Katalog

D ÖRT TEKERLEKTEN Bedri Zenginkuzucu Savaşta ve barışta, Ata'nın otomobilleri irminci yüzyıhn gelişini ve ilk yılları yaşatnış bir kişi olarak, Atatürk'ün otomobilin gelişmesini ilgi ile izlenıiş olduğu muhakkaktır. Gerek askeri ve gerekse medeniyetin ilerlemesinde büyük görev Ustlenen pratik bir araç sayılan otomobil, Atatürk'ün hayatının hemen hemen her safhasında büyük takdir görerek ona hizmet etmistir. Atalürk'ün otomobillerle ılk tanıştığı gençlik yıllanna ait bir kayda rastlamak mürnkün değil. Ancak Avrupa devletlerinin askeri teçhizat bakımından mekanizasyona gittikleri bir ortamda, motorlu araçlara verilen önem mutlaka dikkatini çekmiştir. Fakat Osmanlı ordusunda zırhlı araç, tank veya jeep tipi bir araç bulunmadığı için Atatürk'Un otomobillerle haşır neşir olduğu devirleri, Kurtuluş Savaşı ve sonrası yıllarda görebiliriz. Şüphesiz Ortadoğu karışıklığmın odak noktasında bulunan General Allenby'nin emrine verilen Rolls Royce Silver Ghost tipi otomobillerin maharetlerini görmüş veya işitmiş olması mUmkündür. tstanbuİ'da geçirdiği günlerde de otomobıller tek tük Pera caddele.çinde görkemli gezilerini yaparlardı. Ancak Atatürkün otomobille çok uzun yolculuklar yaptığı günler Anadolu'da geçen günlerine rastgelir. Y Ülkenin kurtarılması için işe Anadolu'dan başlamak gerektiğine karar verdiği andan itibaren, değişik otomobiller, ona bu kutsal uğraşında eşlik etmiştir. Ata'yı Şişli'deki evden Karaköy nhtımına, oradan Samsun'a kalkacak olan gemiye götüren o kısa yolculuk otomobille başladı. Mustafa Kemal Paşa, Samsun'dan sonraki altı ay boyunca, Doğu Anadolu'yu hep otomobille dolaştı. Görevine sadık, fakat bugünün ölçüleriyle ilkel yapılı ve bir elin parmaklarıyla sayılabilecek kadar az sayıda otomobil, Atatürk'e Kurtuluş Savaşı yıllarında ve cumhuriyetin kuruluşunda epey hizmet ettiler. Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasından sonra tzmir'e girişi de otomobil üzerindeydi. Sanınz tüm Batılı devletlerin planlarını altüst etmiş olan bu liderin Kordonboyu'ndan geçişi orada bulunan herkesi etkilemiştir. Izmir bir yandan yanıyordu ve yerli halktan kaçmak gereğini duyanlar rıhtıma doğru kümelenmekteydi. O karmaşık ortamda galip, mağlup her kişi otomobilin arka koltuğunda dimdik oturan Mustafa Kemal'in yüzündeki zafer parıltısım gönnüştür. Atatürk otomobille uzun yıllar geçirdi. Cumhuriyetin ilanından sonraki yıllar makam otomobili yönünden oldukça rahat yıl Ataturk'un son makam otomobili kurşun geçirmez camlı Lıncoln, bugün Anırkabır'de muhafaza ediliyor lardı, fakat Alman sermayesinin kurduğu demiryolu o yıllarda Ankara'ya kadar geldiğinden artık buradan lstanbul'a özel olarak tahsis edilmiş bir vagonda yapılan yolculuklar için demiryolu kullanılacaktı. Çankaya yokuşunu her gün inip çıkan kortej halindeki otomobiller ve resmi geçitler için hazırlanan pırıl pırıl otomobiller, eski günlerin cefasını Mustafa Kemal Anafartalar'da' "Komutan", emektar bir Benz'ın ıçınde, cephede. Mustafa Kemal'ı. Sıvas Kongresı'nden Ankara'ya getıren otomobil de bir Benz ıdl unutturmuştu. Fakat hatıralardan silinmeyen geçmişteki bazı olaylar belki de tüm zamanların en büyük otomobil maratonları arasında dört tekerlekli araçların tarihine geçebilecek özelhkteydi. Atatiirk 19 Mayıs'ta Samsun'a geldiğınde, kafasında planladığı hareketi gerçeklcştirmek için kullanabileceği tek vasıta otomobildi. Samsun'dan Ankara'ya kadar sürecok olan yolculuğuna çıkışında bir otomobil temin edildi. Bu otomobil Atatürk'U Havza'ya, Amasya'ya Erzunım'a, Sıvas'a, yeni devletın kuruluşunun kongrelerine taşıdı. O güne ait fotoğraflardan bunun bir Ford olduğu tespit edilebilir. O günlerde şoseler yok, yollar bozuk, otomobil ise su kaynatır, kayış atar, lastikleri sık sık yamalanır ve tabii ki bir de benzin bulma sorunu vardır... Tüm zamanlaıın ölçülerine göre çetin yolculuklardı bunlar, birer maratondu. Mustafa Kemal zaman zaman durup dinlenerek yolculuğunu geçirmekteydi. Bu fırsatları yollardan gecenlerle sohbet ederek kullanırdı. Göç edenler, yakın geçmişteki harplerden sonra köyune dönenler, gururlu, fakat ezilen insanlar; hepsi ile konuşarak manevi güç topladı. Yazın ilk ayları olmasına rağmen dağlarda halen kar vardı. Bu ortamda arka koltukta açıkhavada yatmak da gerekti. Zaman zaman jandarmalar tarafından durduruluyordu eşkıya var diye. Bilebiiirler miydi ki bu sivil elbiseli asker, ülkenin kaderiyle tarihi bir buluşma için, bu çorak ve tehlikeli yollara düşmüştü... Atatürk'ün Sıvas'tan Ankara'ya gelişinde bir Benz marka otomobil içinde olduğu belgelerden anlaşıhyor. Bütün bu otomobil seyahatleri o günün şartlannda bugünün modern araçlarıyla bile tekrar edilebilmesi güç bir maraton yarışı gibidir. Otomobiller, yaşamı boyunca Atatürk'ün yanındaydılar ve hatta ebedi istirahatgâhında bile onu yalnız bırakmadılar. Anıtkabir'in iki kulesinden her bırinde Atatürk'ün bir otomobili bulunmakta. Sol tarafta son makam otomobili olan bir Lincoln ve sağ tarafta da tş Bankası'nın hediye etmiş olduğu bir Cadillac. D 26