Katalog

(A 0> ö Haydi zayıflayuhml Zayıflıkşişmanlık kavramı yerine bir türlü "doğru ve dengeli jbeslenme" kavramını koyamıyoruz. lı, "Ölecek değilim ya"h bir uğraştır başlar. Yaza çıkılır, nıayolar giyilir, yaz gelir geçer, ortada ne zayıflama derdi kalır nc tasası, nıayolar kaldınhr, sen sağ ben selâmet... Aslında, gerekli olan, zayıflama reçeteleri değil, BESLENME KÜLTÜRÜ'dür. "Beslenme Kiiltiirii" de, öyle bir yazıyla, bir reçeteyle, yazla, kışla olmaz. Külıür, yaşanandır. Gelenekler, görenekler, alışkanlıklar, değer yargıları, dünya görüşü, beklentiler gibi ne çok öğe oluşturur BESLENME KÜLTÜRÜ'nü. Daha, MUTFAK'ın aile hayatımızdaki yerini incelememişiz. Neden evin kadtnı mutfağına kimseyi sokmayı istemez? Neden gelinkaynana gerginliğinde mutfak çok önemlidir? Kadınla mutfak arasındaki ilişki nedir? Bunu bilmeden, ev kadınlannın, ailenin beslenmesini aşan bir istekle yenıek yapmalarının nedenlerini an"Greyfurt suyu içmeli. Zayıflatıyormuş." layamayız. Acaba, kadınlarımız aile hayatındaki büıüıı doyumsuzluklannı kendi egc"Her giin tek tip yiyeceksin. Bes giinde menliğini simgeleyen "mutf'ak"ta çalışarak beş kilo veriyormuş.sun." mı gideriyorlar? "Mutfak", sofrayla pazar "Ben ekmegi kesscm yeter. öyle de alış arasındaki önemli kavşak. Mutfaktan paki." zara giden yol, bir yandan beslenme bilgi"Su içsem şişmanlıyorunı. Ne yapsam bıl sinden, diğer yandan ev ekonomisinden geçiyor. Mutfaktan sofraya gelen yolsa, yemek mem?" yeme isteğinden, gereksinmesinden ve besGazetelerden zayıflama reçeteleri kesme lenme bilgisinden geçiyor. ler. Zayıflama üzerine kitaplar almalar. Bir akşam yemeğine çağrılan konuklann Doktor gözetiminde zayıflamalar. Herkes kendine göre bir yol tutar. Azdı, çoktu, ver tümünü bir hafta doyuracak kadar yemek dindi, vcremcdindi, "Aman işte bu kadar" yaparak ağıı lanıaya çalışmak, henü/ "besa/. gelirken bir telâş; "Gene kilo aldık. Nasıl eriteceğiz bunları?" Sağlıkla ilgili bir kaygı değil bu. Beden görünümüyle ilgili bir kaygılanma. Orasını burasını yoklamalar. Kalça üzerini çimdiklemeler. Bele, omuzlara sıkıntılı bakmalar. Erkeklerde, pek çaktırmadan göbeği yoklamalar. Durum tatsız. Ka/aklarm, pardösUlerin, paltoların şefkatli koruyuculuğu sona ermiş. Deniz sıcaklarının cli kulağında. Mayoyu giydin mi, ordan burdan sarkan löpürtüleri saklamanın yolu yok. Öylc et panayırı gibi dolaşılmaz. öyleyse? öyleyse, zayıflamanın yolu. Hadi bakalım, gelsin zayıflama reçeteleri. Arkadaştan, tanıdıktan sormalar: "Siz ne yapıyorsunuz? Ben birisinden duydum, ben bir yerde okudum" lâflamaları. f Doğru beslenmek için... Küçük bir test yapalım, bildiklerimizi yoklayalım. Bilgilerimizi sistemli bir sıralamayla yararlı kılabiliyor muyuz? X • tdeal ağırlığım kaç kilo olmahdır? Beden ağırlığının cins, yaş, boy gibi olçütlerc göre hesaplanması gerekir. Kemik yapısı dikkate alınmalıdır. Boyun son iki rakamı yaklaşık bir hedef olabilir. 