Katalog

ders çalışırdım. Tembel değildim; ama 12 yında genel yazman seçildi, yedi yıl bu gö- Mart 1971’deki darbeden sonra devrim- revi üstlendi. cilere tavır alan hocalara hoş görünmedi- Hırçındı; olmadık yer ve zamanda, çok ğimden bitirme derecem ortaydı. yüksek sesle ağır konuşurdu. On yılı aşkın Nasıl iş bulacağımı düşünürken Türkiye aynı çatı altında yaşadık da yıldızımız, on da- Türkçesi hocam Prof. Dr. Vecihe Hatiboğ- kika ancak barışmıştır. Hoş anılarım da var. lu, TDK’ye çağırıp sözlü sınavdan geçirdi. Eleştirdiğim Şair Cahit Külebi değil, yö- 10 Kasım 1971’de işe değil bir ekin yuvası- netici Külebi’dir. Dil Derneği’ni kurmak na girdim. Adını kitaplarda gördüğüm gör- için yola çıktığımızda ve sonrasında da kemli dil, yazın ve düşün insanlarıyla iş ar- pek anlaşamadık. Şaire yüklenip yüklen- kadaşı oldum. Yaşamımın bütün akışı değişti. mediğime okur karar versin. Hocam Prof. Hatiboğlu ile birlikte Ömer Asım Aksoy, Agop Dilâçar, Agâh Sırrı Le- ‘KİMİ YARGILARIMIN TEPKİ vend, Beşir Göğüş, Emin Özdemir, Salah Bir- ALACAĞINI BİLİYORUM!’ sel, Prof. Dr. Doğan Aksan ve onlarca us- n Yalan Dünyasının Yalancıları’nda tayla Türkçenin bütün sokaklarını gezdim. günümüzdeki siyasetçilerin diline, dil Şansa sığınmadım; yarım yüzyılda kazan- yanlışlarına, yabancı dille adlandırmaya dıklarımı hak ettiğimi düşünüyorum. ilişkin değerlendirmeleriniz var. Türkçe, Kürtçe tartışmalarına, “tepkilere ‘TEK DAYANAĞIM DİL!’ hazırım” diyerek iki dilde eğitime, ikidilli- n Yarım yüzyıldır Türkçe için çalışır- lik gibi konulara ayırdığınız genişçe bölüm NECATİ SAVAŞ ken bizim ülkeye özgü iki dünya gördü- de okurun çok ilgisini çekecektir. ğünüzü yazıyorsunuz. Ortak dilde bile 21. yüzyılda Kürtçeyi dil saymayanla- şen ortak dil Türkçeyle kavgalı iktidarlar, da daha da karardığını belirtiyorsunuz. buluşamayan bu iki dünyanın kişileri ve rı eleştirmiş, “Kürtçe diye bir dil vardır. dil üzerinden Atatürk, devrim, bilim, sanat Birçok okurun belki ilk kez duyacağı çok olayları kitaba nasıl yansıdı? Kürtçe, Kürt yurttaşların anadilidir” diye karşıtlığı yapıyor. Türkçenin eğitim ve öğ- çarpıcı bir saptamanız var. Doğru, cumhuriyetin kuruluşundan bu ya- noktayı koymuşsunuz. Ortak dil ve ikidil- retimi kötünün kötüsü durumda. Cumhuriyet tarihi içinde “Dil Devri- na biri inanç, ırk ayrımı gözetmeksizin ak- li eğitime ilişkin önerileriniz nelerdir? mini aşırılık, solculuk, bölücülük, uydur- lın, düşüncenin özgürlüğü için savaşım ve- Türkçeyi öğretecek düzeyde biliyorum; ‘VEKİLDEN PROFESÖRE, macılık, tasfiyecilik” hatta “komünist- renlerin dik durduğu gerçek dünya. Öteki Kürtçenin tarihsel akışı ve dilbilgisel özel- ÖĞRETMENDEN ÖĞRENCİYE VE lik” sayan iktidarlarca birkaç kez “yal- de gerçek dünyanın düşünsel, fiziksel bü- liklerine ilişkin yargıda bulunamam. Türk- YURTTAŞLARA DEK KENDİNİ nız” Türkçe sözcüklerin genelgelerle ya- tün kazanımını, Cumhuriyetin olanaklarını çenin ortak (resmi) dil olması, Türkçe dı- ANLATAMAYAN BİR ÜLKE saklandığını yazıyorsunuz. tepe tepe kullanarak yalan üreten dünya. İki şındaki dillerin öğretilmesine, kullanılma- OLDUK!’ Milliyetçi muhafazakâr siyasanın dile dünyaya bakışta ölçüm, tek dayanağım dil! sına engel değildir. Dilin yenileşmesi düşüncenin yenileşme- bakışı bu yasaklarla sınırlı mı? Dilbilimciler, dünya nüfusunun üçte iki- si, bir başka deyişle düşünce özgürlüğünün Pek milliyetçi DP iktidarı anayasayı SİYASANIN, BASININ TROLLERİ! sinin ikidilli olduğunu belirtiyor. İkidilli- içselleştirilmesi demektir. Bunu da bilimin “Teşkilat-ı Esasiye Kanunu” yapmış; “Mec- Yarım yüzyıldır bizim kuşağın ezbere lik, birey için de ikidilli bireylerin bulun- sanatın verileriyle beslenen, hukukun üs- lis kapalı oturumlar dahi yapabilir; Kapa- bildiği Ecevit, Demirel, Erbakan, Türkeş duğu toplumlar için de varsıllıktır. Ne ki tünlüğünün güvencesindeki eğitim sağlar. lı oturumlardaki görüşmeleri yaymak Mec- gibi politikacıların dilini, içinde oldukları yurttaşın ikidillilik özelliğini göz ardı eden Politikacıların sorumluluğu burada baş- lisin kararına bağlıdır” gibi kuralları aşırı olay ve oluşumları; 12 Mart, 12 Eylül dar- milliyetçi muhafazakâr iktidarlar ve susan lar; ne yazık ki politikacı 1950’nin ortasın- Türkçe sayarak “Meclis hafi celseler dahi belerini ve birçok siyasal çalkantıyı oku- bilimciler nedeniyle bu denli değerli bir dan bu yana kendini her şeyi bilen doğa- akdedebilir; Hafi celseler müzakeratının neş- yarak, yazarak izliyorum. varsıllık, soruna dönüştürülmektedir. üstü varlık sanıyor. Sonunda TBMM’deki ri Meclisin kararına menuttur” diye Arap- Dünden bugüne acıklı bir görüntü var; İkidilli her yurttaşın resmi dil gibi ana- vekilden profesöre, öğretmenden öğrenci- çaya çevirmişti. Bu bakış hemen devlet ku- Cumhuriyetimizin ortak (resmi) dili Türk- dilini de bilimsel, sanatsal etkinlik yapa- ye ve yurttaşlara dek kendini doğru anlata- rumlarına ve çalışanlara yansımıştı. çeyle siyasada ve birçok alanda anlaşa- cak kadar öğrenmesinin ve kullanmasının mayan, kendi dışında olup bitenleri doğru 1960 ve 70’lerde Demirel hükümetle- mayan iki dünya var. İki dünya arasın- temel hak olduğuna inanıyorum. Birçok anlayamayan bir ülke olduk. rinin eğitim bakanları, sonra iki kez de daki köprü her dönemde basın. Dünkü ülkede pek çok etnik dil kullanılıyor. Ki- n Türkçenin öyküsündeki hüznün ne- TRT genelgelerle sözcük yasakladı; vali- iktidar(lar) da basını kullanarak yürüyor; mi ülkelerde resmi dille birlikte etnik dilin deni tam sırasıyla yinelerseniz kimler? ler, kaymakamlar, okul müdürleri yüzlerce yargı ile üniversite yer yer etkin oluyordu. eğitimi özel yasa ve kurallarla yapılıyor. Onuncu yüzyıldan bu yana yönetenler, öğretmen ve memura sözcükler üzerinden 2018’de rejim değiştikten sonra yandaş İki dilde eğitim konusu, büyük ölçüde yani iktidarlar, geçmişten bugüne saray- solcu, komünist, bölücü damgası vurdu. basın oluşturuldu, yargının ve üniversite- demokratik kurallarını belirlemiş ve yer- lar; çıkar için saray içine, çevresine çörek- Milliyetçi muhafazakârlığın suyunu çı- nin gücü eri(til)di. Öncelikle yandaş bası- leştirmiş, laik eğitimi sindirmiş birçok ül- lenen sözde aydınlar… Irkçılığa, gericiliğe karanlar için yenileşen Türkçe “yerli ve nın başı çektiği yalan dünyası bugün iyice kede bile bütünüyle örgütlenmiş, sonuç- ve dinciliğe dayalı siyasalar… milli” değildir. Ara ara Türkçeyi yasay- azıttı; insan aklının görkemli buluşu bilgi- landırılmış değildir. la koruma gösterisi yaparlar. Bugün dilde sayarla yalan yarıştırıyorlar. MEB iki üniversitede, Kürt dili ve edebiya- ‘TOPLUMUN BELLEĞİNİ “muhafazakârlaşma”nın hangi boyutta ol- Güldüğüm ve kızdığım bir durum var; tı bölümleri açtı; bazı okullarda Kürtçe der- TAZELEMEK İSTEDİM’ duğunu anlamak için iktidar büyüklerini siyasanın, basının önde olanları sosyal si başlatıldı; ne ki siyasetin