Katalog

H AFTANIN KONUĞU Konsolosluk belgesi "Kemal Atatürk" imzasını taşıyan JakJose Abravanel: "Şehzade, 'Yeter' diye bağırdı" Yıl 1917; "Müslüman Selanik", "Yahudi Selanik" yanıp kül olur. Üç yıl sonra da Abravanel ailesi, 200 altınlık bir servetle İstanbul'a gelir. Genç Abravanel Galatasaray Lisesi'ne girer. Ve Şehzade Abdülmecit okulu ziyarete geldiğinde, "Fransızcasından ötürü", hep Jak Abravanel tahtaya kaldmlır. losluğu'na atandığım zaman Atatürk'Un yine babamın en yakın dostu Tevfik Rüşlü Aras'a sunları söylediği bılınır: "Bi/im Abravanel'in oğltı olmasın?" Aras da " Ia kcndisi" diye yanıt verir... Vc hemen sonra konsolosluk beratını Ata turk kcndi cli ile imzalar. • Sııyın Abravanel, dııha eskilere gılsek... Bildiğimiz kadarıyla Abravanel ailesinin geçmişıvle ilgili ilk izlere İ.S. 70 yılınclu BujÇdat'ta rasilanıyor. Yahııdilerin Filistin 'dcrı kovıılmalannın urdırıdan Abravaneller Bağdat'a yerlesiyor ve Harurı Reşit, aileyi diploınatik bir gorevle Fransa 'ya gonderiyor... • Evel, daha sonra da Kndiilüs'e, Ispanya'ya göe ediyor, güçlü bir ailc oluv tuıuyoılaı... I492'de Don İsak Yclıuda Abravanel, Ispanya kral ve kraliçesinin öniindc diz çokerek Torkemada'nın başlattığı cngizisyonları durdurmak için çırpınıyor... Aslında I492'de İspanya'dan kacıslarmda dedeleıimin çoğu Italya'ya yerleşti. Ba71ları Maliye Bakanlığı'na getirildi. Burada tıpkı İspanya'da olduğu gibi, sanıyorum 16. yuzyılm sonunda bir kol Sclaııik'c yerleşti. Eskiden beri ailemde bilgin, o/aıı, doklor, maliyeci yetişti. Benim tanıdıklarım bankacı idi; çıinkü birçok dil bilirlerdi. Dedem Don Jacob Senor Abravanel, once ticaıct yapaıdı, soma Osnıanlı lınparatorluğu'nda, Selanik'te Osmanlı Bankası'nın kurucuları arasındaydı. Anımsıyorıım; amcam Bursa'daki Osmanlı Uankası'nın kasadarı idi; sonra htanbul'daki Selanik Bankası'na kasadar olarak atandı." • Ya babanız? • Babam da birkaç yıl Osmanlı Bankası'nı lemsil etıi. II. Mcşrutiyet dönemindc Abdulhamil, Selanik'e gctirildiğindc babam da sultanı karşılayanlar arasında protokolde idi... Evimizin en yakın dostu da Dr. Tevfik Riıştıi Aras idi. Babam koleraya yakalandığı zaman, iyileşmesi için yardıma koşabilen tck kişi o idi. • Balkan Savaşı'nda 1912'lerde "Osmanlı Selanik "i gerilerde kalmaya başladığında, Yunanlılar Selanik 'e girdiğinde, binlerce Türk ve Yahudi Trakya'ya, tstanbul'a, tzmir'e göç eltiginde siz Selanik 'te kaldınız... Yüzyılın baslannda, 1906'da dOnyaya gelmlş olan Selanik doftumlu Jak Josa Abravanel, 1934 yılından bu yana, Porteklz'ln Istanbul konsoloslufiu görevini fahrl olarak surdürüyor. Farklı kulturlerln ketlştlğl Selanik glbl gungörmus bir kentte köklfl bir Yahudi alleslnln çocugu olarak Selanlk'ten İstanbul'a, oradan Llzbon'a ve yenlden İstanbul'a uzanan 83 yıllık