Katalog

S A 6 L I K Erdal Atabek Alerjiniz var mı? Alerji, insandaki bağışıklık sisteminin, dış ve iç etkenleri etkisiz kılmak için yürüttüğü çalışmalar sırasmda beklenmeyen, istenmeyen bir tepki göstermesidir. malarla önemli yeniliklerin ayrımına varılmakta, hastalıklarla ilgisi daha açıklık kazanmaktadır. Bağışıklık sistemindeki çöküntüyle kanser arasındaki ilişki üzerinde de çok durulmakta, bu bağlantı kanserin geleceğinde önemli gelişmelerin bir anahtarı sayılmaktadır. Ruhsal durumun, insandaki kaygının, korkunun, sıkıntının bağışıklık sistemiyle ilgisi de bilinmektedir. Beklenmedik bir sıkıntının, insanda yaygın ürtiker yapması, güle karşı alerjisi olan birinin gül resmiyle karşılaşınca astma bronkiale krizine tutulması, ruhsal olaylarla bağışıklık sistemi arasındaki ilişkiye dikkat çekmektedir. "Ne yapmak gerekir?" sorusuna şu özetle yanıt verilebilir? LERJt, günlük dilimize girmiş tıp deyimlerinden biri. Günlük konuşmalarımızda "stres" gibi, "bunalım" gibi, "kolesterol" gibi, "antibiyotik" gibi sözcükler, anlamını tam bilsek de bilmesek de yer alır. "Alerji" sözcüğünü de hayatımızın çeşitli alanlarında kullanırız: Ben şimdi balık yemesem daha iyi olur. Bende alerji yapıyor. Şu adama alerjim var. Ne zaman görsem Içime sıkıntılar basıyor. Her ilacı alamıyorum. Bende alerji yapıyor. İlaç alerjileri İlaç alerjileri çoğunlukla kendini deri döküntüleriyle gösterir. İlaca ara verilmemesi ise döküntüyü arttırır. . ilaç alerjileri ilaçların alerji yapması bir talihsizliktir. Ne çare ki, ilaçlar da alerji yapabilir, kimi zaman bu nedenle ilaç alımını durdurmak gerekir. İlaç alerjileri çoğunlukla kendini deri döküntüleriyle gösterir. llacın alımından birkaç gün sonra, deride döküntüler olur, ilaca ara verilmemesi durumunda bu döküntüler artar. İlaç alerjilerinde dikkati en çok antibiyotikler çeker, bunlar arasında da penisilin önemli bir yer tutar. Sulfamitler, kinin, kinidin, barbitüratlar, doğum kontrol ilacları, aspirin, salisilatlar gibi birçok ilaç alerjik tepkilere yol açabilir. Penisilinin enjeksiyon yoluyla verilmesinde "anafilaksi" denilen, birkaç dakika içinde gelişebîlen bir tepki biçimi vardır ki, ölüme yol açabilmesi nedeniyle özel bir yasamsal önem taşır. İlaçların alerjik etkilerini, aşırı ilaç alma tepkileriyle, ilaçların yan etkileriyle, ilaca karşı toleranş azlığıyla karıştırmamak gerekir. İlaç alerjileri sadece deri döküntüleriyle ortaya çıkmaz. Kan hücrelerinin azalışı, ateş, böbrek hastalığı, akciğer hastalıkları gibi hastalıklar ilaç alerjisinden olabilir. Anafilaktik şok dediğimiz, kısa bir süre içinde oluşan, ciddi sonuçlara varabilen tepki biçimi, penisilin zerki gibi organik ivot bilesikleri, lokal A Ayten'in hastalığı alerjikmiş. Dokloröyle söylemiş. Şimdi aşıya başlayacaklarmış. Günlük dilimize böylesine girmiş bu sözcüğün gerçek anlamı nedir? Nedir "alerji?" Neden olur? Nasıl gösterir kendini? Nasıl korunulur? ALERJt, insandaki bağışıklık sisteminin dış ve iç etkenleri etkisiz kılmak için yürüttüğü çalışmalar sırasmda beklenmeyen, istenmeyen bir tepki göstermesidir. İnsandaki bağışıklık sistemi, insanı çeşitli etkenlerin zararlı etkilerine karşı korumak üzere özelleşmiş bir sistem. Sistem, bu koruma işlevini, kandaki immunglobulin denilen maddelerle ve bu konuda özelleşmiş hücrelerle (T hücreleri) yapar. Eğer bu koruyucu bağışıklık sistemi zayıflarsa ya da çökerse, çeşitli hastalıklar kendini gösterir. Kimi zaman da bu koruyucu bağışıklık sistemi, bazı etkenlere karşı aşırı duyarlılık kazanır. "Alerji" dediğimiz olay, insandaki koruyucu bağışıklık sisteminin, aşırı duyarlılık gösterdiği etkenle karşılaşüğı zaman ortaya çıkan tepkidir. Alerjiye yol açan etkenler çok çeşitli olabilir. llkyazda havaya karışan çiçek tozları, sevilerek yenilen midye, göz kenarına sürülen bir kozmetik malzemesi "alergenalerji yapıcı" olabilir. Alergen maddelerin listesi çok uzundur. Ama alerjinin "kişiye özel" bir yanı vardır. Ortaya konan çileği yiyenlerden, sadece "çileğe özel" alerjisi olan kişi rahatsız olur. lnsanın alerjik tepkileri de zaman içinde değişebilir. Su dışında her şeyin alerji yapabildiği sap tanmıştır, ama