Katalog

ğ Sı ınmacı, mülteci, göçmen olmak... Çağımızın alışıldık sorununa dönüştü sığınmacılık, göçmenlik, mültecilik. Doğa zoruyla yaşanan göçerlik, insanoğlunun sorunsallarından biriydi ama bu, insan zulmüyle ortaya çıkan zorunluğa dönüştü. Aynı toplum bir yana çok uzak toplumlar da göçerlikte ciddi sıkıntılar yaşıyor artık, bileşik kaplar örneğindeki gibi bu hal birbirini tetikliyor sürekli… ÖYKÜDENLİK nsan savaş, terör, dinsel-etnik- ğu, ötekileştirme eğrisiyle buluştura- Türkiye-Almanya arasında gidip ge- Vicdan Efe: cinsel-siyasal-ekonomik şiddet vb. rak sergiliyor. len olay akışıyla dramatik dolantıya İ suçlusu oluyor da onun aracılığıyla farklı aşamalar kazandırıyor Gülsüm. ‘Komşu Duvarı’ yaşanan küresel iklim değişikliği, GÜLSÜM CENGİZ: Ayşe, olanaksızlıklar nedeniyle su kaynakları bozunumu, türsel çe- ‘BİR BULUTUN ARDINDA’ “yersiz yurtsuz”laşmış ailesiyle kö- icdan Efe, öykü geçmişi şitlilik kırımı, orman kıyımı vb. talan- Gülsüm Cengiz, Bir Bulutun yünden, kasabasından Istanbul’a ta- yirmi yıla varan bir yaza- lar, “doğanın zoru” gibi gösterilebili- Ardında’yı, elöyküsel görüntüsü- şınmış, çocuğun okulu, öğretmenleri, V rımız. Son olarak üçüncü yor kimilerince. ne karşın, yazınsal günlük biçemiyle arkadaşları hep değişmiştir. kitabıyla okuru selamladı: Kom- Bu nedenlere bağlı olumsuz koşul- örüntülerken ilkokulu yenice bitiren Sonradan Almanya’da çalışma fırsa- şu Duvarı (NotaBene, 2022). lardan kurtulmak ama- Ayşe’nin perspektifine, mer- tı yakalayan anne, ailenin yaşam stan- Vicdan’ın sağlam çatılamaya, cıyla özellikle sömürülen ceğine dayalı, ama dolayımlı dardı için İstanbul’da sığınacakları ev göz dolduran işlemeye daya- toplumlarda kitleler her anlatımla, o yaş çocuğunun edinmeye çabalarken baba işsiz ka- lı öykülerinde ötekileştirme, in- güçlüğü, hayati tehlike- yansıtımıyla kuruyor. lır, anne çareyi Almanya’ya dönmek- sanın yaşadığı yersiz yurtsuz- yi göze alıp vaat edilen Böyle olunca yazar, Ay- te bulur. Ayşe de anneyle gidecektir. luk geniş yer buluyor. Sözgeli- toprak varmışçasına bir şe aracılığıyla olayı, ilişkiyi, 12 Eylül karanlığına koşut parça- mi, günlüğünde, “[h]er sayfanın yerden öte yere göçmek düşünceyi aktaran ama bu- lanmış aile tabanına oturacak hikâye, ilk ve son cümlesi aynı… kırmı- için ileri atılıyor. Çaresiz- nu öncelerken, kör kör par- çaresizlikle, olanaksızlıkla örülü zıyla yazıl(ı)” “Ben kuyruklu, di- lik öznesi bireyin dramı mağım gözüne tutum ser- olumsuzlukların kuşattığı Ayşe’nin şi bir köpeğim!” diyen Aliye Ha- sanata da konu oluyor gilemeksizin açık ya da ör- ergenlik evresinde öğrenim yolunda la unutulabilir mi? elbette. tük artalan dokusu getiren verdiği savaşıma odaklanır. Öykücü Vicdan şöyle akta- Edebiyat, yaşanan ya- kısa, duru, yalın tümcelerle Almanya’daki Türk komşuları bu rıyor: “Bastırarak, birilerinden rılmayı birey üzerinden bize Ayşe’nin yaşam günlü- durumu şöyle açıklayacaktır Ayşe’ye: hınç alırcasına, kâğıdı yırtarca- yeniden kurarken okur- ğünü okutuyor da diyebiliriz “Baban Türkiye’de, (annen) bura- sına yazılmıştı. Hak etmediği da kavramsallaştırmanın bir çalım. da yaşıyor. Hakkında dedikodu yap- bir suçlamaya karşı kendini sa- önünü açabiliyor. Roman evreni, Ayşe’nin, malarından çekiniyor. Dedikodular, vunurken, bunu kabullenme ve Ülkemizde fark- en yakınındaki insanlar- kısa sürede Türkiye’deki babanın ku- reddetme