Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek! Beyin morfin salgılıyor! Son ylrmi yıl içinde yapılan araştırmalar, merkez sinir sistemimizin, ağrı kesici kimyasal maddeler üretip salgıladığını, böylece ağrıyı kestiğini ortaya koymaktadır. eçen yıllarda Almanya'da bir olay oldu. Hekim olmayan bir "tedavid", karnı ağnyan bir genç kızın ağnsını telkinle durdurdu. Kann ağnsı geçen genç kız başka bir yere başvurma gereği duymadı. Ancak, saatler sonra, apandisitinin patlamasıyla bir kliniğe kaldırıldı. Uzun süren ameliyattan sonra, genç kızın hayatı güçlükle kurtuldu. Olay şuydu: Apandisite bağlı olan kann ağnsı geçmiş, ancak hastalık geçmediği için ilerlemiş ve kann boşluguna açılarak (perforasyon) kann zan yangısına (peritonit) yol açmıştı. Tedavici hakkında soruşturma açıldı ve yasal işlemlere başlandı. Telkinle ağn geçer miydi? Ağn yararlı mıydı, zararlı mı? Aslında, "agn ncdir?" sorusunun değişik yönleridir bu. Ağnnın ne olduğu konusu, binlerce yıldan beri insanlığı uğraştınnış, ağn konusunda çaüşmalann nedeni olmuştur. Bir atasözümüz, "tnsanın canı, agnyan yerlndedir" der ki gerçcğin tam bir açıklamasıdır. Son yırmı yıl, kısaca "beyin" dediğimiz merkez sinir sisteminin ağn üzerindeki etkisinin yoğun biçimde araştınlmasıyla geçmiştir. Bu araştırmalarla anlaşılmıştır ki merkez sinir sistemimiz ağn kesici çeşitli kimyasal maddeler yapmakta, bunlan salgılamakta, böylece ağrıyı kesmektedir. Şimdiye kadar sinir sisteminin ceşitli bölgelerinde en az 9 nıorfine benzer madde bulunmuştur. Bunlara opiat maddeleri denir. Kabak Kabak kadar kültürümüze girmiş sebze azdır. "Kabak kafah", "Kabak glbl", "Karpuz kabak çıktı", "Kabak çlç«ÖI glbl açıldı", "O la kabak", sıkça kullandığımız deyimler. Genellikle, yavan, tatsız tutsuz, hoşa gitmeyen anlamlarında kullanılır. Ama, "kabak" bir cennet taamıdır, değerini bilmemek olmaz. Soframızda da değişik çeşitleriyle yer alır. Kıymatı yemeği, kabak kızartması, etli kabak dolması bildiğimiz kabağın sevilen yemekleridir. Balkabağından yapılan "kabak tatlısı" ise üzerine dövülmüş ceviziyle çok sevilen, hafif bir tatlı. Kabak haşlaması, iyi bir diyet yemeğidir. Sodyumu az, lifli, mide için. bağırsaklar için sindlrimi kolay bir besin. G omurilik yoluyla beyne göndermcsiyle oluştuğu bilinmektedir. Mekanik etkilere duyarh ahcılar, ısıya duyarh ahcılar, kimyasal duyarh ahcılar, bu etkileri çeşitli sinir yollanyla merkezi sinir sistemine gönderir. ('Mekanosensitif reseptörler, termosensitif reseptörler, kemosensitif reseptörler) Ağnyı algılayan ise merkezi sinir sistemidir. Ağrı duyumunun kişiden kişiye değiştiği bilinir. Ağn oluşumunda rol oynayan kimyasal maddeler de aynntıh olarak araştınlmış, histamin, serotonin, kinin ve bradikinin, prostoglandin gjbi lâmyasal maddelerin rolleri anlaşılmıştır. Böylece, bazı ilaçlann ağn kesici etkileri de açıklanmıştır. örncğin, aspirin, prostoglandin oluşumunu engellemekte, ağnyı böylece durdurmaktadır. Ağnnın HetJlmesl önemli opiat maddeleri: Betacndorfin Metenkefalin Leu«nkefalin Dinorfln Dinorfin, bedenin ağn kesici sistemine enjekte edildiği zaman, morfıne göre 200 kat daha gttçlü olarak ağn kesici etki göstermektedir. Ağnnın, ceşitli etkenlerin kendilerine özel sinir yollannı etkileyerek ağn duyumunu Ağn oluşufflu Hangi dergileri, hangi kitaplan Ağnnın ooçlnlınosl okuyalım? Bir okurumuz şöyle dlyor "Cumhurfyst DERGTdeld yazılannızı sOrekll olarak okuyorum. Konulan anlaşılır olarak yaânann bWw Içln çok lyl. Sebzeier Rehberl çok yararlı