Katalog

CAHİT ASLAN’DAN ‘PLEİOTROPİ’ İnsanın hem iyi hem de kötü olma hali! Pleitropi-Distopik Bir Roman: Ya Hitler Kazanmış Olsaydı? (Karahan Kitabevi), sosyolog Cahit Aslan’dan faşizm eleştirisi ve tarihte karşılaştığımız kötülükler bağlamında insanın yapısal sorunu üzerine yenilikçi bir roman. Romanda insana ilişkin kaygılar, zaman ve mekân üstüne çıkma girişimi olarak dikkat çekiyor. “İnsanlık bu kadar kötülüğü kaldıramayacak” diye düşündüğünü ifade eden Aslan, Ukrayna’nın işgali ve nükleer savaş tehdidinin bunun açık bir göstergesi olduğunu, bir tür pleiotropi durumu olduğunu imliyor. Yani aynı insanın hem iyi hem de kötü olma hali. Kitabında bu seçimin bireysel olduğu kadar toplumsal-yapısal olduğunu da vurgulayan Aslan, “Hangisini seçerseniz o olursunuz!” diyor. eden en son savaşa bakalım ve yaşanan- MUSTAFA GÜNAY ları göz önünde bulunduralım. İlk önce romana dönersek, roman şu söz- ‘İNSANLIK BU KADAR cükle bitiyor: “Bitmedi”. Ve diğer bir say- KÖTÜLÜĞÜ KALDIRAMAYACAK’ fada da büyüyen puntolarla adeta haykırır- n Bir sosyolog olarak bu romanı yaz- casına tekrar tekrar yazılmış “Dünya Yeni maya yönelten etkenler neler? Evet, bu benim ilk romanım, devamı Güne Hazırlanıyor” diyor. gelir mi bilmiyorum, zaman gösterecek. İşte bu son cümle serinin ikincisi hak- Aslında bu romanı yazma fikrim nere- kında bir ipucu veriyor. Belki de serinin deyse yirmi yıl önceye gider. ikincisinin adı bu olmalı. Her bilim gibi sosyolojinin de birinci gö- Fakat bu romana tekrar dönecek olur- revi inceleme alanını keşfetme ve açıklama sak acaba Nazilerin savaşı kaybetmesiy- getirmektir. Fakat bilim insanı açıklamay- le gerçekte ırkçı egemen ideolojiler orta- la yetinmemelidir. Aynı zamanda öndeyide dan kalkmış mı oldu? Yanıt doğal olarak ve gerektiğinde de uyarıda bulunmalıdır. “Hayır”dır! Her şeyden öte bu onun ahlaki görevidir. Düşünebiliyor musunuz birkaç gün ön- Bilimin o ağdalı dili onun sınırlı sayıda ce Ukraynalı mülteciler Avrupa’ya yö- bir kitleye ulaşmasına neden oluyor. Da- nelince ‘tıpkı bize benziyorlar, sarı saçlı, ha önce yazdığım pür sosyolojik eserle- beyaz tenli, renkli gözlü; Suriyeli ve Af- rin yapmadığı etkiyi bu romanın yapaca- ganlı mültecileri kastederek öbürleri gibi ğını düşünüyorum. KAZIM ARTUT değiller’ dediler. Evet, Naziler savaşı kaybetti fakat ger- YA HİTLER KAZANMIŞ OLSAYDI! lumsal-yapısaldır. Genetik pleiotropiyi, Rudolf romanın en önemli ana karak- çekten Nazi ideolojisi/zihniyeti savaşı n “Disdistopik roman” derken ne de- “bir genin birden farklı karakteri-fenoti- terlerinden bir olarak öne çıkıyor. Fakat mek istediniz? pi etkilemesi” olarak tarif etmektedir. İyi romanın üzerine inşa olduğu esas karak- kaybetti mi? Bitmeyen işte budur! Distopik romanların öncesinde “üto- ile kötü gibi insanın yapısal durumundaki ter çok geride duran ve romanda iki yer- Edebiyatın diğer yazın alanlarına gö- pik” romanlar vardı. Açıkçası “disdisto- farklılıklar da bir tür pleiotropidir. de adı geçen “Bilge” karakteridir. re daha çok kitlelere ve toplum kesimle- pik” nitelemesini kendim uydurdum. Fa- Romanın bütünlüğü iki seriden oluş- rine ulaşma olanağı var. Onun bu gücünü kat karşılığı olmayan bir şey değil. RUDOLPH VE BİLGE... makta. Pleiotropi serinin ilkini oluştur- kullanarak “genel iyi”ye dönmek zorun- Roman “Ya Hitler Kazanmış Olsaydı” n Romanın alt başlığı “Ya Hitler ka- maktadır. Serinin ikincisi henüz yazılma- dayız. Bunu yaparken de korkularımızla derken kendindeki ütopyayı ele vermek- zanmış olsaydı!”dan hareketle geçmiş- dı. Aslında