Katalog

AZARIN •B PENCERESINDEN Selçuk Erez kiındaıı yırmı yıl onte babjnı Ord Prof Nasıd hrv/ "Belgelerle lutk larıhı" 'adlı deıgıye bır va/ı vcrmı>tı "Kadımn l»pluni ıi):ııı<,larıııdaki u'ri" baslıklı bıı yn /ıda (Oı.ak 1970, Sayı 28) sıı boluııı vcı al maktaydı " loplunnımu/un ataerkıl bır aılc lıpınc sahıp oldugıı bılınıı Acaba fıırk hal kının dollenmc koıııısıındakı kanaatı ııe nıer kc/dcdıı ' kuıan'ın Bakara Sııresi'ndc söyle dcnmcktedıı 'k;ıtlıııl.ırıuı/ sı/ın vvlal ekeceğiniı larladır.' Kııran'dan once Arap Yarımadası'nda erkeğın lıâkımryetı hudutsuzdu Kıııanı kerım, bıı hâkmıı>etı a/altmıstı anıa 'tolıumlaıla' beıuetmesı ıle bıı lıâkınııyetın daha la/la sınırlanmasını onleyıı.ı bır clkı yaıalmi'jlı" des.enlt.ide Kiaııv I ısler'ın 'The C halıce and the Blade (Harpu Row, Saıı I raneısco, 1988) baslıklı kıt.ıbıııı okurkcn Oresteia adlı eskı Yıınan dıammda Apollon'un "Analarlu cocukları arasında kan baı;ı \oklur. Onlar sadece ekilıniş lohıımları beslerler", dcdığını oğrendım Ya/aı, Iaıırn,a Athena'nııı, babası /e ııs'un basıııdaıı vıkınıs. olduğunıı da ııaklcttıkien sonıa bıı dıısııiKilerın, klasık Vunan loplımıunda alaeıkıllıgm agıı basıııası, kadı nın ıkııicı plaııa ılılnıcsınııı belutıleıı olduğunu ılcrı Mirmustıır 1 lestırmenletden olıımlu tcpkılcr almış olan bıı venı yapılın ya/arı YııııanMan'da, as lında buluıı l'relıı^lorık Avrupa'da ve A>va'da haslangı<,ta kadına daha onenı veren, kadın eı kck esıllıgmın agır bastıgı ııygar lop luııılaıııı buluııdugumı, MO 5000 4000 yı! larında bu topluiukldiın yayıdıklaıı alanla ıın dısında kalan bolgelerden (ku/c>ın vcrımii/ stcplerındeıı ve duneyııı kurak ^olleı m dcıı) gelen gos.ebe ve barbar kavımleıın sal dııaıak yeı lesık ııvgarlıkları yerle bır ettıkleı ını vt. eıkekleım cgemen oldııklaıı yeııı top luluklaı ulu>luruuklaıııu ılcıı suımcktodır B Önce dişi tanrılar vardı... lunmuş olan neolıtık yerleşme alanları bu aı,ıdaıı *,ok onemlıdır Burada ana lanrı lıgııı lerı lapınaklarda ba> kö^tdc durur Israıl'dı.kı .leriko'da Dicle kıyılarındakı IcllesSavvan'da lıcp dı>ı lanrı lıgııılcrı vıkaı kar şıını/d Hındıslan'da Harappa vc MohenjoOaro'da da bunlar vardır Neolılık yerle>me bolgelerınde MO 90008000 yıllarında ba^layan /ıraal dcvıunı vapında ıkııiLi bır uygarlık adıınının tarıhle henu/ atılmamı^ olduğunu savunanlar çoklııı Bıı evıede bıığday, aıpa gıbı hububat yctiitırılmeye başlanmış, koyun, keçı, deve, köpek gıbı >ararlı hayvanlar (.V(.