Katalog

23 MAYIS 2004 / SAYI 948 Deniz fenerle saklı gunlugu Fotoğrafçı Emre Ermin, üç ay boyunca Türkiye'nin sahillerini dolaşıp deniz fenerlerinin fotoğrafım çekti, fener bekçilerinin hikâyelerini dinledi. Ermin'in fotoğraflan, Aykut Tankuter'in metinleriyle birleşti, Novartis tarafından bir albümkitap haline getirildi. tpek Yezdani olculuğa, Şile'den başladı. Sonra Karadeniz'e, oradan Akdeniz'e, son olarak da Ege ve Marmara'ya geçip üç ay boyunca Türkiye'nin tüm denizlerini dolaştı. Denizlerin, yalnızlığıyla romanlara, öykülere, şiirlere ve filmlerebelki de en çok konuolansembollerindenbirinin, deniz fenerlerinin fotoğraflarını çektı. Fener bekçilerinin evlerine konuk oldu, onların hikâyelerini dinledi. Fotoğrafçı Emre Ermin'in görüntülediği Türkiye'nin belli başlı deniz fenerlerinin öyküleri, Novartis tarafından yayımlanan, metinlerini Aykut Tankuter'in yazdığı, tasarımmı ise Cemalettin Mutver'in yaptığı" Yalnızlığın IşıklarıDeniz Fenerleri" adlı albümde toplandı. Y Emre Ermin'le Türkiye'nin deniz fenerlerini ve deniz fenerlerinin fotoğrafını çekerken yaşadıklarını konuştuk: Deniz fenerlerini görüntülerken, nasıl bir yol izlediniz ? Türkiye'de toplam 420 tane deniz feneri var. Biz bunların arasından tarihi kuleli ve lojmanlı olan 48 tanesini seçtik. Ancak tarihi kulesi ve lojmanı olmadığı halde kitaba birkaç tane özel konumlu olduğunu düşündüğümüz feneri de aldık. Deniz fenerlerini çekmeye Şile'den başladım, Karadeniz, Akdeniz, Ege, Güney Marmara, Marmara derken en son îğne Ada'ya kadar çıktım. Bir mevsimi deniz fenerlerini çekerek geçirdim. Yolculuğa başladığımda aylardan eylüldü, üzerimde bir tişört vardı ve güneş geç batıyordu. Üç ay sonra tüm kıyıları dolaşıp Şile'ye tekrar geldiğimde ise güneş çok erken batıyordu ve artık üzerimdeki palto bile yetmiyordu beni korumaya. En sevdiğiniz deniz feneri hangisi oldu? Bozcaada'daki Batıburnu/ Ponente Feneri. Bu fener adanın en batı ucunda ve uzun yıllar boyunca çok ıssız bir yerde durduğu için bana j hep "dünyanın ucundaki fener" cümlesini anımsatır. Yanındaki rüzgârgülleri yapılana kadar da ücralığım koruyordu. Oraya giden bir yol yoktu örneğin, gitmek için kum tepelerini aşmanız gerekiyordu. Şimdi artık yanına arabayla gidebiliyorsunuz. Ponente'yi, hem zaman içinde adadaki değişimi gösteren hem de deniz feneyalnızlığını Bodrum Feneri (iistte). Batıburnu/ Ponente Feneri (solda). çok iyi simgeleyen bir fener olduğu için çokseviyorum. Türkiye'deki en eski fener veya fenerlerhangileri? En eski fener 185 6 y apımı Anadolu Feneri. Tam karşısındaki Rumeli Feneri ile Ahırkapı ve Fenerbahçe Fenerleri de oldukça eski, aralarında birer yıl var. Ama hem duruş, hem mimari hem de içerideki atmosfer bakımından eskıyi en iyi yansıtan Anadolu Feneri. Hakikaten de içeri girdiğinizde elinizde tek bir mumla dönen merdivenlerden yukarı çıkarken, eski ahşaplar ve duvarların önünden geçerken, çok eskıye gidiyorsunuz. FENER'DE TELEVtZYON Fener sorumlularıyla konuştunuz mu? Tabii. Evlerine konuk oldum, birlikte günJerimiz geçti. iyi anlaştığım bir sürü fenerci arkadaşım oldu, birçoğuyla çok iyi dostluklar kurduk. Örneğin geçen gün bir tanesi arayıp kızının düğününe çağırdı beni... Ben sadece "iş" olarak bakmadrm bu çalışmaya. Çünkü "bir şeyi ne kadar iyi yaşarsam o kadar iyi fotoğrafını çekerim " diye düşünüyorum. O yüzden de zevk alarak