Katalog

Balkanlartlaki saatli bombalar Her Balkan devletinin en az bir komşusu ile sınır anlaşmazlığı var. Üstelik bu sınır anlaşmazlıkları genellikle o kadar köklü, o kadar çetrefil ve tutkusal düzeyi o kadar yüksek ki, bunları hâlâ işleyen birer "saatli bomba"ya benzetmek mümkün... Nazım Güvenç arihe bakış açısında faşist, şovenist, halta ırkyı tezler savunmak"; "gerici empcryalist eevrelerin tıkarlarına hizmet ctmek"; "larihsel gcrcekleri saptırmak"; "yayılnıacılık"; "sahtekârlık", "ikiyuzlulük"... gibi daha birçok ağır suçlamanın Balkanlar'da sınırların üzerinden karşılıklı savurulduğunu biliyor musunuz? Ya da bu küfurleşmeleri, Balkanlar'da, yalnızca Turkiye ile Bulgaristan ve Türkiye ile Yunanistan arasında mı geçiyor sanıyorsunuz? öyle ise fena halde yanılıyorsunuz. Acı gerçek şu ki, her Balkan devletinin en az bir komşusu ile sınır anlaşmazlığı var. Devlet sınırları ile ulus sınırları tam olarak örtüşmediği için her devletin içinde bir komşu devletin soydaşları bulunuyor. Buna bir de tarihten devralınan ve keskinliğinden pek bir şey yitirmemiş olduğu biraz da hayretle gözlemlenen yine ulusal kaynaklı başka duyarlılıklar da eklenince Balkanlar'ın bir bütün olarak hâlâ tekin bir bolge olmadığı yargısına varmak güç değil. Üstelik bu sınır anlaşmazlıkları genellikle o kadaı köklü, o kadar çetrefil ve tutkusal düzeyi o kadar yüksek ki bunları hâlâ işleyen birer saatli bombaya benzetmek mümkun. Tik taklatı gayet belirgin bir biçimde duyulan, yerle• i belli, ama ne zaman patlayacakları bilinmeyen saatli bombalar... Ne siyasal rejimlerin benzerliği, ne proleter enternasyonalizmi, ne aynı ittifak üyeliği ne de bağlantısızlık büyük tarihsel altüstlükler sırasında kurulmuş bu saatli bombaları durdurmaya yetmemiş. Türkiye'den bölgeye baktığımı/da, Bulgar ve Yunan komşularımızla olan sorunlar o denli derin ve çetin ki, çoğu kez gözümuz daha ötesini pek görmuyor bile. Oysa sözgelimi Yugoslavya Yunanistan Bulgaristan ilişkilerini zehirleyen bir Makedonya sorunu hiç de Turkiye ile Bulgaristan ve Yunanistan arasındaki "Rumeli Turkleri" sorunundan daha basit ya da daha az vahim değil. Tersine. Yugoslavya ile Arnavutluk arasında sorun Doflu Avrupa'nın en "Batılı" ülkesi sayılan Macaristan'ın başkenti Budapeşte'den bir görunuş. yaratan Kosova bölgesi konusu daha iyi bilinmekle birlikte Romanya ile Macaristan ilişkilerini gerginleştiren Transilvanya anlaşmazlığını duyan çok kişi yoktur. Oysa her üç konu da adlan geçen altı devlet arasında gerek siyasal yetkililer gerekse basınyayın organları ve akademik kuruluşlar duzeyinde çok sert ve yoğun tartışmalara yol açmaktadır. Bir başka deyişle, TurkYunan ve TürkBulgar anlaşmazlıkları bir yana bırakılırsa Balkanlar'da tik takları şu sıralar en çok duyulan saatli bombalar Makedonya, Kosova ve Transilvanya adlarını taşıyor. En a? bilinenden daha çok bilinene doğru bir sıra izleyerek bu bombalara yakından bir göz atalım. olan soydaşlarıyla ılgili olarak Macaristan uzun zamandır Rumen yönetimini "ayrımcılık giitmek", "Macar