Katalog

PAZARIN PENCERESİNDEN bulunur. Sonuçta bir çocıık evlat ediııilir, ama oğlu ölmez. hastalığından kurtulııı. Melek Hanım bir süre sonra l'atma'yı evinden uzaklaşiırır. Ancak Fatma bir giin eve doner ve uşaklarından sevgilisi Ömcr'lc bir olup Beşir'i öldiirürler. Katillerpolisecinayetievsahibesinin emri ile işledıklerıni söylerler. Bu olay Kıbrıslı Mehmet Paşa'nın diişmanları olan Valide Sultan, Mehmet Ali Paşa, Polis Müdiirii Mehmet Paşa, Rıfat Paşagibı zevat ıçın bıılunmaz bir fırsattır. Paşayı gözdendüşürmek için Melek Hanım itham edilir ve hapse atılır. Sadrazam Reşid Paşa. Kıhrıslı Mehmel Paşa'yı bu badirelerden kurtarmak için onun Melek Hanım'dan ayrılmasmı ve kendi eşlerinden hirinin kardeşi Feride hammla evlenmesinı sağlar. Sonuçta Melek Hanım siirgüne yollanır. Konya'da dört yıl sürgiin kalır sonra kaçıp Istanbııl'a döner. Yokluğunda Reşid Paşa, oğlu Ali (îalip'in Abdülmecit'in kızı ile evlenebilmesi ıçın sadrazamlıktan ayrılmış. yerine Kıbrıslı Mehmet Paşaatanmıştır. Nedeni?"Halk üstünde padişahın istediğini reddedemeyecek kadar sadrazamınknntrolvegüdümünegirdiği i/lenimi bırakmaıııa" endişesi... Bu da o tarihleki tııtunı vedavranışları daha iyi anlamamı/a yol açan bilgılerdendir. Ihıüilcmin M. Kemaregöre Kıbrıslı Paşa'nın Reşid Paşa'nın telkiniyle sadaretc tayin cttirilmesinin nedeni başkadır: Kıbrısh'nın kayınbiraderi Besim Bcy'in eniştesinin "Ben sadra/am olsam Mehmet Ali Paşa'yı nefyeder sonra Padişah'a arzederinı!" dediğini naklelmesi... Mehmet Ali Paşa'dan kurtulmakisteyen Reşid Paşa'nın bu atanmayı sağlamasına yol açmıştır. Melek Hanım bundan sonra Abdüla/i/'in tahta çıkmasıileilgili bilgiler \erir. Sonuçta eski eşinin yeni karısı Feride'nin oğlu Şevket ile kendi kızı Ayşeevlendirilirler: Buevlenme münasebetiyle çağımn düğün törenleri konusunda ayrıntılı bilgiler verir. Melek Hanım bundan sonra eski eşınin yeni karısı ve diğer düşmanları ve başka güçlüklerle başa çıkamaz: I866'da Avrupa'ya kaçar. Aslında Kıbrıslı Paşa nasıl bir adamdı? İbnülemin'in, Yusuf Kamil Paşa'nın "Kıbrıslı pek doğru pek hamiyetli, pek gayretlibir zatdır; fakat kuvvei fikriyesi, de kayıkı umurı teemül edecek derecede metin değildir!" dediğini nakleder. Eski eşinin yazdıkları ile bizde yarattığı izlenimin de bu merkezde olnıası. bu eserde yer alan bilgileri ciddiycalmamızın nedenlerindendir. Haremin, özellikle o çağın yaşamı, perdearkası konusunda önemlı tarihi bilgiler yanında. o çağın dedikodıısunu da aktardığından Türkçeye kazandırıldığında oku\ ucusunun bol olacağmısanırım. M 0 E R G İ 2 8 T E M M U Z 1 9 9 1S A Y I 2 8 1 Melek Hanım'ın harem anıları T rcıuiiğini söylcr; "Yerelmahkemelerdeiseen fazlarüşveti veren haklı çıkıvor" der. Melek Hanım da Paris'e gider. Bu sırada lethi Paşa. Paris'teki hiiyüklerımizdir. Kıbrıslı Mehmel Paşa da oraiirkiye'de harem konusundu cn daki askeri ataşemizf'a/kı bilgi içeren eser, ParsTuğladir. Melek Hanım Kıbcı'nın "Osmanlı Saray Kadınlarıslı Mehmet Paşa ile rı"dır(C'em Yayınevi). Bıı yapıttanışır veevlenirlcr. ta III. Murad'm hckimi Domenico HieIstanbııl'a dönünce roso l.imiano'dan (I 5X0 I 590) A.l). Albir süre Sultunahderson'a kadar ( 1956) eserlerinde harem met'te birevde oturıırkonusııııda hilgi veren yabancı ve yerli lar. II. Sullan Mahkaynakların dökiimü yer alır. Bu "yerli ınud'un kardeşi Esma ve yabancı