geçirmeye baktım. Fener bekçilerinin ilginç hikâyeleri varmı? Aslına bakarsanız öyle pek filmlerdeki gibi hikâyeler yok. Ama Türkiye'ye özgü hikâyeler var. Örneğin, Antalya'daki Adrasan (Çavuşburnu) Feneri'nin yakınındaki köyde 80'lerde henüz elektrik yokmuş.Birtekfenerdejeneratörvarmış.Fenerci de jeneratör olduğu için bir televizyon almış, tüm köy halkı teknelere atlayıp televizyon seyretmek üzerefeneregelmeye başlamış. Bir başka hikâye de Çaltıburnu Feneri'nden. Fenerin önündeki ağaçlar o kadar büyümüş ki feneri kapatmaya başlamış. "Ağaçlankeselim" demişler. O zamanki işletme müdürü ise " Ağaçlan keseceğimize feneri uzatınz" demişveuzatmışlar. Bazı fenerlerde sis düdükleri de fenerlerin ayrılmaz birer parçası. Örneğin Gelibolu'daki fener sorumlusu, sis düdüğünü de çalıştırmak zorunda olduğu için 24 saat deniz fenerinde yaşayan bir memur. Türkiye'nin en kuzey ucunda, Sinop înceburun'daki deniz fenerinin sorumlusu olan ailenin yaşamından da çok etkilendim. Çünkü ofener, civardaki tüm köylerden kilometrelerce uzakta bir yerde. Fener sorumlusunun kızkardeşi öldüğünde bile fenerin karşısındaki eski bir mezark ğa gömmek zorunda kalmışlar. Deniz fenerlerinin yalnızlığıyla ilgili nehissettiniz? Bütün fenerlerin yalnız olduğu söylenemez. Çünkü bunların hepsi de ücra alanda değil. Bazılan şehrin tam ortasında. Aslında şehirlerdeki fenerler yalnızhğı daha fazla simgeliyorlar bence. Deniz fenerleri şehrin o kalabalığının ve karmaşasının içinde yüzyıllardır değişmeyen görevi ve görüntüsüyle her şeye direniyorlar çünkü. Deniz fenerlerinin, konu edildiği romanlarda, hikâyelerde özel bir yeri vardır... Insanlar yaşamda da içten içe bir güven duygusu arar ya, aslında deniz fenerlerine yüklenen o romantik anlam da o güveni temsil ediyor bence. Hepimizin içindeki bir yerlere yaslanabilme duygusu, sanki denizin ortasında karayı görebilme umuduyla bir ışık arayan denizcilere yol gösteren deniz fenerinde simgeleşiyor. Karanhkta bir gemiye karanın nerede olduğunu nasıl gösterirsiniz? Bir ışık yakarsınız. Işte deniz fenerleri de bu kadar basit bir mantığın sonucu var olan kuleler. Değişmezlik, güven ve her zaman orada olduğunu bilmek, hepimizin gündelik şehir hayatında unuttuğumuz duygular. • Rüya görüyorum, öyleyse varım... A ntropologlar tüm uygarlıkların kaynağında aynı öyküyü buluyorlar: Uyku sırasında ruh beyni terk ediyor ve tannlar ya da kötü ruhlarla ilişkiye giriyor. Bugün olağanüstü olan şey, ruhun bedeni terk etmesi değil, ayıkkenki bilincimizle rüyadaki bilincimizin farksız olması. Rüya görürken, rüyada olmadığınızdan eminsinizdir... 1959'da nörofizyonomist uyku uzmanı Michel Jouvet ve ekibi rüya esnasmda beyin aktivitiesinin uyanık beyinle aynı olduğunu bulguladı lar. Gözler hızla titreşiyor, beden ise bütünüyle anestezi alındaymış gibi devinimsiz kalıyordu. O güne değin rüyaların uyunmadan hemen önce, hafif uykuda görülen hızlı bir imgeler geçidi olduğuna inanılıyordu. Şimdi ne uyku, ne uyanıklık olan yeni bir durum saptanmıştı. Jouvet ve ekibi, beynin devingen, bedenin paralize olmasını göz önünde tutarak bu uyku durumuna *paradoksaluyku" adını verdiler. Her gece dört ya da beş kez rüya görürüz. Son iki rüya evresi öncekilere göre daha uzundur; 2530 dakika sürer. Genellikle son rüya anımsanır, çünkü çoğunlukla bitmeden uyanılır. Her gece 90 dakika dolayında rüya görürüz, ama bu da yaşa bağlıdır; rüyalar yeni doğanlann uykularının yüzde 60'ını kapsar, yetişkinlerin ise yalnızca yüzde 20'sini... Bu yüzden bazı bilim adamları uykunun beynin olgunlaşmasına katkıda bulunduğunu söylüyorlar. çıkması. Rüya imgelerinin altında açıklamaktan çekindiğimiz erotik dürtülerimiz yatar. Freud "Rüyaların yorumu, bilinçaltımn kavranmasınaulaşankralyoludur" demişti. 