azınlıgın haklaruu cinemek"Ie suçlamaktadır. Belirtmeye gerek yok ki Rumen yönetimi de bu iddialan şiddetle reddederek Macar yönetimine "ifliraıılık", "ırkçılık", "Romanya'nın iç işlerine karışmak" gibi karşı iddialarla yanıt verınektedir. Kimin haklı kimin haksız olduğu konusu bir yana, nesnel bir çözümleme yapmak çerçevesı içinde ve uçüncu taraflar için bile, sorun, içinden çıkılması son derece güç bir karmaşıklıktadır. Çünkü söz konusu anlaşmazlık, tarihin derinliklerine kök salacak denli uzun olduğu kadar, hemen 40 yıl öncesine gelecek denli de tazedir. Böyle olduğu içindir ki aynı siyasal rejime, aynı dunya görüşü.ne sahip olsalar da ve proleter enternasyonalizmi ilkelerine bağlıhk iddiasında bulunsalar da Transilvanya konusu Romanya ile Macaristan arasında sıradan iki burjuva devletini aratmayacak denli "ateşli" tartışmalara, ulusçuluk temalarıyla yuklıı, öfkeli atışmalara konu olmaktadır. Tarihsel surece kısaca baktımızda şöyle bir tabloyla karşılâşıyonız: Transilvanya bölgesi hep iki halk arasında bir çekişmeye konu olmuş ve kimi zaman bugünkü Macarların kimi zaman bugünkü Rumenlerin ataları bu bölgede egemenlık kurmuşlar. bn çok tartışılan noktalardan biri de kimin önce, kimin sonra geldiği, Transilvanya'nın "ilk sahibi"nin hangi halk olduğu. Gerçi Macarlar resmen konuya insan hakları açısından eğilmekte ve Romanya'da yaşayan 2 milyon kadar soydaşlarının haklannın çiğnendiğini, yoğun baskı altmda ezildiklerini iddia etmektedirler. Bu konuda özellikle 1980'dcn beri artan tartışmalara son olarak Macaristan Oışişleri Bakanı Gyula Horn da katıldı. Geçen ay Macar televizyonuna bir demeç veren bakan devletinin, "sınırları dısında yaşayan Macar halkının sorunlarına ilgi gosterme hakkı bulunduğunu" savundu. Rumenler ise, Macaristan'ın Transilvanya'daki soydaşlanna gösterdiği ilgiyi "Romanya'nın iç işlerine karışnıak" olarak algılanıakta ve olumsu/ tepki göstermektedııler. Romanya Devlet Başkanı Nikolay Çavuşesku da geçen ay bu konuda yaptığı bir konuşmada, Macar tarihçileri "faşist, şovenist ve halta ırkçı" goruşler yaymakla suçladı. Son olarak Rumenler geçen hafta Batı basınına paralı ilanlar vererek Macaristan'ın konuya yaklaşımını oldukça ağır bir dille suçladılar. Sorun, resmen azınlık ve insan haklarıyla ilgili gibi gösterilmekle birlikte, gerçekte, bir sınır / toprak anlaşmazlıgıdır. Üstelik "Transilvanya'nın ilk sahibi"ne ilişkin bilgi ve belgeler taraflardan herhangi birini tartışmasız haklı çıkartmaya yetecek kesinlikte olmadığı gibi, bölgenin son el değiştirmeleri de günümüzden sa Romanya ile Macaristan arasındaki saatli bomba Transilvanya Ulus sınırları ile devlet sınırlarının tam olarak örtüşmeyişinden kaynaklanan sorunlara en tipik örneklerden biri, az bilinmesine karşın, Romanya ile Macaristan arasındaki Transilvanya sorunudur. Bu adı taşıyan bölge bugünkü Romanya sınırları içinde yer almakta, ancak 2 milyon kadar Macar asıllı da bu topraklar üzerinde yaşamaktadır. Bölgenin toplam 7 milyon dolayındaki nüfusu içinde azınlık durumunda 10