serinin ilki ikincisini işaret et- yüzleşmek zorundayız. tedir. Bunu bir önermenin değillemesinin teki bir olayı ve karakteri ele alarak as- mek için kurgulandı. Rudolf başta olmak Mezarlıktan geçerken ıslık çalmak değillemesi olarak düşünelim. lında bugüne ve aynı zamanda geleceğe üzere romanın bütün karakterleri okuyu- ne ölüleri ürkütür ne de bizi onlardan Kısaca disdistopya aslında bir tür ütopya ilişkin mesajların yer alması konusunda cuyu erdemine götüren birer araçtır. korur. Onların bir ölü olduğunu bilme- olmaktadır. Fakat buradaki ütopya insanın ne dersiniz? miz yeterlidir. Ölüden değil ölmeyenden doğasında, onun özünde bulunan “iyi”ye Tam da söylediğiniz gibi. Her ne kadar ‘NAZİLER SAVAŞI KAYBETTİ korkmak gerek. Onlarla yüzleşmeye ha- dokunma çabasıdır. İnsanlık bu kadar kö- romanın kurgusundaki ilk izlenim “geç- AMA YA NAZİ İDEOLOJİSİ! zır mıyız? Yanıtınız evet ise hep beraber tülüğü kaldıramayacak diye düşünüyorum. mişte kalmış tarihsel bir olayı ve karak- BİTMEYEN BUDUR’ “Dünyanın Yeni Güne Hazırlanması” En son yaşanan Ukrayna’nın işgali ve teri” veriyorsa da aslında romanın bütün- n Geleceğe nasıl bakıyorsunuz sosyolo- için hazır olalım. n nükleer savaş tehdidi bunun açık bir gös- lüğünü düşündüğümde onun kaygılarının jinin ve edebiyatın penceresinden? Edebi- tergesidir. Bir nevi pleiotropi durumu. Ya- zaman ve mekân üstüne çıkma girişimi yatın işlevi ve anlamı ne olabilir? Pleiotropi-Dististopik Bir Roman-Ya ni aynı insanın hem iyi hem de kötü ol- olduğunu söyleyebilirim. Bu sorunuz anlatmak istediklerimin Hitler Kazanmış Olsaydı! / Cahit As- ma hali. Hangisini seçerseniz o olursunuz. n Rudolf ana karakter, nasıl bir kah- ana fikrini toptan vermektedir. Bu soru- Bu seçim bireysel olduğu kadar top- raman? nuzu yanıtlamak için dünyayı tedirgin lan / Karahan Kitabevi / 213 s. / 2022. ‘100. YILINDA İSTANBUL’UN İŞGAL GÜNLERİ’ şgal donanması 16 Mart 1920’de toplarını lında ateşkesle bitmemişti ve bu savaşın kendisi planlanan Türkiye direndi. Dolmabahçe’ye çevirdikten hemen sonra İn- kadar vahim sonuçları olmuştu. Nuri Bilge Criss ve Abdurrahman Bozkurt’un İ giliz ve Fransız generaller İstanbul’da terör Mağlup devletlere, o zamana kadar hiçbir Av- 100. Yılında İstanbul’un İşgal Günleri adlı çalış- estirmeye başlar. rupa savaşında görülmemiş şekilde “kayıtsız masında, asker ve sivil ayrımı olmaksızın yürü- Fransız General d’Espèrey, atına binerek şartsız teslim” dikte edilerek, müzakeresiz “ba- tülen, sınıf, cinsiyet ve siyasi duruş gibi faktörle- Beyoğlu’na çıkar ve gösteriş yapar. Aslında iş- rışlar” dayatıldı. rin ötesindeki bu direnişin çok katmanlı tarihi ile gal iki yıl önce 1918’de başlamıştır. İstanbul’un işgali, döneme ait belgeler ve görsel- Yaklaşık beş yıl boyunca İstanbul’u işkencey- EFSANEVİ DİRENİŞİN ÇOK ler eşliğinde inceleniyor. n le, zorbalıkla yönetirler. Fakat Milli Mücadele- KATMANLI TARİHİ 100. Yılında İstanbul’un İşgal Günleri / mizin sonucunda, Mustafa Kemal Atatürk’ün de Bunun tek istisnası Türkiye idi. İstanbul’un Nuri Bilge Criss, Abdurrahman Bozkurt, dediği gibi “Geldikleri gibi giderler”. 1918 sonunda fiili, 16 Mart 1920’de resmi işgali Ertan Eğribel, Devrim Vardar, Hamza Koşulları 19. yüzyılın ikinci yarısında oluş- ve savaşı vekâleten sürdüren Yunanlıların işgal- maya başlayan Birinci Dünya Savaşı, “mütareke leri efsanevi direnişlerle karşılaştı. Yardımcıoğlu, Mehmet Yüce, Turan devri” diye anılan döneme kadar sürmüşse de as- Anadolu’da küçük bir vilayete indirgenmesi Akıncı / Kültür A.Ş. / 416 s. 4 26 Mayıs 2022