gündem oluştur- n Başrolde olmadığınız bir kitap Yalan dinlemek yeterli. medyada sahte hesaplarla yalan üreten mak için el attığı bu uygulamaların başarı- Dünyasının Yalancıları. Anılar kitabı fa- Devrimin sözcüklerine ilişkin abuk “trol”lere benzediler. lı olmadığı görüldü. Ders programları, araç kat amacınızın salt anı aktarmak olmadığı- sabuk yargılar bahane, asıl suçlanan gereçleri ve kitaplar, en önemlisi öğretmen nı söylüyorsunuz, biraz daha açar mısınız? Atatürk’tür. Amaç Atatürk’le, Cumhuri- ‘TÜRKÇENİN ÖYKÜSÜ yetiştirme, yetişmiş öğretmenlerin atanması Toplumun belleğini tazelemek istedim. yetle hesaplaşmaktır. ÇOK HÜZÜNLÜDÜR’ gibi yaşamsal sorunlar aşılamadı. Çünkü Ömer Asım Aksoy gibi anıt dilciler n 21. yüzyıl Türkiyesi nasıl bir dil kul- Kitabımdaki kimi yargılarımın tepki ala- salt benim anılarımın öznesi değil. Dil Dev- ‘ŞAİR KÜLEBİ’Yİ DEĞİL, lanıyor? Toplumun bir bölümü neden cağını biliyorum; bilimcileri atlayarak tep- rimi ile Türkçe de salt benim değil. Onlarca YÖNETİCİ KÜLEBİ’Yİ Türkçeye güvenemiyor? Ve bunda politi- ki verecek siyasetçiler umurumda değil. aydını, karşıdevrimciyi ve yaşananları anım- ELEŞTİRİYORUM!’ kacıların sorumluluğu nedir? satmak zorundaydım. Kitap bir adlar, olaylar n TDK’nin dört duvarının arkasını ya- Türkçenin öyküsü çok hüzünlüdür; Sel- ‘TDK’DEN SONRA İKİ oluşumlar ormanı olunca editörüm Çağla- zacağınızı söylediğinizde Emin Özdemir, çuklu, Osmanlı dönemlerinde dinsel itki- YAYINEVİNDE, BİR VAKIFTA yan Çevik de özenle bir dizin yaptı. Kişiler, “Şaire fazla yüklenme!” demiş, sözünüzü lerle saraylarda ve saraylara yakın duran- 200 KİŞİNİN YAPITINI BASKIYA yaşananlar zaten toplumun anılarında. Be- larda Arapça hayranlığı baskındır. Ne ya- niçin tutamadınız? HAZIRLADIM’ nim yaptığım yalnızca topluma mal olmuş Ustam Emin, Bey’in andığı şair Cahit zık ki 2000’ler Türkiyesinde yine dinsel n Karşıdevrimin, ekin tarihimizin en güç- itkilerle, Arapça hayranlığıyla Arap abece- anılarla bellek tazelemekti. Külebi. 12 Eylülden aylar önce ülkenin her lü kalelerinden TDK’yi “zorla ve hile ile” yerinde silahlar patlarken, TDK gerici sal- si ve Osmanlıca sevdası depreşti. ele geçirmesi üzerine 30 Eylül 1983’te ay- ‘DEVRİMİN SÖZCÜKLERİNE dırısı altındayken Külebi’nin inadı nede- İktidarın, kayıtsız koşulsuz iktidara des- rıldınız. “Dil dünyasının ikizi” dediğiniz tek verenlerin kullandığı din vurgulu eği- İLİŞKİN ABUK SUBUK niyle 81 gün işbırakımı yaşadık. İşbırakı- ve her zaman yalan dünyasının hedefinde YARGILAR BAHANE, AMAÇ mı günlerini, Cahit Bey’le çatışmamızı ay- tim, ortak dile güveni zedeliyor. Cumhu- olan saygın kalemlerin “editör”ü olacağı- riyetle kazanılan ulus, yurttaşlık bilinci ATATÜRK’LE, DEVRİMLE rıntısıyla anlattım. TDK’nin içini dışını nız yayın dünyasına geçtiniz. Hangi yazar- “ümmet”le eşitlenmeye çalışılıyor. HESAPLAŞMAKTIR!’ yazarken bu grevi es geçemezdim. ların editörlüğünü yaptınız? 1950’den bu yana MEB’in başına han- n “Arabın medeniyeti benim medeniye- Külebi görkemli bir ozandır, şiirlerini çok TDK’de yapıtların baskı aşamasını gi parti geçerse eğitim o partinin progra- timdir” diyenlerin 1950’den sonra iyice severim. İki dönem (dört yıl) Yayın ve Ta- da üstlenirdik; birçok yazarla yakın oldu- mına uyduruluyor. Dil Devrimi’yle yenile- azıttığını, devrime bakışın 2000’li yıllar- nıtma Kolu başkanlığı yaptı, 1978 kurulta- ğumdan yayın dünyasına da yakındım. >> 10 7 Nisan 2022