ılle>tırılrnı>tır Bıı goı ıılnıenıi'j ııygarlaşmanın Anadoludan Adrıyalık'c, (,ekoslovak\a'va Gune> Polonya'va \c Balı l kra>na'ya u/andığı bılınır. Ncolıiık t,am ı/le>en Bakır Çağı'nda da Tanıı dı>ıdır ve ınsanlaı yclkeıılı gcmıleıle, ker vanlaıla ıı/ak ulkclcıc ııla>ırlar, liLarct vaparlar ınce aletler gelıjtırırler kadın vc crkcğın cyt oldııklaıı topluııılaıda hu7iır n,ınde ya>arlar Bu (,ag mezarlarından sonrakı aıaerkıl evre mc/arlaıında (Kııryan me/arları) bulunaıı, eşlcrı, csırlcrı obur dunvada kullanaıağı sılahları ıle gomulmııs kabıle rcısı me/arları yok(ıır Tapınaklarda dıv tanııyı sımgelcyen motıller, akaıı sıı buklumleıı ve >ılan, kelebek gıbı dcğı^me ( rneiarnorto/) ^ağrıştıran ha>vanuklaı bıılunııı Anadolu'dan M O 6000'de Giril'e go«, edenler beıabcılctındc dışı tanrılarını ve neolılık u>gaılıklaımı goıuınni'j ve dırıt'te bu IIILC ve ıleıı uvgaılık Bıun/ devrıne kadar sıır nıu^iıır Cıirıt'ın bıı ada olıııası, veıvuzunun dığer bolgelerınde sulhc,ul dısı tanıılı loplumlaı, kavgau, erkek tanıı goı,ınenleıce ezılırken yerle^ık uygarlığın burada daha uzun dayanmasını sağlamıştır HınlAvrupa \.ı da \r\an d ı l k ı ı n ı koııusaıı ve hıiL'imku Avrııpalılaııu atalaıı sıi\ıkııı ııısaıı laı (kıır^un ılaly.ıliirı) lıalııulc i'clıp hııklukla ıını vakıp \ıkıııısl.iKİıı Anaılnlu'ıla Hılıllır, Mıllanılcr, I ıı\rlır, Vıııı.ınıMan'ıl ı Aka'l.ıı ve Dnrlar hıııada so/u yeceıı erkek atalı .ıkıncı laıdıı İncil'de a n l a t ı l a n LCIIIKI bahvtsı, aslında n t oluık uvgarlığı, kadınla ı.ıkegın t^dcgı.r olaıak loprağı ışledıklerı t a ğ l a r ı sımgeler ( t n i K l k n k o v u l m a ıse, bu vağın d ı a m a t ı k bır ><kılciı sona crmesını yarısııır C u ı n e t t e n kov ıılıııa o\ kıısunde ycr alan yılanın olunısuz lolıı, aslında ıskı (ydgların kadın u ı ı r ı l a r ı n ı n sımgesi olan sılanın saııı eskı (.ajŞİjrın dısı lanrısının a>ağılaıınıası dır Ianriva Alhena. llır.ı ve Demclcrlerın, \startc'nın h c p vılan ıle bır a ı a d a gosterılnıcsı / e I a d o n adlı yılaıılaıı okltımıeleıı, c r k t k lanıı l a r ı n dı^ı l a n ı ı l a n all LIIHLSIIII ı / k ı ı n ı ı a ; ı ı ms'un Syphon, Apollo'un Piton Herkul'ıın de drııbu'ndan lranııs ttıkııv.ıma'ııııı Nalıonal Inleresl adlı dergıde yayımlaııan bıı nickaksı \aıı kılar uyandırdı Fukınama, "Iarıhııı soııa erdigını" ılerı surıısoıdıı Hcgt'l. laııhııı ınsanou l u n u n ı h a ı , rasyonel bıı l o p l u n ı s e k l ı n e goıııı d ü ğ ü n u , son creğın o olaı.ağını s ı n k ı ı ı ı s ı ı M a r \ ' a g o r e bıı, k o n u ı u i i i u t o p \ a s ı \ d ı lııkııvaına'va gore bıı, lıbeıal d t ı ı ı u k ı a s ı dıı lası/m ve koıııııııı/ınııı ba>arısı/lı«ım, lıbeıal d ı n ı o k l a s m ı ı ı kalıcılığı ı/levecLkııı Frovki'yL'goıe, konuıııısl devııınııı b.