1900 yılında "Bana nasıl psikanalistolunur diye sorduklarında, kendi rüyalarmızı irdeleyerekdiyorum" diyeeklemişti. HATIRLAMIYORUM... Gördüğü rüyayı sonradan hatırlayamamak insanların beşte birinde görülen olağan bir durum. Rüya belleği çok uçucudur. Son rüyanızdan birkaç dakika sonra bile uyansanız, artık çok geç demektir. Psikanalizin bakış açısına göreyse, "ben"iniz açığa çıkan bilinçaltı materyalini sansürlemiştir... Rüyaların yüzde 4O'ı günün tortusu, geri kalanıbunalımlar, beslenme sahneleridir. Rüya gördüğümüzün bilincinde olduğumuz anlarda ise, çok belirgin olayları ve hatt a gelecekle ilgili öngörüleri görürüz. Rüyaların neye hizmet ettiklerihâlâ meçhul. îşlevleri bir muamma ve araştırmaların başlıca konusu olmaya devam ediyor. Psikanaliz için rüyalar, saklı arzuların ortaya FANTEZİLER, KORKULAR... Freud rüyalardaki en banal, en çılgın imgeleri bizi utandıran gerekçelerimize dönüştürmek için bıkıp usanmadan çalışmıştı. Antikkentler gibi rüyalar da birçok katmandan oluşuyordu, en önce yakın günlerin anılan, olaylan, konuşmalan geliyordu. Sonra oedipal sevgilerimizden, ensest fantezilerimizden, ilk ölüm arzularımızdan söz eden çok eski tabakalar vardı. Hepsinin de altında çözümlenmeyecek bir çekirdek yatıyordu ve bu kendimizle ilgili, ne olduğunu hiç bilemeyeceğimiz özel bir kozaydı. Yaşamının son yıllarında Freud, analitik uygulamanın yanılgılardan arınmış olmadığını vurguluyor ve "Psikanaliz bilinçaltına tapma değil, onu bilinç düzeyine çıkarmak için bir girişimdir " diyordu. Günümüzde îngiliz biyofizikçi Francis Crick rüyalann "unutmayıamaçladığını" önesürüyor. Ona göre, beynimiz önemsiz anları silmek için rüya görme gereksinimi duyan bir bilgisayar. Başka bilinmeyenler de var; örneğin paradoksal uyku esnasında organizmamız uyanıkken olduğundan daha azla oksijen tüketiyor. Neden ? Bilmiyoruz. Rüyalar bir sonraki güne hazırlık da olabüiyor. Bir sporcunun yarışma arifesinde, paradoksal uykusu sırasında, yanşırkenki beden aktivitesine ulaştığı gözlenebüiyor. Motor merkezler aktif hale geliyor, atışları hızlanıyor... Beyin, rüyadaki zihinsel imgeler aracılığıyla, sonradan kullanacağı nöron ağlarını hazırlıyor sanki. Rüyalar böylece bazı öğrenme süreçlerini kolaylaştırabiür ve doğrudan gelecekle ilgili olabilir... Özetle: "Rüya görüyorum, öyleyse var olacağım. " • Derleyen: Emre ÇAĞATAY Imtiyaz Sahibi: Yedi Mayıs Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ adına tlhan Selçuk Genel Yayın Yönetmeni: tbrahim Yıldız Editör: Berat Günçıkan Görsel Yönetmen: Aynur Çolak Sorumlu Müdür: Mehmet Sucu Baskı: Basın Yatırım Sanayii ve Ticaret AŞ Esenboğa YoluAkşam Tesisleri tdare Merkezi: Türkocağı Cad. No: 3941 Cağaloğlu, 34334 tstanbul. Cumhuriyet Reklam Tel: (0212) 512 05 05. Neden uyuyoruz? Neden rüya görüyoruz? Rüyaların işlevi nedir? Ne kadar sürerler? İnsanların beşte biri gördüğü rüyayı anımsamıyor, çünkü rüyaların belleği uçucu. Rüyaların yüzde 40'ı İse günün tortusu, geri kalanı bunalımlar.