ikileminde sıkışmış lı basınca yola açan bu sorun- dan başlayan ilişki zincirine dayanı- lağına gider diye korkuyor.” “İnsan- olmalıydı. Çaresiz, derdini anla- sal tüm ağırlığını duyururken Gül- yor. Anne-baba, abla, anneanne-de- ların doğdukları yerleri bırakıp dilini, tamayan anlaşılamayan, yalnız süm Cengiz’in Bir Bulutun Ardında de, onların köyü, oyun-okul arkadaş- kültürünü bilmedikleri başka ülkele- ve dışlanmış…” (38) (Ginko, 2019) adlı romanıyla Malala ları, İstanbul’la Almanya’daki kom- re göçmek zorunda kalması ülkelerin- Aliye, “Doğumuyla ölümü ara- Yusufzay’ın Yersiz Yurtsuz (Çev. Ye- şular vb. Ana karakterler kadar öte- deki hükümetlerin sorumluluğunday- sındaki zaman yalnızca on do- şim Öksüzoğlu, Epsilon, 2019) baş- ki roman kişilerinden geçen gerçek- dı. Eğer kendi ülkelerinde çalışabile- kuz yıl” (39) olan bir kadın oysa. lıklı anı kitabı kızların, öğrenim için tenlik de sıcak bir etkiyle, halkalar- cekleri iş olsa, neden gelsindi insan- Fantastik evreniyle “Yaşam verdiği savaşımı, yaşadığı yoksunlu- la yayılıyor. lar buraya?” (132, 133) Istasyonu” da “başkalarının planladığı zorunlu hayatı bırakıp hayal ettikleri, istedikleri yaşamı elde etme şansını yakalam(ak)” “gerçekliği şiddet, harap edilmiş evler, Taliban’ın suikastına uğra(yan)” Mala- DÜNYA DAMLASI “hayat(larının) anahtarı(nı) baş- kaybedilen masum hayatlardan ibaret” la, yaşamını, “Kızların eğitim hakkı için kalarına teslim (etmemek)” (9, deyip “Sonra, vahşet başla- mücadeleye” (38, 44) ve- 10, 17) isteyen kişileriyle bu dı,” diye ekliyor. (20) riyor. Malala Yusufzay: yönde örneklenebilir. 2005 depremiyle gücünü “Yersiz Yurtsuz” başlık- Yapıtıyla bir kez daha merha- artıran Taliban’ın tüm yaşam lı ikinci bölümünde, “Ben ‘Yersiz Yurtsuz’ ba diyen Vicdan Efe, kimilerin- alanlarına el koyduğu 2007 bir mülteci değilim; an- de gelenekselin ardılıymış izle- sonrasını “on bir yaşında”ki cak yerinden edilmeyi, kal- alala’nın anıları, yaşı- nimi verse de hiçbir zaman dol- Malala, günlük halinde okur- mak çok tehlikeli olduğu tı kurmaca karakter Ayşe’nin guya, gevşekliğe, sığlığa yer ol- la paylaşıyor: “Kız okullarının için evini ve yurdunu terk M hikâyesiyle örtüşme sergili- mayacağının bilinciyle kuruyor yasaklanması demek, hayal- etmek zorunda kalma de- yor. Ayşe Türkiyeliydi, Malala Pakis- öyküsünü. Bu nedenle Vicdan, lerimin yasaklanması ve ge- neyimini anlıyorum” deyip tanlı. Taliban tarafından hedef alınıp öykülerinde okuma hazzı yaşat- leceğimin kısıtlanması de- dünyanın dört bucağında vurulduğu için dünyanın tanıdığı biri mayı biliyor okura. mekti.” (23) cehennemden sıyrılıp ül- Malala Yusufzay. “Hiçbir yer güvenli değildi” kelerini terk eden, öğrenim “Önsöz”de “göç etmek” konusunda, www.sadikaslankara.com, (29); “Mülteci olmak, her şe- hakkı için kavga veren kız- “Milyonlarca erkek, kadın ve çocuk her her perşembe öykü-roman, yin ötesinde, diğerlerine yük ların hikâyelerine yer açı- tiyatro, belgesel alanlarında gün savaşlara tanık oluyor. (“bir çarpış- olmaktan endişelenmek de- yor. güncellenerek sürüyor. manın ortasında kalarak yurtlarını, sev- mekti.” (33) “Onlar sadece vahşetten diklerini ve bildikleri tek hayatı terk et- 9 Ekim 2012’de “Kızların eğiti- kaçmıyorlar… kendi ülkelerinden ve mek zorunda bırakıl(an bu insanların)” mi ve barış lehine konuştuğu(.) için sevgili evlerinden de kaçıyorlar.” (49) 6 26 Mayıs 2022