4* • Şişman mıyım, zayıf mıyım, normal kilomda mıyım? Doğru bir tartı yardımcı olacaktır. Değişmeler aynı tartı gereciyle izlenmclcdir. Giysiler de izlemede yardımcı oiur. Kaç kilo vermem (ya da almam) gereklidir? Bu sorunun yanıtı beslenmede hedefi belirlcyccektir. T" • Günlük kalori gereksinmem nedir? Günlük kalori; yaş, cins, yapılan işe göre harcanan enerjiyi karşılayacak enerjinin kalori olarak açıklamnasıdıı. J • Buraya kadar geldiğim noktada, almam gereken günlük kaloride ne kadar azaltma (ya da artırma) yapmam gereklidir? Bu sorunun yanıtı için, hedeflenen kilo verme (ya da alma), bu noktaya varmak için öngörülen süre dikkate alınır. O • Besinlerin kalori değerini biliyor muyum? Besinlerin kalori değerleri, içindeki yağ, protein, karbonhidrat ile belirlenir. Pek çok besinde bu temel maddelerin ikisi, iiçü bir arada bulunur. Besinlerin kalori değerlerini bilmemiz gerekir. Y I lennıe kültilrümüz"ün dışına çıkamadı. Onun için de, zayıflıkşişmanlık kavramı yerine bir tiirlu "dogru ve dengeli beslenme" kavramını koyamıyoruz. Eğcr "doğru ve dengeli beslenme" kavramını BESLENME KÜLTÜRÜMÜZ'ün ortasına yerleştirebilsek, çocuk, büyük, yaşlı, çalışan insan beslenmesini bilgiyle düzenleyebilsek ne zayıflama derdimiz kalacak, ne şişmanlama telâşımız. Gündelik yemeklere sadece tat olarak değil, aynı zamanda kalori olarak, protein, yağ, karbonhidrat, vitamin, mineral olarak da bakmayı öğrenmektir bu. Aile bireylerinin beslenmesi için doğru olanı, sadece gerekli olanı, aynı zamanda eşdeğer olanlardan seçmeyi ,ucuza beslenmeyi öğrenmektir bu. Pek çok kişi, artık yağların şişmanlattığını, unlu ve şekerlilerin gereksiz kalori verdiğini, hayvansal besinlerin ön planda besin değeri olduğunu, sebzelerin, salatalann vitamin kaynağı olduğunu öğrendi. öğrendi de.ne değişti? Bu bilgiler mutfağımıza yansıdı mı? Bu bilgiler pazardan, çarşıdan alışveriş yaparken işimize yaradı mı? Bu bilgiler soframıza ulaştı mı? Sorun burada. Bilgi ycterli değildir, bilgiyi yaşama aktarmak önemlidir. Sorıın, zayıflamakşişmanlamak değil. Sorun, doğru beslenmeyi bilmek. Haydi, "doğru ve dengeli beslenme"yi öğrenelim... fl 9 Doğru beslenmede beş kural I etnek için yaşamamak, yaşamak için yemek Bu bilinen, ama üzerinde pek düşünülmeyen kural, doğru kuralların ilkidir. Insanın normal kilosunu sağlayan, o kiloda tutan, günlük enerji harcamasını karşılayan, hayatın geri kalan bölümünde amaç olmayan "yemek" doğru düzenlenmiş beslenmenin ölçütildür. Bu kuralı, dostları yemeğe çağırdığımız zanıarı da unutmayalım. Dostlarla birlikte olmak, onlarla aynı sofrada buluşmak güzel bir şeydir. Ama, bu guzelliği "yemek yeme zorunluğu"na sokmamak daha güzeldir. '•ağdaki bütün besinlerden yararlanalım... İnsan hem et hem de ot yiyebilir. Bu özelliğimizden yararlanarak bütün besin maddelerinden, bize verebilecekleri her şeyi almasını bilelim. "Peynirekmekdomates" üçlüsünün sadeliğinde, hayvansal bir besin olan peynir, bir tahıl ürünü olan ekmek, bir sebze olan domates bilgece buluşmuştur. "Yogurtlu