ısaıısı/ l ı ğ ı n d a n d a aıUııın aUKikıl n i K İ ı k k ı ı ı ı ı d m ı s lırılenıeınesı IOI o v n a ı ( 1 . Irolskv. Ilıt'ri'Milulıoıı BılrjMil. M a \ c.ı^ıınaıı, N e « ^oı k M e rıl Tarıhsel vc sosval olavkuın o kadaı sıvalı beya/, kesııı sııııılı b o l u ı ı ı k K avıılaına\aı.akla ıını, leık edıleıı, basa'isı/ i'ibı uoııııuıı sısteın leı ın de s o n u u ı n bır >ekılde bivinılenıııesıne kal klda biikiiKK.iklan.il uıuııınaıııak ı>eukır Anı ı vaıılan sonuı, geıtekleıı "lıbeıal d e n ı o k r a s ı " ıse, kadın eıkek e^ıtlıgı vaıgucııvle >ıne mındeme «e letek ve ııısankıı bıı alaııda goııılen esıısı/hk lerın k a v n a k l a ı ı ıı/eıınde d a h a derııı bıı sekıl de du^ıınnıek /orııuda kal.Kaklauln Ge^enlerdt A B D Dısı>kn Polmk Planlama Kurgan dalgaları Cıenellıkle dı^ı tanrılı uvgarlıklarda gerçeklesmıs olan bu gdı^mu, b u n d a n 7000 vıl on <.e ııoktalaıımı>, Oırıt'te ıse b u n d a n 12(X) >ıl otesını. kadaı suımıi!>tuı Kadın tanrılara tapanların sonu Ya/arm bu goru^unu dcstcklcycn bulgulaı çoktıır Aslında Incil'de sö?ıı geçen, eskıdcn erkcklc kadının bııbırlcııvle uvımı ı<,ıııde ya şadıkları bağ, (.ııılı lao lc t, ııı^'ın anlatıığı dısı unsuı Yiıı'ın, erkck unsur Yang taratın daıı baskı allına alııınıadan OIKC lııı/ııılıı cvıc bu ataeıkıl ı^galdcn uııtfkı cvıedıı 'dakı Paleolıtık gonımc alanlaıında (Mcscla lx"s Ly/ıes'tckı C'ro Ma)jıi(in'da) ccsetlcrın çcvrcsmdc, dcnı/ kabuklarından oltı>turıılıııuş kadın dol yolıı oıganını sınıgeleyon halkalaı bıılıııuıı Bıı u tuplulııklaıdakı ka dının hayat vcıcıı, olınndcn sonra da ycnıdcn canlandıracak guuiınc olan ınanu yansıtır Bu ycılcjine bolgclcı ıııde bulunaıı kadın fıgur lerı dc o cvrcdc eıı ba^al lanııııın kadın ul dıığunıı gosterır Anadolu'da (,a(al Iloyuk'tc (MO S700) ve llacılar'da (MO 5700 <i0<X)) bıı Paleolıtık dönemden kalma oldukça şışman bır kadın oyması MÖ 6 ve 5 yuzyıllarda Anadolu da da, tapınaklarda ana tanrı fıgurlerı baş köşede ıdı Neolıtık dönem ınsanı tarafından evcılleştırılen hayvanların fıgurlerı Iki domuz ve bır koyun Yararlı hayvanların evcılleştırılmeye ' başlandığı bu donemı, şımdıye kadar tarıhte bır eşıne daha rastlanmayan bır devrım bır uygarlık adımı' dıye savunanlar çoğunluktadır r 25