Katalog

17 EKÎM 2004 / SAYI 969 Mobbin usa saldırı... Özgür Erbaş ş arkadaşlarınız veya üstleriniz tarafından aşağdanıyor, yalnız bırakılıyor, niteliklerinizin altında işlerde çalıştırılıyor ya da yok sayılıp inançlarınız ve etnik kökeninizle dalga geçiliyorsa, kendinizi giderek daha güçsüz ve yetersiz hissediyorsanız dikkatli olun! Mobbing mağduru olabilirsiniz. Türkiye'de adı pek bilinmeyen ya da "iş stresi, huysuz amir, kıskanç arkadaş" denilerek geçiştirüen mobbing, dünyada üzerine bilimsel araştırmalar yapılan, mağdurları için dernekler kurulan, yasalara konu olan bir konu. Hatta bazı ülkelerde mobbing mağdurları için 24 saat hizmet veren telefon hatları bile var. Çünkü mobbing insanın sadece canının sıkılmasıyla sonuçlanmıyor. Tüm şiddet türleri gibi özgüveni hedefleyen mobbing, insanın kendini gösterme ve tatmin olma alanlarının başında gelen işyerinde yaşanınca sonuçları intihara kadar gidebiliyor. Kişinin verimüliğinin düşmesinin ötesinde bütün kurumu geriletiyor, işyerini nefes alınamaz hale getirip iflasa kadar götürebiliyor. Istanbul Kültür Üniversitesi îktisat Fakültesi öğretün görevlisi Şaban Çobanoğlu'nun araştırmasına göre Türkiye'de mobbinge en fazla bankacılık, finans ve eğitim alanlarında rastlanıyor. Bankacılık sektöründe 6 yıl çalışıp "mobbing" nedeniyle istifa eden Fulya B.'yle yaşadddarını konuştuk: Araştırmalar mobbingin bankacılıkta daha yoğun olduğunu gösteriyor. Bankacıltğın şiddet uygulamayı kolaylaştıran yönü ne sizce? Bankacılık öncelikle parayla uğraştığın için yüksek risk taşıyan, müşteri endeksli bir sektör. Sıkı bir emir komuta zinciri var. Aynca bankacılıkta kişisel hedef şyerinde Gaddar yönetici ya da kıskanç i§ arkadaşı diye geçiştirdiğiniz davranışların bilimsel bir adı var: Mobbing. îşyerinizde mutsuz ve dahası umutsuz hale gelmiş biriyseniz bu yazıyı mutlaka okuyun! • Sayılarla mobbing 1990 ydında lsveç'te yapdan kapsamlı bir araştırma 4.4 müyon kişid£n^Aj|flntVf,, v işgücünün yüzde 3.5' un ııtftilasî yaSiajjjK 154 bin kişinin mobbing magduru olduğtîhu ortaya koydu. ABD'de ydda 4 müyon kişinin mobbing mağduru olduğu tahmin ediliyor. Isveç'teki intiharlann yüzde 15'inin doğrudan mobbing bağlantdı olduğu da tespitler arasında. Ingiltere'de çalışanların yüzde 50'sinin kariyerlerinin herhangi bir anmda "zorbabğa" maruz kaldığı, bu rakamın lsveç"te yüzde 25 olduğu belirtiliyor. Hedef özgüven Mobbing temelde duygusal bir saldırı türü. Hedefi ise işyerindeki kişi veya kişiler üzerinde sistematik baskı yaratarak ve ahlak dışı yaklaşımlarla iş performanslannı ve dayanma güçlerini yok edip işten ayrılmaya zorlamak. Genelde üst düzey yönetim kadrosu tarafından uygulanıyor. Araştırmalar mobbing mağdurlarının çoğunun otuzlu yaşlarda, yüksek lisans veya doktora derecesine sahip kişiler olduğunu gösteriyor. Parlak bir kariyer yolunda yurümeye başlayan bu kişiler, eski tarz yöneticiler için birer tehdit oluşturuyor ve saf dışı bırakılmaları gerekiyor! ler koyup, bunu gerçekleştir derler ve sen