ıspanak", hayvansal besin olan yoğurtla, sebze olan ıspanağın sağlıklı bir bileşimidir. "Köflesalata" ikilisi doğadan akıllıca yararlanmadır. r\.lışkanlıklarımızm yerine bilimsel gerçekleri koyalım... Alışkanlıklanmız, çoğu kez, geleneklerimizden, göreneklerimizden bize yansımıştır. Doğru olanları da vardır, yanlış olanları da. Alışkanlıklarımızın bize egemen olmasına izin vermeyelim. Proteinler, bedenimizin yapıtaşlarıdır. Onlarsadece enerji kaynağı değil, hücrelerimizin, enzimlerimizin, bağışıklık maddelerimizin yapıtaşı olarak gereklidir. Hayvansal proteinler, bedenimiz için çok önemle gereklidir. Bu bakımdan da, diyet yaparken, proteinleri azaltmayalım. Karbonhidratlar ve yağlar enerji kaynağıdır. Karbonhidratlar hızlı, yağlar geç enerji kaynağıdır. Diyet yaparken yağları ve karbonhidratları azaltmamız doğrudur. LJoğru beslenme bireyin değil, ailenin sorunudur. Ailenin bütün bireylerinin nasıl "doğru besleneceğini" bilmemiz gerekir. Çocuklar, gelişme çağındaki gençler, çalışan insan, yaşlılar nasıl beslenmelidir? Hangi besin türlerine ne zaman ve nasıl ağırlık vermeli, hangi besin türleri azaltılmalıdır? Ailedeki bireyin zayıflama ya da şişmanlama isteği anlayışla, saygıyla karşılanmalı, ona yardımcı olunmalıdır. Duygusal davranışların yerini, bilgiye dayalı davranışlar almalıdır. Beslenme konusunda da ailenin ortak davranışı yalnız doğru beslenmeyi sağlamakla kalmayacak, aile ckonomisine de olumlu katkıda bulunacaktır. L^işirme biçimi beslenmede özel önem (aşıı>. Birçok besin maddesinin spğlığa aykın biçimde sofraya gelmesi, pişirme bilgisindeki eksikliklerden kaynaklanır. Pişirirken sağlığa uygun beslenmek, damak tadına yeğlenmelidir. Izgara ve haşlama yiyecekler kızartmalara yeğlenmelidir. Kızartmalar hem kalori bakımından aşırı yük oluşturur, hem de yağı zararlı duruma getirir. Sebzeler kaynatılınca suda eriyen vitaminler haşlama suyuna geçer ve bu suyun atılmasıyla yitirüir. Sebzelerin haşlama suyu atılmamalı, yemeğe katılmalıdır. D / • Günlük besin maddelerinin protein, yağ, kanbonhidrat olarak değerlerini biliyor muyum? Bunu bilmek, hangi besinle ne aldığımızı bilmek, yediğimiz miktarla hangi temel maddeyi ne kadar aldığımızı bilmek için gereklidir. Şişmanlığın, temelde, alınanfazla kalorinin yağ olarak birikmesi demek olduğunu biliyor muyum? Temel besin maddelerinin birbirine dönüştiiğünü, fazla karbonhidrat alırsam yağa dönüşebileceğini biliyor muyum? Bunu bilmek gerekir. Sadece yağı azaltmak yeterli değildir. Zs • Doğru bir beslenme hesabı için, giin boyunca aldığım bütün besinlerin hesaba katılmasını biliyor muyum? Ağza atılan her şeyin günlük kaloriye katıldığını unutmayın. • Eşdeğer besinleri biliyor muyum? Eşdeğer besinleri bilmek, çeşitli yiyecek maddelerini kullanarak aynı hesaba ulaşmayı sağlar. Besin maddeleri arasında fiyatça ucuz olanları kullanarak beslenmek hedeflcrinc ulaşmayı sağlar. Eşdeğer besinleri bilmek, son derece önemlidir. D 7 8 u 10. 27