oluyor. Ne kadar aeyl Mlmedlginıl gorup şaaıyorum. Daha onosM Vltamlnler Rehberl" de lylydl. Bu yszıtan kttap yApocsk mısınız, bllniıyofufn. B#nhn m#rak vtttofln, bu konutan butunOyta anlayabitooafllm Mtapiar var mr? Safllık anaMdopedlleri Mr dereceye kadar Mlgl verryor. Ancak, Mrook komıyu anlayamıyonım. Ya çok baatt yazrimıa ya da tıp dayhntorl kullanılmış. Bu konuda yazarsana çok yararlı oiacak." Okurumuz, epeydir düşündüflüm bir konuyu dile getirmis. Sağlık konulannı merak eden, okumak isteyen okurlar, hangi dergileri, hangi kitaplan okumalı, bllgi edinebileceOi anlaşılır kaynaklan nasıl bulmalı? Saghk konulannın okuyucunun llgisini çektlgi, birçok basın kuruluşu tarafından fark edıldı Çesitli gazeteler safilık ekleri verdller, veriyortar da. Çogunu goruyorum, inceliyorum Ansiklopedller var. Oergilerde saQlık konuları, özellikle cinsel konular yer alıyor. Ama doyurucu mu, bizim okurumuza seslenlyor mu, hepsinden önemllsi, verdlkleri bilgiler anlaşılır mı, dogru mu? Bu yayınların coğu, adı verilmese de çevirı Çevin bilgilor, bir yandan başka kültürlerin bilgilerı, diğer yandan da kanımca çevirı yanhşları yapılıyor. Bazı bilgiler eskımış bu nedenle de yanlıs Bu sutunumuzda sağlık alanında yayımlanan dergileri, kitaplan tanıtmamız, değerlendırmemız gerekiyor sanırım. Bu yolla, hem bize yazan okurumuz. hem de merak eden diğer okurlarımız kendilen ıçin kaynak olabilecek dergileri, kitaplan tanıyabilecekler. Biz de, bu yolla görevtmizı yapmış olacağız Gerek derideki, kemiktekı, eklem yüzlenndeki, gerekse iç organlardaki ağn duyumu, omurilikteki ağn yollanyla iletilir. Belkemiği travmalannda, omurilik kesisi olduğu zaman alt taraf ağnlanmn duyuhnaması, bacaklann duyarhhğmı kaybetmesi bu nedenledir. Ağn iletisi, bazı mekanizmalarla omurilik düzeyinde engcllenir. Bu yolla ağn sağaltımı yöntemler' de geliştirilmiştir. Derideki geniş duysal liflerin uyanhnasıyla ağnnın engellenebilmesi, uygun deri bölgelerine dokunmayla, akupunkturla, elektrik uyansıyla ağnnın geçirilmesi yöntemlerini açıkhunaktadır. Ağnnın geçirilmesi tıp mesleğinin en eski, fakat en önemli konulanndan birisidir. Burada, daha büyük önem taşıyan yan, ağnnın nedeninin tam olarak ortaya konmasıdır. Unutmayalım ki, "ağn duyusu", organizmada bir rahatsızhk olduğunu gösteren bir uyandır. Bu uyarıya aldınş etmemek, nedenini aramadan sadece ağnyı geçirmeye çalışmak, asıl hastalığın anlaşılmamasına, ilerlemesine yol açabilir. Onun için de önce "ağnnın nedeni" bulunmahdır. Bedensel nedenler, bir bölgedeki yangı, bir noktadaki hastahk, sinirsel etkenler, ruhsal etkenler ağnnın nedeni olabilir. Birçok ilaca dirençli ağnnın nedeninin "depresyon" olduğunun anlaşıhnası, bu konuda uyancı olmaktadır. Ağrı bir uyandır. Bize düşen bu uyannın gereğini yapmak, onu araştırmak, ne olduğunu bilmektir. Sağaltım, ancak bu aşamadan sonra olabilir. Ağnya kızmak yerine, ona kulak vermesini bilelim.D Kabak,tanV Wrtt>«ftrtzNl hvn de guztl Ur gamlturdur Mlneral dagarlari orta hallidir: Sodyum 1 mg., potasyum 383 mg., kaİ8iyum 22 mg., fosfor 44 mg., magnezyum 8 mg., demir 0.8 mg. Vltamln degerleri: A vitamini 100 mikrogm., B1 vitamini 0.05 mg., B2 vitamini 0.07 mg., Niasin 0.5 mg., C vitamini 9 mg. 100 gramının kalorisi 27'dir. Protein 1.0 gm., yağ 0.1 gm., karbonhidrat 5.5 gm. Kabak, iyi B grubu vitaminleriyle, kolay sindirimıyle iyi bir diyet sebzesi, değerli bir garnitürdür. Listede yer verilmeye değer. Kabak tatlısı mı? Değerini ağzının tadını bilenler hiç unutmaz.ü 19