Katalog

R Y AZARIN PENCERESİNDEN Selçuk Erez T la ay Nomidis Bir kadın sahafın uzun serüveni ıllarca öncc Venezia Konstantinu ile konuşmuştum. Yüksekkaldırım'daki sahaf dükkânında banaeski kitapçıları, kitap meraklılarını anlatmıştı. Venezia Hanım'ın vefat ettiğini geçenlerde öğrendim; üzüldüm... Onun dükkânının biraz ötesinde kitap satan bir hanım daha vardı: Talya Nemidis. Acaba Talya Hanım'ı bulabilir, TUnel civarındaki eski kitapçılar konusundaki bilgilerimizi bütünleyebilir miydik? Talya Hanım'la Kurtuluş'taki evinde konuştuk. Söyleşimiz televizyonun 1. kanalının "Akşama Dogru" programı için eski dükkânında yapılan bir çekim sırasında devam etti. Talya Hanım, ileri yaşlarda da güzel olunabileceğinin canlı bir belgesi: Görgülü, asil ve sevecen bir insan. Bizans Arkeolojisi uzmanı olan babasının kitapçı dükkarunı babası vefat edince devralmış ve yirmi beş yıl burada çalışmış. Kimler gelirdi dükkflnızına? Mlman Lisesi'nin öğretmenlerinden çok gelen olurdu ama hangi birini hatırlayayım? Venezia Hanım bana içinden llginç evrak çıkma kitapları, kitap alabilmek için kan satan hippileri anlatmıştı.. Böyle şeyler anımsar mısınız? Dabambir seferinde bir aşk mektubu bulmuştu da yüzü kıpkırmızı olmuştu. Ba«ka? Yuksekkaldırım'da, şimdilerde "Librame P6ra" adını tasıyan sahaf dükkânında Talya Nomidis yıllar boyu, tek başına kitapseverlere hizmet etti. v madıklannız, alıp beraberinizde götiirdükleriniz oldu mu? ir Miss Pardeu almıştım. Bir tane Kavafis aldım.. Bir de şiir antolojisi. Tabii babamın arkeoloji kitaplannı da götürdüm. Kavafis'ten herhangi bir şiir gelir mi aklınıza? Kavafis'in kitabı çok güzel bir Mısır baskısıydı.. Bu söyleşinin "makus" gidişini çağrı cihazımdan gelen bir mesaj değiştirdi. Tfelefon etmem gerekti. Telefonun yanmda bazı ülser ilaçları vardı. Ulseriniz mi var? Hayır gastrit... Hiperasidite var midemde. Bilmezsiniz ne çektim bu gastritten. Soğuk kış günlerinde dükkânda üşümemek için habire sıcak çay içer, içine de azıcık konyak koyardım. Konyak sever misiniz? llayır, yakardı içimi... Ama yangından sonra sobadan mangaldan korktum.. Kalorifer de yoktu. Kalın bir ceketim vardı. Onu giyer, kitap yığınlan arasında otururdum. Kışları bazen günlerce dükkâna uğrayan olmazdı. Kepenkleri yarı açık dükkânda soğuktan titrer, karlı yoldan geçene bakardım. Ha, bir de çok fare vardı dükkânda.. Kedi kadardı fareler. Başkası olsa duramazdı o dükkânda. Oturduğum yerde onlann raftan rafa gezindiklerini görürdüm. Bazen bir fare ölürdü kitapların arasında; dükkân fena jcokardı. Dükkânda duramaz, birkaç gün geçinceye kadar açamazdım dükkânı. Sonra sabah dükkâna ayak basar basmaz bir endişe kaplardı içimi. DUşünmeye başlardım. "Bu akşam kepenkleri nasıl kapatacagım?" diye. enkler agırdı herhalde ve aşagıya çekmek Kepen için giiç kuvvet lazımdı. Den bu kepenkleri kapatamazdım. Sık sık da bozulurdu. Açarken yarım açtığımız, kapatamadığımız, öylece bırakıp gittiğimiz günler olurdu. Akşamları yola çıkar, konukomşudan, gelen