Katalog

25 TEMMUZ 2004 / SAYI 957 Çocuklar da empatii iister Doğduğu andan itibaren bebeğin duygularına odaklanırsanız, ağlamalarının bile farklı anlamlar içerdiğini anlayabilirsiniz. Empatiyi öğrenen çocuğun güven duygusu da güçleniyor... X Figen Atalay Ç ocuğunıız oyuncağını tekmelediğindeönünüzdeikiseçenek var. Ya, "Sen oyuncaklarına her zaman böyle kötü davranıyorsun ' dıycrck kızabilirsiniz ya da bıı davranışının nedenlerini anlamaya çalışır ve onun duygularını anlatmasına fırsat verirsiniz. Ikincisinı seçerseniz, yani "Bugün yuvada canını sıkan bır şey mi oldu?" ya da "dışarı çıknıana izin vermediğim için bana kızdın sanınm" derseniz, çocuğunuza empatiyi öğretmeye de başlamışsınız, demektir. Uzman pedagog Belgin Temur'la, "çocukve empati" üzerinekonuştuk: Çocuklarda enıpatik özellikler ne zaman gelişmeye başlar ? Çocuklar bebeklikten çıkıp bireyleşmeye başladıklarında, "ben" ve başkalarının ayırdınavardıklarında,başkalarınınnehissettiğini daha net olarak anlar ve buna göre hareket ederler. Bu da yaklaştk 2.5 yaş civarında olıır. Annebabaları ve çevrelerindeki yetişkinler tarafından duyguları anlaşılan, ifade edilen çocuklar, empatiyi daha kolay öğrenirler. Çünkü empati becerisinin gelişimi için öncelikle kişinin kendi duygularının farkında olması, bu duygular arasındaki farkları hıssede bilmesi önemlidir. Orneğin yeni doğan karde§i nedeniyle yuvaya gitmek istemeyen bır çocuğa annesinin bu bir okula uyum problemiymiş gibi yaklaşması, çocuğun agresif tavırlarını sıradan bir davranış problemiymiş gibı aJgılaması çocuğun da kendi duygusıınu ayırt edememesine neden olacaktır. Böyle bir dıırumda annenin 'biliyorum, sen de bizimle evde kalmak istiyorsun, hep kardeşinle vakit geçirdiğim için bana kızgınsın' gibi empatik bir yaklaşımda bulunması çocuğun da hem duygusunu fark etmesine yardımcı olacak hem de olumsuz duyguların da kabul edilir olduğunu anlamasını sağlayacaktır. DUYGUNUNFARKINDAOLMAK... Annebabalar bu özelliklerin gelişnıesine nasıl yardımcı olabilirler? Annebabalann doğduğu andan itibaren bebeğin duygulanna odaklanmaları önemlidir. Bebekler dikkatle gözlemlendiklerinde ağlamalarının bile farklı anlamlar içerdiğini fark etmek mümkündür. 23. aydan itibaren bebekler sosyal gülümsemeye başlarlar. Yüzüne gülerek baktığınızda bebek size gülerek tepki verir. Bu dönem kendi duygularınızı ona aktarmanın ve karşılıklı sıcak ve şefkatli bir ıletışım kurabılmenin mümkün olabildiği donemdir. Ciülduğunde gülmek, ağlayarak bir ıhtiyacını dile getırdiğinde yumuşak bir ses tonıı eşliğınde ıhtiyacını gidermek aslında bebeğin de kendi duygularını iletişim ıçınde kullanmavı ogrenmesıne yardımcı olur. Ağlamasına biryanıt alamayan ya dahertürlü ağlamasına aynı tepkiyi alan bir bebek, bir süre sonra her türlü ihtiyacını aynı şekilde ifade etmeye başlayacaktır. Çocuklar bıraz daha büyüy üp yuva çağına geldiğinde birçok değişik durumda, birçok değişik tepkiler vermeye