çoğunlukla rastlananları şöyle belirtebiliriz: • Çiçek tozları, polenler. • Mantar sporlan. • Ev tozları. • Besinler. • llaçlar, yapay besin boyaları, kozmetikler. • Virüsler, bakteriler, parazitler. • Alergenler (alerji yapan maddeler) hangi hastalıklara yol açar? • Alerjik nezle ve göz nezlesi. • Bronş astması. • Alerjik deri hastalıkları. Ürtiker. • Sindirim sistemi hastalıkları (bulantı, kusma, karın ağrıları, ishal). tç bağışıklık sistemine (otoimmun) bağlı hastalıklar da vardır. Birçok hastalığın oluşum mekanizması olarak bu durum söz konusudur. Genç erişkinlerde daha sık rastlanan "akut diffüz glomerulonefrit", orta yaşlı kadınlarda sık görülen "romatoit artrit" bu hastalıklar arasındadır. lnsanın bağışıklık sisteminin karmaşık yapısı daha da aydınlanmakta, yapılan araştır 1. Alerjik bir rahatsızlığınız var mıdır? Herhangi bir bilginiz varsa bunu hekiminize muhakkak söylemelisiniz. özellikle ilaç alerjilerinde bu durum yasamsal önemdedir. 2. Hastalığın alerjik olduğu kesin midir? Bu ilgiyi kesinleştirmek kimi zaman sanıldığından daha güçtür. Bu alanda çeşitli testler vardır, kullanılmaktadır, yararlıdır. Ancak insanın kendi gözleminin de özel bir önemi vardır. 3. Sizi etkileyen bir alergen varsa, en iyisi, ondan uzak durmaktır. "Eliminasyon yöntemi" denilen bu uzaklaşma, iyi sonuç verecektir. Bir süre sonra, aynı madde "alergen" etkisini yitirebilir. 4. Eğer kaçınamayacağınız bir "alergen" sizi etkiliyorsa, belirli yöntemlerle ona alışmanız gerekir. Buna, "desansibilizasyonduyarsızlaştırma yöntemi" denir. 5. Çeşitli alergenlere karşı duyarlı bir bünyenız varsa, yeni bir şeye karşı dikkatli olmak, az miktar alarak başlamak daha doğrudur. D Hangi besinler alerji yapar? Her besin maddesi alerji yapabilir. özellikle de hangi besinlerin alerji yaptığını iyi bilmek gerekiyor. Besin alerjilerinin çözümü ise, alergen besini bir süre yememektir. , Baştan bilinmesi gereken nokta, "her besin maddesinin alerji yapabileceğidir." Hiçbır besin için "alerji yapmaz" denilemez Ancak daha sık alerji yaptığı bilinen besinler vardır. Bu maddelerdeki proteinler, alerjik etkiden genel olarak sorumludur. Balıklar, midye, istiridye, tarak gibi deniz ürünleri önemli bir yer tutar. inek sütü alergen olabilir. Anne sütünün bebekte yaptığı alerjik etkı, olayların çoğunda anne sütüyle geçen ve annenin aldığı alergenlerden doğar Yumurta oldukça alergen bir maddedir. Etlerin alergen etkisi sık değildir. Kuzu eti koyuna, dana eti İnek etine göre daha az alerjik etki yapar. Tavuk eti bu bakımdan en iyilerdendir. Ancak et ürünleri olan sucuk, pastırma, sosis, salam karıştırılan baharat ve bekleme süresini arttıran maddeler nedeniyle daha alergen olabilir. Buğday, arpa, çavdar, alergen olabilir. Mısır, pirinç daha az alergendir. Sebzeler daha az alergen etki yapan besinlerdir. Onlar arasında da bezelye, fasulye, ıspanak, domates, patates alergen olabilir. Meyvelerden en sık alerjik etkisi görülenlerin çilek, muz gibi meyveler olduğu bilinmektedir. Ancak, bütün meyvelerin alerjik etkisi olabıleceği bilınmelıdir. Kavun, elma, portakal gıbı meyveler de bu bakımdan dikkat çekerler. Alerjik etkıyi arttıran bir özellik, besinlerin fazla miktarda yenilmesidir. Bir diğer özellik, pişirme biçimidır. Kızartma biçiminde pışirmek alerjik etkiyi arttırır Besin alerjilerinin çözümü, bir süre için alergen olarak besini yememektir. Altı ay ara ile, besin maddesinin alergen etkisini sürdürüp sürdürmediği kontrol edilir. D OOğuate aHvflk dOMMOhrin görOnOmu. uyuşturucular, streptomisin ve diğer bazı ilaçlardan da görülebilir. Dikkat etmemiz gerekenleri şöyle özetleyebiliriz: • Bir ilaç aldıkian sonra olan deri döküntüleri, beden değişiklikleri bunlann ilaçla ilgili olabilecekleri konusunu aklımıza getirmelidir. • Durumdan doktorumuzu hemen bilgilendirmemiz zorunludur. • Eğer, bildiğimiz bir ilaç alerjisi durumumuz varsa, daha baştan doktorumuza bunu haber vermeliyiz. Bu konudaki unutkanlık yasamsal önemde sonuçlara yol açabilir. • ilaç alerjileri çoğunlukla geçicidir. llacın kesilmesiyle düzelir. Doktorumuz bazı önlemler alarak ilaca devam etmeyi sağlayabilir. D 22