Katalog

EL SANATLARINDA YAPRAK DÖKÜMÜ/1: Sıvas'm arabaaları Kl sanallannda yaşanun yaprak dokunııt, hııvuk kentlerıınızle smırlt değıl. Nev^ehır'den Elazıfc'a seıneıcılerı, Anlep'ın, Tokat'tn, Malatva'nın, Elazığ ve Kaysen'nın bakıralart; tum Trakya'nın çoınlekçılerı; Sıvas'ın arabacı ve tarakçıları; Kavsen'nm vastıkçıları; Arıtep'm yeıııenıalerı; Urfa'nm keçealerı hep aynı kaüerı paylaşıvor/ar. Bız de bu yetu dızımızde sızlerle. ulkemızın tum el sanatları coğra/vasmda, say/alarımız elveı dıŞınce uzıın gezılere çıkınak ısledık... Tahta tekerleklerin unutulan tıkırtısı Erdal Yazıcı stanbul'un, Konya'nın veya Sıvas'ın kal dııımlı yollaıında at arabaları a>ııı sesle ıı ııknııı, ekınek tasıyanı, yuk la^ıyanı, ııısan taşı>anı Pakır tıkır, takır tıkır Vc nal scslcrı, ııkı tak tıkı lak Orla vas kuşağınm ustıındekıler 1 , 1 bu tekcrlck vc nal 11 1 sesleıı luld kulaklarda çınlar Ne oldu bu at arabası sesleı ıne acaba 7 Yeı vaııldı da yerııı dıbıne tnı gırdıleı 9 Kaldııınıldrın bırer bırtr sokulup verlerını astalt \e beton alalı beıı, bu sesleı vok oldu, verın dıplcı ınde yılıp gıt tı Aıdındaıı takutılaıı vıkaran tahtd tckcrleklerın verını bırer bırcr "lastık tekerleklı" al arabaları aldı Gerıye kala kala yalnı/ca nal scslcı 1 kaldı Onlar da kaldırımdakı seslcrc hıv bctueme/ oldu Kaldırımlardakı scslere benzenıese de Sı vaslı ustalar astalt yollaı 1 , 1 yıne tahta tc 11 1 kcıleklı at arabalaıı >apıııava devam cdıyor Bu ustalaıdan bır tancsı, kcndı dcyışıyle "ustdların hası" Mehmel Kıımhetlioğlu... Yası altrnışlarda olınasına kar>ın lahta tckcrlcğc "Bu yakınlarda yenı bır at arabası bıtırdık Beş yuz ellı bın lıra ıstıyorum, alan yok" dlyen Mehmet Kümbetlıoğlu (üstte), tahta tekerleğınden dıngılıne, kasasından boyama ve suslemesıne arabaların her ışını oğluyla bırlıkte (sol yanda), komple" kendısı yapıyor I erı ı> 1 kendısının biı,ım verdığını soyluyor Tahta tckeılcğındcn dıngılıne, kasasından bo yanıasına vc suslemeleıme kaclar heı ı>ını oğ lu>la bırlıkte " k o m p l e " kendısı vapıyor "llk »nce tekerlegiıı marango/lıık i>lerini (kcsılnıcsını bn,ılnıesını, tcsvıycsını) tamamlar, orla gobeğe nıonle ederi/. lahla aksamın ınonlesinden sonrıı ılralın demiri Cşın.ı' sı), ycnısvi' bır alanda \akılaıı alcsle kı/ılırılıp (ahla >uvarlağa ^ccirilip, i>iıt sıkılır. Dort tekerlegin yapımından sonra dingiller japılır vı ınakaslur lakılır. Sonra sıra kasa>a )>elir. Vc en son ış ho>amadır. Bo.vanın uslune suslemeyi yaplık 11 hi/iın tahrikanın urunıı 11 ortayu çıkar." 'Mehmet Usta' ı^ınde oldukea ıddıalı. fcskı bır anısını anlatıyor "Kskiden Sıvas'ta ııc, lanc jeep lurunde araba vardı. Onlar da gencllikk duğunlcrc yıderdı. l.sas rağbvtte olan, tavlon vc al arabalarıydı. listalarla inallaşırdık; kim daha dayaıııklı araba >apar di>e. Bır araba \ap(ım, tekerleklerin elrafına 'şına' (dcmır ecmber) geçirmeden /ara'ya gillim geldim. Her kcs ha.vrel etli. At arabasında safilamlık kereslenin kalitesine baglıdır. (ienelde pelil ve gıır^en kııllanırı/. Araba ıvı kııllanılırsa oınru ellı >ıl jııder. Vaplıgımız arabalarda bir lon .\ıık laşınabilır." Lastik çıktı, tekerlek bozuldu Sıvas'ta tahta tekerleklı araba yapan kala kala uç atelye kalnıış Tekerleklerin yerını las tığın alnıasına kaışın, ınatla tahta lckcrlek len urclmcyc devam edıyor ustalaı Anıa nereye kadar 'Mehmet Usta', ışlerın kesatlığın dan, geltxeğm ıse bclıısıJığıııden yakııııyur "Geçen yıllarda, Turı/ın Bakanlığı'nın ulke dısındükı luarlarda lanıtım için bi/ ^cnaatkârların işlt'rini sergileyeceklerini ogrendik. Ankara'ya gitfim. Bi/i krediyle desleklemelerini lalep ettim. Ama kredi laiıleri çok yııksekli. Sonradan lanıtım icin de araba |>ondercmedik... Şu anda tamir işlerimi/ agırlıkta. Bu >akınlarda yenı bir at arabası bitirdik; ama muşlerisi yuk. Beş yu/. elli bin lira isliyorum; alan yok. Al arabalarının yanı sıra, talıla (ıkcrlekli seb/c arabaları da yapıyoru/. Bıınlar insan gucuyle hareket ediyor. İşler durgıın. Kısacası, ho/ıın baslı, kar baslı hi/iın işler >ok oldu." Gccnııs yıllarda kdtnyon kasası bıle yaptığını bclırtcn 'Mehmet Usta', şınıdıleıde ar tık yalnı/ea al arabası yapaıak geeımlerını sağlayamadıklarını soyluyor "Sadecc yaplıgımı/ lekerleklerin donmesiyle geçimimi/i sagla>amıyoru/. Kaldı ki lekerlekler de cskisi kadar donınuyor. Bu alel\emi/de maraııno/lıık veya demir işleri geldiginde, onları da yapmak /orıında k:ılı>oruı." Ustanın, "marangozluk ve demir işleri" dedığı, bır kamyonun kasasındakı onarım türünden ışler.. Tekerlekler dönüyor, ama tahta değıl lastık tekerlekler Kaldırımlar da yok artık; ahenklı seslerı yansıtan Olsun, 'Mehmet Usta' her olumsuzluğa inat, asfalt, beton ve toprak yollarda tahta tekerlekleri döndürmeye devam ediyor... Q 19