başlarlar. Bunlar arasındaki farkı görmek ve çocuğa fark ettirmek de çok önemlidir. Davranışlar ve bu davranışlar sırasında ortaya çıkan duygular arasındaki ton farkını anne babanın fark edip çocuğa geri bildirim vermesi empatinin gelışmesinde çok gereklıdir. Üstelik duyguları anlayan vegeri bildiren biryaklaşım birçok davranışproblemininazalmasına, çocukların kendi davranışlarının sorurnluluğunu alabilmelerine yardımcı olur. Çünkü annebaba çocuğun bu davranışıyla aslında neyi ifade etmek istediğinin şifresini çöz mektedir. Çocuğun yaşamında empatik düşünce neden önemli? Çocuklar sosyal yaşam içinde yer alırken kabul etmeyi, uyum sağlamayı, nerede nasıl davranmaları gerektiğini öğrenirler. Bu aşamaların ardından kabul görmeye de başlarlar. Çocuk ancak sosyal olarak kabul gördüğünde sosyal iletişim içinde yer alabilir. Kabul görmenin en önemli koşullarından biri de empati. Kendi ihtiyaçları ve duyguları kadar grup içindeki diğer bireylerin de duygularını ve ihtiyaçlarını fark etmek önemlidir. Başkalarının davranışlarının altında yatan duygulan fark etmek, bu duyguların hangi tepkilere neden olduğunu anlayabilmek uyum için çok önemlidir. Empatik düşünebilen çocuklar çevrelerinde olupbitenleri daha iyi yorumlayabilirler, başkalarının problemlerini daha kolay anlayabilirler ve ilişkileri içindeki problemleri daha kolay çözebilirler. Bu özellikleri de diğer çocuklar tarafından kolayca kabul görmelerini sağlar. Empatik düşünebilen çocuklar kendi duygularının farkında oldukları ve duygularını da ifade edebilmeyi becerdikleri için ilişkilerinde daha az sorun yaşarlar. Empati hangi sorunları ortadan kaldırır ? Ailebireylerininozellikle olumsuz duygular yaşanırken birbirlerini anlamaları çok önemli. Kişiler yaşadıkları sıkıntılar ve bu sıkıntıların doğurduğu duygularla baş edebilmekte zaman zaman zorlanabilirler. Bu durumda diğer bireylerin sıkıntı yaşayan kişinin duygularını anlaması ve bu duygulan referans alarak hareket etmesi hem kişinin sıkıntısını hafifletecek hem de olası bir iletişim çatışmasını ortadan kaldıracaktır. Annebabalann çocuklarıyla ilişkilerinde empatinin önemi büyüktür. Özellikle disiplin uygulamalarında çocuktan ne istediğımizi ve ne istemediğimizi dile getirirken kendi duygularımızı ifade edebilmek çok önemlidir. Hangi davranışın bizi rahatsız ettiğini, bizde hangi duyguyu yarattığını uygun bir dille ifade ettiğimizde çocuğumuzda istediğimiz davranışlan görme olasılığımız artar. Aynı şekilde hoşumuza giden, bizi memnun eden davranışları ifade ettiğimizde çocuğumuzun bu davranışlan pekişecektir. Duyguları annebabaları tarafından anlaşılan çocukların ister istemez davranış problemleri de azalacaktır. Ayrıca anlaşılmış olına duygusu güven gelişimi için de önemlidir. • BAŞKENT GÜNLERİ Rakı şişesinde balık olsam... Müşerref Hekimoğlu • zun yıllar caz müziği dinlemedim. Bu dalda hayli gerideyim. Belli fırsatları yakalamaktan gerı kalmadım, örneğin Ray Charles'ı