Katalog

C EPECEV R E 0 K T A Y E K I N C I Yatağan Termik SantralVna "birlikte" direnen iki sevdalı ESKİHİSAR VE STRATONİKEİA On yılı aşkındır çevresindeki tüm yaşamı karartan termik santral, antik Stratonikeia kentiyle tarihi Eskihisar köyünü de gözden çıkardı; toprak altındaki kömür, kültür mirasından daha değerli sayıldı... atağan Tcrmık Santralı'nı sağınızda bırakıp MilasBodrum yönündckı rampayı aştığınızda, karşını/a Eskihisar köyü çıkar. Daha doğrusu, bır zamanlar yörcnin en canlı ycrlcş.melerinden biri olan, ama şimdı kömür çıkartmak içın sürcklı eşilen dev çukurlann kenarında tcrk edilmi^ bir halde yokolu^ sürecıni yaşayan "efsanevi" kcnt Eskihisar ve Onun yüzlerce yıllık sevdalısı Stratonikeia... Vaktiniz varsa ve dc kömür vinçlerının savurdıığu toz duman arasında nelerin kaybolup gittığine yine de bir göz Kazı maklnalari v* vinçlarin kuşattığı b k l h İ M r köyU.. Y atmak isterseniz, san renkli Stratonikeia tabclasını görünce sağa sapınız. Sürekli kazılmaktan, bilimkurgu filmlerindeki çorak ve "canlı yaşamayan" gezegenleri anımsatan taşlı topraklı, soluk yüzlü araziden geçerek hemen karsıdakı terk edilmiş köye ulaşınız. Köy meydanındaki ulu çınann altında, kapılan kapalı, pencerelerinin kepenkleri çarpılmış, eskı güzel günlerinı unutmaya çalışan köy kahvesinin önündeki ahşap sekiye oturunuz. Köyün bitişiğinc kadar yaklaşan kazı makinclerinin ve aşağıdaki santrala kömür taşıyan dev kamyonlann sesini duymamaya çalışarak, bu güzel köyde bir /.amanlar ne denli coşkulu ve bir o kadar dingin bir yaşamın sürdüğünü düşlemeye çalışınız. tşte tam o sırada, taş kaplı antik yolun biraz ilerisinde, mermer bir Stratonikeia sütununu sevgiyle kucaklayan nar ağacını görecek ve ağacın yine aynı sütunun kulağına şunlan fısıldadığını duyacaksınız: " Bizi birbirimi/dcn ayıramayacaklar; birlikte var olduk, birlikte direneceğiz..." nn gölgelediği köy meydanında zeytinlikler, nar ağaçları arasında antik surlar boyunca yiiriiniir... İnsan, Eskihisar köyiinün (arlaları, ye^illik fışkıran patikaİarı arasında kaybolur ve doğamn çckiciliğinc kapılarak antik kaluıtı aramaktan vazgecer..." Eskihisar ve Stratonikeia, Yatağan Tcrmık Santralfnın acımasız kuşatmasına karşı, on yılı aşkındır "birlikte" direniyorlar. Stratonikeia, adını güzel Suriye kraliçesi Stratonike'den alan, antik çağda Karya denilen o gizemli bölgenin en ünlü kentlerınden biri. Eskihisar ise, bu kentle aynı doğayı ve "yazgıyı" paylaşdn, yine bu kcnte alabildiğinc saygılı duygularla yaratılmı^, eşsi/ sivil mimarisi > ve zengin kültürüyle Güney Ege'nin en alımlı tarihsel yerlcijinelerinden biri. Heredot, bu bölgenin doğal zenginliğinı ve güzelliklerini, züyle özetlemiş. Azra Erhat ise, ünlü Mavi Yolculuk adlı kitabında, özellikle Eskihisar için şu övgüyü yazmış: "Koca çınarla"İnsan Karya'da yaşar" sö "insan Karya'da yafar"dı... Söylenceye göre Suriye Kralı I. Scleukos, t.ö. 300 yıllannda, üvey annesine âşık olduğundan. yatağa düşen oğlu Antiokhus'un, bu ölümcüi hastalıktan kurtulabilmesı için karısı Stratonike ile evlenmelenne razı olur. Antiokhus ise bu mutlu birlikteliği ölümsüzleştirmek içın, sevgilisinin adına ve onun kadar güzel bir kent kurar; Karya uygarlığına eşsiz bir miras kazandırır. Ne var ki, Stratonikeia'nın bu ölümsü/lüğü, yaklaşık iki bin yıl sonra, "I.S. ğı" adına, tehlikeye düşer. 1978'de Anıtlar Yüksek Kurulu'nca I. derece arkeolojik SlT olarak "korumaya" alınan Stratonikeia, hemen yanıbaşında dev bir termik santral kurulmaya başlanması ve santralda kullanılacak kömürün de aynı havzadan çıkartılması üzerine, tarihinin belki de en zorlu günlerini yaşamaya başlar. 1981 yılında yine Anıtlar Yüksek Kuma sınırlarının yeniden belirlenmesi karannı alır. Derken, 1982 tarihli ikinci bir kararla da bu sınırlar "daraltılır" ve Stratonikeia'nın kazı makineleriyle kuşatılarak, her yıl biraz daha çevresinin oyulduğu, "gözden çıkartma" süreci başlamış olur. O E R G İ 7 MA R T 1 9 9 3 S A Y I rulu, "StT alanına giren kömür rezervlerinden yararlanılabilmesi için" koru1979 yılında" vc üstclik "insan uygarlı Stratonlkela'nın başına gelenler ıııaıııı»! •tttununa mmnkntş, "btrUkto «Ur«olyoriar"L. C U M H U R İ Y E T 3 6 3