gerçekleştirilmesi imkânsız bu hedef için çırpınır durursun. Bankacılıkta kural: "Müşteri daima haklıdır ve haklıdır. Bağıran müşteri iki kat haklıdır." Bir de o anki yöneticinin kim olduğu çok önemlidir. Örneğin bir arkadaşımız müdür yardımcısından 2 saatlik bir kin istedi. O da" Ne bileyim nereye gidecek, kürtaj mı yaptıracak" deyince ben kalakaldım. Bu duyarsızlık ve yaklaşım beni dehşete düşürdü. Yönetici kadın olduğunda da bu tür duyarsızlıklar ya da kaprisler yaşanıyor mu? Lise mezunu bir kadın şefim vardı. Sürekli ne kadar akıllı ve iyi biri olduğundan söz ederdi. Bu öyle bir baskı yaratmıştı ki yanında üniversite andarımızı bile anlatamazdık. Bir keresinde bir müşteriyle dgdeniyordum ve yanında duran dolaptan dosya çdtarmamı istedi. Ben de meşgul olduğumu söyledim. Beni üstüne şikâyet etti. Uzunca bir azar yedim ve ağlamaya başladun. Çünkü orada ben saygısızkk yapmamıştım, aksine o beni ezmeye çalışmıştı. Mobbing çalışanların verimliliğini düşürmekle kalmıyor, işyerlerini de iflasa götürüyor. rının kural olarak 2 ydda bir terfi aldığı söylenmişti. Ancak vaat edilen smav bir türlü açdmadı ve ben 6 yd çalışıp bir terficik alabildim. Kurumun yükselme stratejisinin değiştiğini söylüyorlardı, bu kurumsal bir sorundu, ama ben bu sonucun, kendi yetersizliğim gibi algdandığını düşünüp utanır olmuştum. İSTİFA DEĞİL, YARDIM ÇIĞLIĞI Sizi istifaya götüren süreci anlatır mısınız? Üç kez istifaya kalkıştım, sonuncusunda başardı oldum. Aslında bu intihar gibi, yani aslında istemiyorsun, biri seni tutsun, anladığını fark ettirsin istiyorsun. Çığhk atmak gibi, ama kuruma karşı bir tavırya da ukalakk gibi anlaşdıyor... Kimse sorunun ne olduğunu merak etmiyor ve işte o zaman pamuk ipliğine bağlı olan Üişki kopuyor. Anladığım kadarıyla biraz anlayış olsa tüm bu zorluklarına karşın bankacılık yapacaktınız, öyle mi? Ticaret lisesinden mezun olduğumda bankacı olmamak için yemin ettim, ama iktisat fakültesini bitirip yine de bankacı oldum. Işimi sevmesem de iyi yapmaya çalıştım ve bence iyiydim de. Işini sevmemek onu kötü yapmaya gerekçe değil bence. Söylediğiniz doğru, bankacddc yapmaya devam ederdim yani. BAŞARININ BEDELİ Peki, kadınların daha çok ve kolay mobbinge uğradıkları söylenebilir mi? Bankada kadın çalışan olmak zor. îşin hizmet kısmında çok kadın çalışıyor, ama yönetim kademeleri hep erkek. Kadından emir almak istemiyorlar sanırım. Bunun için de kadınlar geç yükseliyor. Bu yazdı olmayan bir kural tabii. Kadınlar kariyer yapmak için çocuktan ve evldikten vazgeçebiliyorlar. Kariyer sahibi olduklarında da alaylı bir ifadeyle "agresiflikle" suçlanıyorlar. Ima edden şey onun cinselliği. Ama şöyle bir acımasızhk söz konusu: Yükselmen için cinsiyetsizleşmen, küfretmen, argo konuşman, hatta el kol şakası yapman gerekebilir ve sen bütün bunları yaparsan şöyle takdir edilirsin: Erkek gibi kadın valla! Mobbing kariyerinizi engelledi mi? îşe girerken bana üniversite mezunla Mobbing yöntemlerinden biri de aşağılamak. Hiç böyle şeylere tanık oldunuz mu