştirilse de mutlaka buluyor. • Su, bilim adamlan arasında büyük tartışmalara yol açan bir konu. Araştırmacı Jacques Benvcnist, 1988'de yaptığı sanşasyon yaratan açıklamasında, "Suyun, daha önce kanştırıldığı antikorların izlerini hcp taşıdığını" ileri sürmüştü. Doğavehafıza Hafıza, insanoğlunun tekelindc değil. Araştırmalar gösteriyor ki doğadaki her canlı bundan nasibini almtş. Mimozanın üzerinde yapılan çok ilginç bir deney var: (lk dokunuşta tepki vermeyen çiçek, ikincidc kendini geri çekiyor. Bu tür çok ilkel bellek, bazı bitkilerde görülüyor. Hayvanlarsa, öğrendikleri, sindirdikleri bir şeyi kolay kolay unutmuyor Ama bu deney, diğer araştırmacılarca benimsenmedi. Diğer ilginç iddia da metaller üzerine. Belli bir ısıda belli bir formda yapılan metal heykel, ısı farklılığıyla şekil değiştiriyor. Tekrar aynı ısıya dönüldüğündeyse tıpatıp eski halini alıyor. M Derleyen: ASU MARO D E H O İ 7 M A R T 1 9 9 3 S A Y I 3 6 3 C U M H U R İ Y E T