yakından izledim. Dönemin Başbakanı Turgut Ozal ve Semra Ozal'ın gösterdiği tepkiyi yadırgadığımı da söyleyebilirim, ancak Ray Charles'ı dinlemenin coşkusunu güzel yansıttılar. Aradan yıllar geçti, farklı müzik türlerini dinlemeye özen gösterdim. Bu özenle güzel bir dostluk oluştu neredeyse. Ülkemizdeki yıldızlan da daha iyi tanıdım. Caz dunyasının yıldızları olarak alkışlamaktan onur duydum. Ankara'da düzenlenen Uluslararası Ankara Müzik Festivali de Sevda Cenap And Müzik Vakfı'ndan güzel bir u: armağan başkentlilere. Müzik sevgisi giderek gelişiyor, yeni türler de ufkumuza yeni yıldızlar taşıyor. Bu açıya gelınce müzik yaşamında yeni dallar yeşeriyor giderek, yeni yıldızlar parlıyor. Kimi zaman kara cahilliğimi de hissediyorum ama güzel konserleri alkışlamaktan geri kalmıyorum. Hastalığım, sağlık koşulları tüm konserleri izlememe olanak vermiyor. Dostlarım boşlukları dolduruyor. Güzellıklerı yaşamaktan gerı kalmıyorum. Güzel bir gerçek; müzik dalında nerdeyse patlama var. Üzgünüm, müzik yaşamını istediğim kadar izleyemiyorum. Geçnıiş yıllarda geceler orkestra konserleriyle başlar ve uzardı. Hastalıklar, kazalar nedeniyle yaşam değişti. Ancak radyoda, televizyonda izliyorum. Çağrılara da katuamıyorum her zaman. Masamda yeni kitaplar var. Biri Emrehan Halıcı'dan. Halıcı AŞ Yönetim Kurulu Başkanı. Güzel bir baskı. Her yıl bir ana konu çerçevesinde düzenlenen HAL1CImidi Bilgisayarla Beste Yarışması 11 'ınci yılını kutluyor bu güzel yapıtla. Bu yılın ana teması Aşık Veysel. Zaman içinde adı da, türküleri de, şiirleri de güzel boyutlanan ozanımız. Yüzyılların ötesinden bir selam gibi dev boyutlarla yer alıyor. Gönlümuze, kafamıza derin izler bırakıyor. Masamda başka kitaplar da var. YAŞA! diye çevıriyorıım sayfalan. YAŞA! bir kitabın adı. Yaşar Holding Yayımlıyor bu güzel kitabı. Anadolumuzdan güzel taşlar. Taşın güzelliğinı gören, işleyen ellerin ustalığına bakıp dalıyorum Eskiler alıyorum Alıp yıldız yapıyorum Musiki ruhun gıdasıdır Musikiye bayılıyorum Şiir yazıyorum Şiir yazıp eskiler alıyorum Eskiler verip musikiler alıyorum Bir de rakı şişesinde balık olsam. Denizin mavisinde dalgaların köpüklerinde şiir yazıp eskiler alan Orhan Veli'ye mavi bir selam çakıyorum. Sonra da rakı şişesinde balık olsam diye dalgalara karışıyorum. YAŞA! dergisini oluşturan kadroyu sevgiyle, teşekkürlerle selamlıyorum. Kuşkusuz bu dergi de bır sevgi ürünü. Sevgi bağlan giderek güçleniyor ülkemizde. Üzüntüye yer yok. Güzeli yaşayarak güzelleşecek her şey. Işte örnekleri. Tersini söyleyen de var ama benim bakışım da açım da katılmıyor o bakışa. YAŞAl'nın sayfalarında bir dünya yolculuğu yapıyorum; neredeyse dalgalar, köpükler, maviler, yeşiller el ele, kucak kucağa gidiyoruz. Nereye derseniz, güzel bir yere. Yaşadığımız güzellikler yolumuzu, amacımızı şaşırtmıyor. Şaşıranlara gülümsüyor, yola devam ediyoruz. Başka ne yapabiliriz? Çarpık sesler olsa da kalbimizin sesi böyle söylüyor.#