yasam % çlzglslnde Jak Abravanel, birçok tarlhl klslye lllskln llglnç anılarâ Mhlp. 1934 yılında, Porteklz'de Ford fabıikalarını örgutleme görevini yanda bırakıp İstanbul'a, İlk gençllk yıllarının kentlnedönen Jak Abravanel, Porteklz'ln unlu nlsanı "Ordre Mllltalra du Chrlsf'e de sahlp. Söz konusu nisan kendlsine, Dünya Savası'nda, "Irk, dln ve dll ayrımı yapmaksızın binlerce Insanı ölumden Jçurtardıgı için" verllmlş. Beki Bardavid ransi7 Ordusıı 1915 yılında Selanik'e girdiğinde, yuzyıllaı boyunca değisik ırk, dın ve dilin bir arada ya^ayabildiği, l'arklı uygarlıklar yeşertebilmi^ bıı zengin kenttc, "Selanik Yahudileri" için zor bir dönem baslıyoi"1du. lllilak devleıleri sorguluyordu: "Osmanlı" iseni/ bizım clüşmanımı/sını/. "Yıınanh" ıscııı/. dogıu Yunanistan Ordıısu'na... Yok, atalarımz gibi kendinizi "llalyan" sayıyorsanı/, F'ransızlarııı muttefikisini/... "Selanik Yahudileri"nin büyuk bir kısmı, Osmanlılardan alıstıkları hoşgöriı içindc, kaybolmaya yuz tutan kultürlerıni, gelenek ve goıenekletini korunıak isliyorlardı. Iştc 1934yılından beri Isianbul'da Portekiz'in tahri başkonsolosıı olan Jak Jose Abıavancl'in ailesi de bu aılelcrden biri... Abıavanel'iıı "konsolosluk beralı"nı imzalayan da "Keınal Ala(urk". Şirndi bu berat, Taksinı'deki konsolusluk binasında Ekselans Abravanel'in çalışma odasında asılı; biz de kcndisiyle karşı karşıyayız... • Suyın Abravanel, Portekiz'ın Islanhul fafıri konsoloiu oluşunuzun ve "Kemal Atatıırk" imzasını taşıyan konsolosluk belgenızin öykıisunu anlatır mısınız bize? • Otu/lu yıllarda Türkiye Cumhııriyeti'nin Sağlık Bakanı Kefik Saydam'ı, \Aıbon'a gelislerinde sık sık görürdüm. Rct'ik Saydam o sıralarda Portekiz hükürnetinin bana onerdiği 'Türkiye'de diplomallık' görevini, hemen kabul etmemi isledi. Bana şöyle dedi: "Seni Türkiye'de görmek istiyoruz; madem konsolosluk önerdiler kabul et ve mutlaka gcl İstanhul'a!" AtatUrk'le babam, gençlik arkadaşıydılar. Şöyle ki 1934 yılında Portekiz Konso F Ellili yılların başında, Jak Abravanel, "Ordre Milıtaire du Christ" nışanını aldıjjı gunlerde... • Evet, babam Porlekizliydi ve Portekiz bir 'nıüttefik' idi. Selanik'e kalıve, çay, yerfıstığı ithal eden babam, Fransız, ingiliz, Italyan ve Rus ordularına da bu yiyecekleri satmaya zorlanıyordu. Bu arada. Osmanlı döncmindc dc yaptığı gibi Selanik ile Portekiz arasındaki ilışkileri düzen liyordu; bu kez Yunanlılarla Selanik arasında. Şöyle bir olayı aktarmak isterim: Yunan Ordusu'nun Selanik'e girmesiyle birlikte Venizelos, Selanik Hahambaşısı Yaakov Meir'i yanına çağırır vc yakınır: "Yunanlılar Selanik'e girdiklerinde, Yahudiler niçin Yunan bayragı asmadılar?" Hahambaşı Meir, çok akıllı ve diplomat bir adamdı. Şöyle Unlu bir yanıtı vardır: "Yahudiler, öz analarını yitirdiler. Eger 8