ya da yaşadınız mı? Servisimizdeki tek erkek arkadaşımızın adı, ev işlerinde eşine yardım ediyor diye kdıbığa çıktı. Bana da erkek duşmanı diyorlardı. Alternatif butun yönlerini gizlemek zorundasın. Yani herkes standart ve tek tip olacak. Değdsen yontuluyorsun. Işyerini bir duvar olarak düşünürsen sen tuğla oluyorsun, seni yontarak o tuğla haline getiriyorlar. Sen de bunun bir yöntem olduğunu bdmiyorsun tabii. Yönetimden gelen bir olumsuziuk oldu mu peki? Bankada en zor günler teftişte geçiyor. Bir anda içeri girip "Kımddamaym, teftiş var" diyorlar. Teftişlerden birinde bana sinirlenen bir müfettiş ATM'nin metrelerceuzunluktaki rulosunu sardırtmıştı. Sonradan öğrendim ki bu itaat sorgulamasıymış. İstifa ettiğinize memnun musunuz? Yine bankacılık yapar mısınız? İstifa ederken "personele saygı gösterdmiyor" dediğimde ük söyleddderi "İstifa eden dönemez" olmuştu. Bu mu olmaüydıyani... Tehdit etmek! Şartlar böyle olmasa işimi yapmaya devam ederdim. İş ararken aslında biraz da korkuyorum yine aynı şeyleri yaşar mıyım diye ve asla bankada çalışmak istemiyorum. Sozunuz kesiliyorsa Yaptığınız işler bir bahaneyle sürekli eleştirüir. Umursanmaz ve yokmuşsunuz gibi davranılır. Dini ve siyasi görüşünüzle dalga geçilir. Hakkınızda asılsız söylentiler çıkardır. Harekederiniz taklit edderek gülünç duruma düşürülürsunüz. Cinsel imalarda ya da sözlü cinsel tacizde bulunulur. Verüen işler geri alınır. Itibarınız, kariyeriniz ve kendine güveninizin zedelenmesi için yeteneğiniz dışında işler verilir. Sürekli sözünüz kesdir. Bağırıhr, uluorta azarlanırsınız. Telefonla rahatsız edilir, yazdı ve sözlü tehditler alırsınız. Jest, mimik ve bakışlarla kurmak istediğiniz ilişki kesilir. Işyeriniz izole edüir, yalnız bırakılırsıruz. /•^ •• •• •• Nevrotik ve korkak... Istanbul Kültür Üniversitesi İktisat Fakültesi öğretim görevlisi Şaban Çobanoğlu tarafından yapılan bir araştırma mobbing mağdurlarının çoğunluğunun duygusal zekâsı yüksek, iyi eğitim almış, yendddere açık, merhamet ve adalet duygulan gelişmiş, çalışkan insanlar olduklannı gösteriyor. Mobbing uygulayıcdar ise çoğunlukla bu kişüeri tehdit olarak algdayan eski tip yöneticder. Mobbing saldırganları yaş, din, ırk, cinsiyet gibi konularda ayrımcdık yapmaktan tutun, görev ve maaş adaletsizliği ve hatta cinsel tacize varan yöntemlerle hedeflerine ulaşmaya çabalıyorlar. Mobbing saldırganlan genelldde, aşın kontrolcu, korkak, nevrotik ve iktidar açlığı çeken kişder. Bu kişüerin tacizlerinin kaynağı ise güvensizldt, korku ve kıskançlık. Şaban Çobanoğlu, mobbing saldırganlarının kendi eksdtlerini örtmek için duygusal tacizde bulunduklarını belirtirken "Kötü yönetilen, rekabetın yoğun olduğu, verimüliği artırma baskısıyla çalışdan, hiyerarşik işyerleri mobbingi körükler. Mobbingin bir diğer kaynağı da ulkenin genel felsefesinin insana değer vermeyen bir yapıda olmasıdır. Sonuç olarak mobbing mağdurlarının ne yaşaddtlarının farkına varmalan, dirençli olmaları, destek görmeyi kabul etmeleri gerekir" diyor.