kaynaklar" arasında sözü Sultan'ın (adepted) geçmeyenbiryapıt vaıdırki harem igezkızlarından Nazik Hamişdeğil, bizzat birOsmanh hareminde nım'la dostluk kuraryaşamış olaıı bir kadının anlattıklarım lar. Beraber Ramazaniçerdiğinden çok önemlidir: Kıbrıslı da erkek kıyafetine giMehmet Paşa'nın eşi Melek Hanım'ın rip Ayasofya'ya gide(eski adı Marie Dejean) yazmış olduğu cek kadar sıkı fıkı olurThirty years in the Harem or the Autobilar. ography of Melek Hanum, NVifeof H.ll. Melek Hanım bir Kıbrı/lı Mehemet Pasha (Harper and giin saraya davet edilir Broth.N.York, 1872) ve bu /iyareti sırusında A/bıılunan, nadiren rastlanan bueseSultan Mahmut'la da re sadece l.ibrairie de Pera'nın 3 Aralık karşılaşır. I9X9'da Ktap Marmara" da dü/enlediği Abdülmecit tahta VI. Antika Kitap Müzayedesi'nde rastcıktıktan sonra Topladık. 220.000 Tl.'ye satışa sunulan kihane'yetaşınırlar. Foto Sabah'ın objektlf inden Kıbrıslı Mchmet Emln Paşa... tap bir milyonun üstünde fıyat bulmuş Melek Hanım Istaııve eşi Kıhrıslılardan olan Sn. İlkay Bilbııl'daki yaşam, güngis'inlarafındanalmmıştı. min M. Kemal. bu tarihi 1844olarak vedelik olaylar. düğünler konusunda ilAnneannesi Rum.dedesi Ermeniolan rir. Bu kücük f'arklar, bıze biyogralllerginçbilgileraktarır. Melek Hanım'ın babası Kransızdır. de, köşede bucakta unutulmuş eserlerEserde o /amanın devlet adamları koGene yaşta bir Protestan doktora kade bildiklerimizi düzeltecek, bütünleyenusunda da ba/.ı ö.cmli bilgiler yer alır. çar;ama bir siirc sonra doktorbaşka bicek bilgilerin varolubileceğini yansıtır. Abdülmecit'in kadınlara aşırı meraklı riyle sevişip onu hileyle boşar. Hakkını Melek Hanımdahasonra KudüsMuve müsrif olduğunu anlatır; eski Tophaaraına/. Nedeni? Yabancıların bu gibi tasarrıllığı'na, Belgrad Mııhafızlığı'na ne Müşiri ve Adile Sullanın eşi Mehişlerine bakan konsüler mahkemelerin ataııan kocasıyla çok yer ge/er; birçok met AN Paşa ile eski llarbiye Bakanı Rıkendisi için bir şey yapamayacağını öğolayaşahitolur. F:,şi IX48'de İngiltere'ye za Paşa, Abdülmecil'ten gerçekleri gi/büyükelci atanınca gidemez; ama Sad. ler, ceplerini doldıırmaya ba ra/am Reşid Paşa'nın Kıbrıslı Mehmet karlar. Oysa eşi Mehmet PaPaşa'yı İngiltere'yeyollarken verdiğidişa dürüst ve vatanseverdir! reklilicr konusunda bizi aydınlatacak Bu yargılar, tbnülemin bilgilerc sahiptir: Palmerston'dan, OsMahmut Kemal'in "Son Sadmanlı devletinin sunduğu ekonomik a, razamlar"da aktardıklarıyla vantajlara karşı siyasal destek istenuyuşur: İbnülemin'e göre mektedir! Mehmet Ali Paşa. sadrazamMehmet Paşa Londra'dayken Melek lıktan uzaklaştırıldığında Hanım'ın. Yüksekkaldırım'dakievinde medrese talebelerini Reşid canı çok sıkılır, oğlunun ağır hastalığı Paşa aleyhine tahrik edip abu sıkıntıyı katmerleştirir. I"vinde kalıyaklandıracak kadar densi/ yalık yapan Suriyeli Fatma'nım, "Oğbir kimsedir. lun ölürse paşa seni hoşar. lyisi mi fakir Kıbrıslı Mehmet Paşa bir hirinin yeni doğmuş cocuğunu sen duğurara, Akka'ya vali tayiıı edilir. Melek Hanım'a göre tayiıı ta muşol da paşadan ayrılma!" der. Harem ağalarından Beşir de bu plana katkıda Melek Hanım'ın kitabı aslında, bir otoblyografl... rihi IK43'tür. Oysa İbnülc Osmanlı haremini anlatan yerli ve yabancı yapıtlar arasında, Kıbrıslı Mehmet Paşa'nın eşi Melek Hanım'ın kitabı, çok özel bir öneme sahiptir. 10 C U M H U R İ Y E T