geçenden yardım isterdim. Bir gece kapatamadan bırakıp gittiğimde hırsız girdiydi. N e çaldı? Kahn hırkamı alıp götürdüydü. Gündüz de kitap çalanlar olurdu. Ne yapayım. Yalnızdım. Herkese gözkulak olamaz, herkesin peşinde koşamazdım. Talya Hanım'dan bu dükkânda geçen günlerini, iki kitap satabilmek için katlandıklannı dinlerken "Kdebek" olarak bilinen Henri CharrKre'den Fransız Guyanası'nda kürek cezası çektiği hapishaneleri dinler gibiydim: "Melezle zenci parmaklıklara tırmanmışlardı. Bacakları koridora sarkıyordu. Suda bir hışırtı duydum: Kedi biiyüklüğunde bir lağım faresi çırpınıyor, su basmış kodesten kurtulmaya, parmaklığa çıkmaya çnkşıyordu. Pabuçlanmdan birini alıp kafasına indirdim. Tiz çıglıklar çıkarıp koridora kaçlı..." Talya Hanım kitaplar ve kitapseverler konusunda Venezia Konstantinu Hanım kadar bilgi iletmedi. Ama söyleşim bana, insanlarda kaydedilmeye hatırlanmaya, anlatılmaya değer niteliklerin, birikimlerin mutlaka var olduğunu ve bu cevherin herkeste kolayca görünür, erisilir bir yerde asılı durmadığını ama yeterince sabredilirse, o insanı tanımaya zaman ayrılırsa ulaşılabiieceğini bir kez daha öğretti. Gazetecilik galiba biraz'da insanlardaki bu yönü bir polis hafıyesi gibi arayıp bulmak, bir "geiger" alet gibi, bir sondaj makinesi gibi bulup ortaya çıkarmaktır. Edebiyat? Gorgi'nin dediği gibi "Yeryüzü kiiçiik Hamletlerle, Othellolarla, Komeolarla, (ioriotlarla, Karama/ovlarla, Madam Bovarylerle, sonra David Copperfiled'in, Anna Karenina'nın küçttkleriyle doludur. Şairler, böyle kimselerden, bizim gibilerinden görkemli kahramanlar yaratırlar, onlan ölmez kılarlar.." Talya Hanım'ın kitabevinden bu hafta al,dığım eski bir kitapta (Maxim Gorky: On Literature. Progress Publlshers, Moscow) işte bunlar yazılıydı. D Başka bir şey çıkmadı.. • eki bunca yıl süresince başka hiç bir ilginç olaya şahit olmadınız mı? Dir seferinde mangal devrilmiş, yangın çıkmıştı.. Ama çok sürmedi. İETT Müdürlüğü'nden alet getirip söndürmüşlerdi. Söyleşinin burasında, "Bazen böyle olur," diye düşündüm, "lyi bir şey yakalamak için saatlerce konuşmak gerekebilir." Bursa'da Yenicami avlusunda esansçılıkmiskçilik yapan bir vatandaşımızı hatırladım. Ancak iki saat konuştuktan sonra 1965'te Rize'de, Çayeli'nde belediyenin HUsrev Kıraathanesi'nde, oğlunun doğduğunu öğrenen bir adamın o sırada kahvede bulunan yirmi bir kişiye esans ısmarladığını anlatmıştı. Bodrum'da Giritli süngerci işadamı Ali Cengiz Bey'i konuşturabilmek için devam ettiği kahveye günlerce taşınmış, Orta Doğu Teknik Üniversitesi hocalarından birinin Bodrum hakkında yazmış olduğu bir incelemeyi ona okuyarak eleştirisini istemiştim. Ali Bey'e "Daha başka neler vardı?" diye sorular sormak yerine bildiği kent, tanık olduğu olaylar konusunda yazılmışları okumak, daha verimli oluyor, ona daha çok şeyler hatırlatıyordu. Bu nedenle işin peşini bırakmadım. Sorularımı sUrdürdüm. Dükkânı devrettiginizde bütUn kitaplan bıraktınız mı, yoksa içlerinden aynlmaya kıya B 11